Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı

Polşa

 

-8688

 

-5854

 

-5019

 

-4158

 

-7953

 

-11 828

 

696

 

Portuqaliya

 

-11 543

 

-11027

 

-13 130

 

-13 433

 

-14 196

 

-16 981

 

-15 801

 

Rumıniya

 

-1157

 

-3187

 

-4915

 

-7647

 

-15 314

 

-16 069

 

-6880

 

Sloveniya

 

-1601

 

-2837

 

-2435

 

-2295

 

-1756

 

-2143

 

-395

 

Slovakiya

 

1798

 

409

 

678

 

2022

 

4056

 

4561

 

4884

 

Finlandiya

 

6523

 

859

 

-1600

 

-117

 

-855

 

-2043

 

-3109

 

İsveç

 

2931

 

216

 

-1063

 

35

 

-3565

 

-3418

 

-3220

 

Böyük

 

Britaniya

 

-11 787

 

-47 781

 

-55 212

 

-51 516

 

-62 459

 

-51 213

 

-42 981

 

* Eurostat, last update, 01.17.2010. 

Aİ-nin daxili ticarətində ölkələrin ticarət balansı. 10.6-cı cədvəldə verilən 

rəqəmlər 2000-2009-cu illərdə daxili ticarətdəki dinamikanı əks etdirir. 

Cədvəlin məlumatlarından görünür ki, dayanıqlı müsbət ticarət balansı 

Almaniyada (2000-ci ildə 40 milyard avro, 2008-ci ildə 109,8 milyard avro, 

2009-cu ildə 71 milyard avro), Niderlandda (2000-ci ildə 79 milyard avro, 2008-ci 

ildə 152 milyard avro, 2009-cu ildə 119 milyard avro), olmuşdur. Müsbət saldo, 

həmçinin, Belçika, Çexiya, İrlandiya, Finlandiya və Slovakiya üçün səciyyəvidir. 

2009-cu ildə böyük mənfi ticarət balansı Fransada - 61 milyard avro (2008-ci ildə 63 

milyard). Böyük Britaniyada - 43 milyard avro (2008-ci ildə 51 milyard avro), 

Yunanıstanda - 18,5 milyard avro (2008-ci ildə 22,4 milyard avro), Avstriyada - 9,3 

milyard avro (2008-ci ildə 8,7 milyard avro), Portuqaliyada - 15,8 milyard avro 

(2008-ci ildə 17 milyard avro), Sloveniyada - 395 milyon avro (2008-ci ildə 2,1 

milyard avro) olmuşdur. 

10.6.

 

Aİ-nin beynəlxalq və daxili 

ticarətinin əmtəə strukturu 

ixracın strukturu. Aİ-nin ixracı qlobal xarakterdədir və dünyanın ən ucqar 

ölkələrinədək gedib çatır. Bunun səbəbi isə Aİ-nin əsas iqtisadi fövqəldövlətlərinin 

keçmiş müstəmləkə metropoliyaları olması və inkişaf etməkdə olan ölkələrlə sıx 

ticari-iqtisadi əlaqələrini saxlamasıdır. 

Aİ-nin  ixracının  strukturunda  sənaye  malları  85%,  kimya  məhsulları 

16%, ərzaq 5% təşkil edir. Aİ ölkələri, xüsusilə də Almaniya, Fransa, Böyük 

Britaniya, İtaliya, Niderland, Belçika və İsveç dünya bazarlarına avtomobilləri. 

240 

---

mürəkkəb  sənaye  avadanlığını  və  bütöv  zavod  komplekslərini,  təyyarələri  və 

mühərrikləri,  dəniz,  çay  və  xüsusi  təyinatlı  gəmiləri,  inşaat  texnikasını,  kimya 

məhsullarını, kənd təsərrüfatı texnikasını, elektronikanı, enerji avadanlığını və s. 

böjdik  həcmdə  göndərir;  onlar,  həmçinin  taxıl,  başqa  aqrar  və  heyvandarlıq 

məhsullarını ixrac edirlər. Aİ-nin ticarət ekspansiyasının əsas yönümü Amerika, 

Uzaq Şərq-Asiyadır; Afrika və Latın Amerikası istiqamətlərinin də əhəmiyyəti 

getdikcə  artır.  Amma  Avropanın  ixracının  30-35%-i  Amerikanın,  Aİ  ixracının 

15%-i  Yaponiyanın  və  Çinin,  6-8%-i  başqa  Asiya  ölkələrinin,  7%-  i  Afrika, 

Yaxın Şərq və Orta Şərq ölkələrinin, 5%-i Latın Amerikası ölkələrinin, 3-4%-i 

Şərqi Avropanın payına düşür; idxalda da təqribən bu cür mənzərə yaranmışdır. 

İdxalın  strukturu.  Avropa  İttifaqının  ölkələri  əsasən  xammal,  duru 

yanacaq,  enerji,  sənaye  məhsulları  (YSÖ-dən)  və  başqa  malları  idxal  edir. 

Sonuncu  onillikdə  idxalın  strukturu  sürətlə  dəyişirdi.  Məsələn,  2000-ci  və 

2009-cu illərdə ilkin  məhsulların  xüsusi çəkisi 27%-dən 35%-ə  çatmışdır; eyni 

vaxtda idxalda sənaye məhsullarının payı azalmışdır. Bunun əsas səbəbi üçüncü 

ölkələrdən  (Afrika  və  Rusiyadan)  enerji  xammalının  idxalının  sürətli  artımı 

olmuşdur. Bununla bərabər, yuxarıda qeyd olunduğu kimi, Aİ onun bazarlarına 

müasir maşın-texnika məhsulları, sənaye avadanlığı, elektronika, və başqa hazır 

məmulatları  böyük  həcmdə  göndərən  ABŞ,  Kanada,  Yaponiya,  Çin  şirkətləri 

üçün  cəlbedici  regiondur.  Nəticədə  Avropa  bazarı  dünya  bazarları  arasında 

rəqabət mübarizəsinin ən kəskin formalar aldığı çox geniş meydana çevrilmişdir. 

Aİ-nin  beynəlxalq  ticarətini  nəzərdən  keçirərkən  qeyd  etməliyik  ki, 

Avropa  İttifaqı  üçüncü  dövlətlərə  münasibətdə  proteksionist  siyasət  yeridən, 

onların mallarının Avropa bazarlarına daxil olması qarşısında maneələr yaradan 

qapalı  ticarət  təşkilatı  deyil.  Başqa  regional  bazarlarla  müqayisədə  Avropa 

bazarları  daha  açıq  və  liberaldır,  Aİ  bazarlarında  mal  axınlarını  tənzimləyən 

çoxsaylı  qaydalar  nəinki  YTT-nin  qaydalarına  zidd  deyil,  hətta  çox  zaman 

müxtəlif  ölkələrin,  o  cümlədən  inkişaf  etməkdə  olan  ölkələrin  malları  və 

xidmətləri üçün yol açılması məsələlərində onlan qabaqlayır. 

Aİ-nin- ticarətində 5 əsas istiqaməti fərqləndirmək olar: 

1)

 

Avropadaxili  ticarət,  yəni  İttifaq ölkələrinin özləri  arasında, habelə A 

ATA üzvləri (4 dövlət) ilə ticarət; 

2)

 

ABŞ, Yaponiya, başqa inkişaf etmiş ölkələrlə (Kanada, Avstraliya, Yeni 

Zelandiya) ticarət; 

241 

---