Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Beynəlxalq əməkdaşlıq və iqtisadi münasibətlərin beynəlxalq-hüquqi tənzimlənməsi
- BİM-in beynəlxalq tənzimlənməsinin vəzifələri.
V Bölmə BİM SİSTEMİNDƏ BEYNƏLXALQ TƏŞKİLATLAR Fəsil 22 BEYNƏLXALQ TƏŞKİLATLARIN FƏALİYYƏTİNİN XÜSUSİYYƏTLƏRİ 22.1. Beynəlxalq əməkdaşlıq və iqtisadi münasibətlərin beynəlxalq-hüquqi tənzimlənməsi ölkələr bir-biri ilə ticarət edir, müqavilələr bağlayır, müxtəlif işlərin - mallar və xidmətlərlə ticarətin, obyektlərin inşası yaxud müəssisələrin satın alınması, borclar, kreditlər və s. yerinə yetirilməsinin ümumi qaydaları barədə razılaşmalar əldə edir. Bu hərəkətlərin hamısında - ən sadəsindən başlayaraq, çoxsaylı ölkələrin və şirkətlərin iştirak etdiyi ən mürəkkəbinədək ikitərəfli yaxud çoxtərəfli beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlığın mahiyyəti və məzmunu ifadə olunur. Bu cür əməkdaşlıq prosesində çox zaman əsrlər bo}aı təşəkkül tapmış adətlərə
və
ənənələrə istinad edən müvafiq qaydalar işlənib hazırlanır. Bu qaydalar beynəlxalq hüquq subyektləri arasında bağlanılan müqavilələrlə birlikdə beynəlxalq hüququn mənbələrindən biri kimi çıxış edir və beynəlxalq konvensiyalar adlandırılır. iqtisadi hüquq anlayışı. Beynəlxalq iqtisadi hüquq dövlətlər və beynəlxalq hüququn başqa subyektləri arasında iqtisadi münasibətlər sahəsində yaranan əlaqələri tənzimləyən prinsiplərin, nonualarm, ümumi qəbul olunmuş qaydaların məcmusudur. Mənbəyi dövlətlərin hökumətləri arasındakı müqavilə bazası ilə yanaşı, BMT və onun təşkilatları tərəfindən işlənib hazırlanmış sənədlər, adət və ənənələr (hərçənd, onlar məhdud rol oynayır və nadir təsadüf edilir) olduğuna görə, iqtisadi hüquq rəngarəng özəllikləri ilə fərqlənir. Məsələn, BMT-nin Baş Məelisinin yaxud onun idarələrinin (UNCTAD) dövlətlər tərəfindən ratifikasiya olunan tövsiyələri beynəlxalq hüququn adi nonuasma çevrilir; qeyd edək ki, ratifikasiya etmədikdə belə, dövlətlər bunları nəzərə almağı üstün tutur. BVF (və Dünya Bankının) malİ3^ə-iqtisadi siyasət sahəsində 1990-cı illərdə qəbul etdiyi tövsiyələr tam mübahisəsiz xarakter daşımasa da, ölkələrin əksəriyyəti tərəfindən milli qanunvericilikdən üstün tutulurdu. Buna görə də müasir BİM sisteminə müəyyən dərəcə təsir göstərən beynəlxalq iqtisadi təşkilatların fəalİ3^ət mexanizmi və xüsusiyyətləri, habelə onların hazırladığı və dövlətlərə ümumi qaydalar kimi təklif etdiyi hüquqi 647
normalar barədə dəqiq təsəvvürlərə malik olmaq zəruridir. Bütün
ölkələr arasındakı iqtisadi münasibətlərin beynəlxalq tənzimlənməsi iqtisadi hüququn bazasında həyata keçirilir. Beynəlxalq normadan asılı olaraq, bu tənzimləmənin müxtəlif səviyyələri var; 1)
ümumi (universal); 2)
regional; 3)
ikitərəfli. Universal nonnalar bütün subyektlərin münasibətlərini tənzimləyərək, ümumi beynəlxalq hüququ təşkil edir. Beynəlxalq hüquq normalan dispozitiv və imperativ hissələrə bölünür. Birinci halda beynəlxalq norma ölkənin davranışının ümumu qaydalarını təyin edir, konkret hərəkətlər isə onun özü tərəfindən müəyyənləşdirilir; ikinci halda, yəni imperativ normada dövlət onun tələblərini qeyd-şərtsiz yerinə yetirməlidir. BMT Baş Məclisinin, BMT Təhlükəsizlik Şurasının, BMT-nin Nizamnaməsindən irəli gələn müqavilələri və qətnamələri bunlara aiddir. Dövlətlərin BMT-nin Nizamnaməsinə zidd olan istənilən müqaviləyə istinad etməsinin yaxud imtiyazlarından bəhrələnməsinin qeyri-qanuniliyi ümumi qəbul olunmuşdur. Bu tənzimləmədə beynəlxalq iqtisadi təşkilatların böyük qrupu mühüm rol oynayır. BİM-in beynəlxalq tənzimlənməsinin vəzifələri. Beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin tənzimlənməsinin əsas vəzifələri bunlardır: •
və xarici siyasi amillərin təsirinə qarşı xüsusi həssaslığını nəzərə alaraq, maliyyə sahəsində sabitliyin və dayanıqlığın təmin edilməsi; •
əməkdaşlığın dəstəklənməsi; •
ticari-iqtisadi əməkdaşlıqda ayrı-seçkiliyin tam aradan qaldırılmasına səy göstərilməsi (məsələn, YTT-nin Dohada (Qətər, 2001-ci il) keçirilən Ticarət raundunun ilkin mərhələsində nəzərdə tutulduğu kimi); •
inkişaf etməkdə olan ölkələrdə və yeni kapitalist ölkələrində özəl sahibkarlığın inkişafına hərtərəfli yardım edilməsi; •
metodlarla kömək göstərilməsi; •
ümumdünya iqtisadi əməkdaşlıqda iştirak edən dövlətlərin makroiqtisadi siyasətinin əlaqələndirilməsi. Əvvəlkilər kimi, sonuncu vəzifənin də, sözsüz ki, pozitiv məramı olsa da, real təcrübəyə deyil, sadəlövh-romantik
Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|