KitabxanaşÜnasliq

41 
 
13.  Mustafayeva  S.M.  Respublika  kitabxanalarında  KBT-nin müasir vəziyyəti və 
t
əkmilləşdirilməsi məsələləri  // Kitabxanaşünaslıq və biblioqrafiya.- 1997.- № 1.- S.130-134. 
14.Mustafayeva  S.M. Kitabxana biblioqrafiya t
əsnifatı:  yeniliklər və  dəyişikliklər // 
Kitabxanaşünaslıq və biblioqrafiya.-2009.-N2.- S.82-93. 
15. 
Универсальная  десятичная  классификация  :  Сокращенные  таблицы.-  М.:  Книжная 
палата, 1962.- 450с. 
 
С.МУСТАФАЕВА 
 
СОВРЕМЕННЫЕ КЛАССИФИКАЦИОННЫЕ 
СИСТЕМЫ И ИХ ПРИМЕНЕНИЕ 
 
РЕЗЮМЕ 
 
            
В 
статье 
освещаются 
возникновение 
и 
развитие 
современных 
классификационных  систем.  Широко  характеризуются  классификация  М.Дьи, 
Универсальная  Десятичная  Классификация  и  Библиотечно-библиографическая 
классификация. А также говорится об их применении в библиотеках республики. 
 
 
 
 
  S.MUSTAFAYEVA 
MODERN CLASSIFICATION 
SYSTEMS AND APPLICATIONS 
 
 
 
 
SUMMARY 
 
The paper highlights the emergence and development of modern classification systems. 
Widely characterized classification M.Di, Universal Decimal Classification and bibliographic 
classification. And also describes their use in the libraries of the country. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

42 
 
 
Q
əmzə HACIYEVA 
Biblioqrafiya
şünaslıq kafedrasının baş müəllimi 
 
АЗЯРБАЙЪАН  БИБЛИОГРАФИЙАСЫНЫН ИНКИШАФЫНДА ЙЕНИ 
МЯРЩЯЛЯ 
 
Ачар  сюзляр:  кюмякчи  эюстяриъиляр,  гейдляр,  мювзу  эюстяриъиси,  шяхси 
адлар эюстяриъиси, ъоьрафи адлар эюстяриъиси. 
Ключевые  слова:    бсмомогательные  указатели,  заметки,  тематический 
указатель, указатель имен, указатель географических названий. 
Key words: auxiliary indexes, index of palace names 
 
Az
ərbaycan Respublikasında kitabxana-biblioqrafiya fəaliyyətinin 
yax
şılaşdırılması, elmi-mədəni sərvətlərdən hərtərəfli istifadə imkanlarının 
geni
şləndirilməsi,  cəmiyyətin  informasiya  təminatının  artırılması,  o 
cüml
ədən respublika kitabxanalarının dünya informasiya məkanına daxil 
olmas
ının  təmin  edиlməsi  məqsədilə  respublikamızın  prezidenti  İlham 
Əliyev  cənabları  6  oktyabr  2008-ci  il  tarixdə  “Azərbaycan 
Respublikas
ında    kitabxana  -  informasiya  sahəsinin    2008-2013-cü 
ill
ərdə  inkişafı  üzrə  Dövlət  Proqramının  qəbul  edilməsi  haqqında  
s
ərəncam imzalamışdır. Dövlət Proqramının əsas məqsədi ölkədə tarixi –
m
ədəni, ədəbi-bədii, elmi fəlsəfi sərvətlərin toplanmasının, mühafizəsini və 
onlardan  istifad
ə  imkanlarının  artırılmasını  təmin  etməkdir.  Müasir 
kitabxana-informasiya  infrasturukturunun  yarad
ılması,  istifadəчilərə 
göst
ərilən  kitabxana-biblioqrafiya    xidmətinin  dünya  standartlarına 
çatd
ırılması da müvafiq sahədə qarşıda duran vəzifələrdəndir. Xalqımızın 
m
ənəvi  mədəniyyətinin  inkişaf    qanunları  ilə  uzlaşan  kitabxana-
biblioqrafiya  ehtiyatlar
ının  formalaşması,  onlardan  səmərəli  istifadənin 
t
əşkili bu vəzifələrlə sıx əlaqədardır. 
Qlabal  informasiya  c
əmiyyətinin  yarandığı  müasir  dövrdə  elmi 
bilikl
ərin  cəmiyyətin  bütün  fəaliyyət  sahələrinə  çatdırılmasında 
biblioqarafik  resurslar
ın,  bu  resurslardan  səmərəli  istifadənin  təşkilinin 
böyük 
əhəmiyyəti vardır. 
 Az
ərbaycanın  biblioqrafik  ehtиyat  sistemi  zəngin  tarixə  və 
mür
əkkəb 
qurulu
şa 
malikdir. 
Bu 
sosial 
institutun 
s
ənəd 
kommunikasiyalar
ı  sistemində  əsas  vəzifəsi  ilkin  sənədlərdən  istifadınin 
t
əşkili,  fəallaşdırılması  və    nəticə  etibarilə  cəmiyyətin  informasiya 
t
ələbatının  ödənilməsinə  təsir  göstərməkdir.  Bu  sistemə  kitabxanaların  
soraq-biblioqrafiya  aparat
ı,  fundamental  biblioqrafik  эюстяриъиляр,  qeyri-
müst
əqil  nəşr  formalı  библиографик    mənbələr,  ikinci  dərəcəli  informasiya 

---

43 
 
da
şıyıcıları,  elektron  biblioqrafik  mənbələr,  biblioqrafik  vəsaitlər  və  s. 
daxildir. 
Müst
əqil  dövlət  quruculuğu  şəraitində  azərbaycançılıq  ideyasının 
mühüm,  apar
ıcı  ideya  olduğunu  diqqət    mərkəzində  saxlayan 
kitabxanalar  ölk
əşünaslıq  üzrə  biblioqrafik  resursun  yaradılmasına, 
ondan s
əmərəli istifadənin təşkilinə xüsusi diqqət yetirirlər. Azərbaycanda  
biblioqrafik 
ehtiyat
ın  formalaşması  və  istifadəsinin  təşkilində 
M.F.Axuнdov    ad
ına Azərbaycan Milli kitabxanasının, Azərbaycan Milli 
Elml
ər  Akademiyası  Mərkəzi  Elmi  Кitabxanasının,  xüsusi  elmi 
kitabxanalar
ın,  ali  məktəb  kitabxanalarının,  müxtəlif  elm  sahələrində 
çal
ışan alim və mütəxəssislərin və başгаларынын böyük rolu vardır. 
S
ənədləşdirilmiş  biblioqrafik  informasiyanın  cəmiyyətdə  başlıca 
mövcudluq  formas
ı,  onun  yayılmasında  və  istifadəsində  əsas  vasitə 
biblioqrafik v
əsaitdir.(4. С.22.) Bilioqrafik vəsaitlər  formalarına, tiplərinə, 
жanrlar
ına görə fərqləndirilir. Həmçinin müxtəlif nəşrlərə verilən göstəricilər 
v
ə  biblioqrafik  vəsaitlərə  verilən  köməkçi  göstəriъиləр  də  biblioqrafik 
materiallar
ın xüsusi tiplərinə aiddir. 
Ayr
ı-aryı  nəşrlərə  verilən  göstəricilər  məlum  nəşrin  elmi-məlumat 
aparat
ının mühüm tərkib hissəsidir. Onlardan  bəziləri (sərlövhələrin əlifba 
göst
əricisi,  xroniloji  göstəricilər)  nəşrin  tərkibini  açır  və  həmin  nəşrdə 
verilmi
ş ayrı-ayrı sənədlərin ( əsərlərin) axtarışını asanlaşdırır, bir başqası 
(predmet, adlar, co
ğrafi və s.) nəşrdə toplanmış  sənədlərin məzmununu 
a
çır.  Nəşrlərə  verilən  göstəricilər  onlarda  verilən  sənəd  kütləsi  əsasında 
t
ərtib  olunan  biblioqrafik  axtarış  aparatıdır.  Sənəd  kütləsi  dedikdə  isə 
mü
əyyən  nəşrdə  (kitabda,  məcmuədə,  əsərlər  külliyyatında  və  b.)  verilən 
s
ənədlərin  tərkibi  və  onların  informasiya    məzmunu  nəzərdə  tutulur. 
Bel
əliklə, nəşrin məzmununu açan göstəricilərdə biblioqrafiyalaşdırmanın 
obyekti  kimi 
əsərin  özü  deyil,  onun  məntiqi  cəhətdən  tamamlanmış 
hiss
əsi-mətndən  fraqmentlər,  ayrı-ayrı  müddəalar,  fikirlər,  mülahizələr 
götürülür.  (4.  С.24.)  М
əhz  ona    görə  də    nəşrlərdə  verilən  göstəricilər 
h
əmin  nəşrlərdə  toplanmış  sənədlərin  məzmunlarına  görə  əvəzi  olmayan 
biblioqrafik istiqm
ətləndirmə vasitəsidir. 
Köm
əkçi göstəricilər xarakter etibarilə nəşrlərdə verilən göstəricilərə 
b
ənzəyir,  lakin  onlar  biblioqrafik    informasiya  mənbələri  цчцн  tərtib 
olunurlar.  Bel
ə  köməkçi  göstəricilər  tələbatçıların  biblioqrafik  vəsaitlərdə 
əks olunmuş sənədlər üzrə istiqamətlənmələrini təmin edir və biblioqrafik 
axtar
ışı asanlaşdırır. 
Ümumiyy
ətlə, 
бiblioqrafik 
v
əsaitin 
m
əqsədində, 
oxucu 
istiqam
ətindən  və  əsas  mətndə  materialların  qruplaşdırılması 
prinsipind
ən  asılı  olaraq  köməkçi  göstəriciləri  növlərə  ayırmaq, 

---