KitabxanaşÜnasliq

44 
 
t
əsnifləşdirmək olar. Dövlət standartında köməkçi göstəricilərin daha çox 
yay
ılmış 13 növü müəyyən olunmuşdur. (5. С.38) Bunlar aşaьıdakılardır: 
Mü
əlliflərin köməkçi göstəricisi, аdlar göstəricisi, ъоьрафи эюстяриъи, 
нömr
ələrin  göstəricisi,  пredmet  göstəricisi,  пermutatsion  göstərici, 
сisitemli 
göst
ərici,  мövzu  göstəricisi,  сərlövhələrin  göstəricisi, 
кollektivl
ərin göstəricisi, нəşr yerinin göstəricisi, хronoloji göstəricisi, дillər 
göst
əricisi.   
Köm
əkçi  göstəricilərin  tərtibi  prinsipindən  danışarkən  qeyd  etmək 
laz
ımdır  ki,  onlara  elmilik,  operativlik  və  sadəlik  kimi    prinsiplərя  xas 
olmal
ıdır.  Yəni  köməkçi  göstəricilərin  tərtibi  səviyyəsi  müasir  tələblərə 
cavab  verm
əli,  axtarışa  kömək  edən  bir  vasitə  kimi  onlarda  operativlik 
keyfiyy
əti üstünlük təşkil etməlidir. 
Oxucular
ın  hər  hansı  bir  vəsait  üzrə  düzgün  istiqamətlənmə  və 
ondan  laz
ımi  səviyyədə  faydalana  bilməsi  üçün  həmin  vəsaitlərə  verilən 
köm
əkçi göstəricilərin quruluşu sadə, dili anlaşıqlı olmalıdır. 
Yaln
ız  bu  prinsiplərə  riayət  edildikdə  köməkçi  göstəricilər  daha 
müv
əffəqiyyətlə  istifadə  oluna  bilər  və  məlumat  istifadəçilərinin  yaxın 
köm
əkçisinə çevrilərlər. 
Информасийа  истифадячиляринин  библиографик  тяминатында  цмуммилли 
лидеримиз  Щейдяр  Ялийевин  фяалиййятини  якс  етдирян  «Мцстягиллийимиз 
ябядидир»  чохъилдлийиня  щяср  олунмуш  кюмякчи  апаратын  няшри  мцщцм 
ящямиййят кясб едир. Бу вясаитин биринъи бурахылышы Ы-ЫХ ъилдляри, ЫЫ бурахылыш 
ися  Х  -  ХХВЫЫЫ  ъилдляри  ящатя  едир.  Биринъи  бурахылыш  2008-ъи  илдя,  икинъи 
бурахылыш ися 2010-ъу илдя чап едилмишдир. (2; 3) 
М.Ф.Ахундов  адына  Азярбайъан    Милли  Китабханасы  тяряфиндян 
щазырланан  бу  вясаит  цмуммилли  лидер  Щейдяр  Ялийев  ирсини  арашдыран 
охуъуларын вя мцтяхяссислярин «Мцстягиллийимиз ябядидир» чохъилдлийиндян 
истифадяни  асанлашдырмаг  мягсядиля  тяртиб  олунмушдур.  Библиографик 
эюстяриъикчыляр,  мцтяхяссисляр  вя  тядгигатчылар  цчцн  нязярядя 
тутулмушдур. 
Гейд  едяк  ки,  цмуммилли  лидер,  улу  юндяр  Щейдяр  Ялийевин 
фяалиййятини  якс  етдирян  «Мцстягиллийимиз  ябядидир»  чохъилдлийи  1997-ъи 
илдян  няшр  олунмаьа  башламышдыр.  Щазырда  38  ъилдли  чап  олунмуш  бу 
кцллиййат  Щ.Ялийев  ирсинин  юйрянилмясиндя  мцщцм  ящямиййят  кясб  едир. 
Чохъилдлийя  тяртиб  олунмуш  кюмякчи  эюстяриъилярин  (2008)  юн  сюзцндя 
гейд  едилмишдир  ки,  республика  иътимаиййятинин,  мцяллимлярин,  дювлят 
гулугчуларынын  вя  тядгигат  апаран  бцтцн  апарыъы  мцтяхяссислярин  китаба 
олан  бюйцк  мараьы  вя  тялябаты  нязяря  алынараг  Мядяниййят  вя  Туризм 
Назирлийинин тяшяббцсц иля М.Ф.Ахундов адына Милли Китабхана тяряфиндян 
чохъилдлийин кюмякчи эюстяриъиси (гейдляр, мювзу, шяхси вя ъоьрафи адлар 
эюстяриъиси) тяртиб едилмишдир.  

---

45 
 
Лайищянин рящбяри Мядяниййят вя Туризм назири Ябцлфяз Гарайев, 
елми  мяслящятчи  С.Мяммядялийеви,  ихтисас  редактору  вя  бурахылыша 
мясул  К.Тащиров, редакторлары Э.Сяфярялийева вя С.Мцтяллимовадыр. 
Вясаитин «Гейдляр» бюлмясиндя чохъилдликдя адлары чякилян бир сыра 
дювлят  вя  иътимаи  хадимляр,  мцхтялиф  тяшкилат  вя  ширкят  башчылары,  мцщцм 
нефт  мцгавиляляри,  ассосиасийалар  вя  с.  щаггында  ятрафлы  мялумат 
верилмиш,  ейни  заманда  адлары  чякилян  шяхслярин  тутдуглары  вязифяляр  
чохъилдлийин  чап  олундуьу  дювря  уйьун  олараг  эюстярилмишдир.  Мясялян, 
Ариф    Мяликов,    Ариф  Ъащанэир  оьлу  Мяликов  –  Азярбайъанын  эюркямли 
бястякары,  инъясянят  хадими  (1965),  халг  артисти  (1978).  «Мящяббят 
яфсаняси»  балети  она  шющрят  газандырмышдыр.  Ъ.  1-138,  331,  381;  Ъ.3  -
158-162; Ъ.6-347; Ъ.7-164. 
Йахуд,    Азярбайъан  Тарих  Музейи  –  1920-ъи  илдя  Бакыда 
йарадылмышдыр.  8  шюбяси,  2  лабораторийасы,  11  фонду,  елми  архиви  вя 
китабханасы  вар.  Muzeyin  ekspozisiyas
ı  35  zalda  yerləşdirilmişdir. 
Burada  Az
ərbaycanın  mədəni,  тarixi  və  maddi  mədəniyyət  abidələri 
toplan
ılır və qorunub saxlanılır. Ъ.3-141; Ъ.6-15 və s. 
V
əsaitdə cildlər qara şriftlə göstərilmiş (Ъ.1; Ъ.2; Ъ.3 və s.), daha 
sonra s
əhifə qeyd edilmişdir ki, bu da müvafiq axtarışı asanlaşdırır. 
Çoxcildliк  тяртиб  олунмуш  кюмякчи  эюстяриъилярин    I  burax
ılışınдa  
“Мövzu  göst
əricisi”  müxtəlif  mövzular  üzrə,  “Coğrafi  adlar  göstəricisi” 
ayr
ı-ayrı  şəhərlər,  ölkə,  liman,  çay,  dəniz  və  s.  haqqında  ulu  öndərin 
fikirl
ərini müəyyənləşdirməyə, “Şəxsi adlar göstəricisi” isə müvafiq şəxslərlə 
əlaqədar  axtarış  aparmaga  imkan  verir.  ”Qeydlərdə  verilmiş  bəzi 
m
əlumatlar  digər  köməkçi  göstəricilərdə  təkrarlanмаsı  da,  bu  yalnız 
v
əsaitin istifadə  səmərəliliyini, axtarışın operativliyini təmin etmiş olur. 
 Ulu  önd
ərimiz  Heydər  Əliyevin  irsinin  öyrənilməsində  mühüm 
əhəmiyyət kəsb edən bu vəsait, еyni zamanda respublikamızda nəşrlərə 
t
ərtib edilmiş ilk biblioqrafik məlumat mənbəyi kimi də diqqətəlayiqdir. 
Чохъилдлийя  тяртиб  олунмуш  кюмякчи  эюстяриъиляриндян  бири,  гейд 
етдийимиз кими, «Мювзу эюстяриъиси»дир. Сянядин мязмунуну ачан беля 
кюмякчи  эюстяриъилярин  тяртиби  чох  мцряккябдир.  Бу  заман,  билаваситя, 
ясярлярин  мязмунуна  мцраъият  етмяк  лазым  эялир.  Мювзу 
эюстяриъиляринин тяртибиндя бир сыра методики гайдалара риайят етмяк зярури 
тяляблярдяндир.  Беля  ки,  ири  рубрикалар  дахилиндя  даща  хцсуси 
йарымрубрикалар  айрылыр,  мязмунъа  гощум  вя  йа  йахын  анлайышлар 
иснадларла ялагяляндирилир. 
«Мцстягиллийимиз  ябядидир»  чохъилдлийинин  Ы–ЫХ  ъилдляриня  тяртиб 
олунмуш мövzu göst
əricisində külliyyatın müxtəlif (I-IX cildlər) cildlərində 
ged
ən  eyni  mövzular  bir  rubrika  altında  əlifba  ardıcıllıьı  ilə  əks  
olunmu
şdur.  

---