Книга переведена и издана заказу фонда поддержки по политики тюркоязычных государств
Yüklə 1,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
204 qazandırmaq üçün Qoloşekin deyirdi ki, Qazaxıstanda hələ Sovet hakimiyyəti tam qurulmayıb. Ona görə də “kiçik Oktyabr İnqilabı” eləmək lazımdır. O, onsuzda güclə dolanan qazax kəndliləri üçün 16 yeni vergi növü təyin eləmişdi. Onlardan biri buynuz vergisi idi. Hər ev 4-5 kiloqram, bəzi yerlərdə isə daha çox buynuz verməliydi. İn- sanlar buynuz axtarışında hər yeri ələk-vələk eləmişdilər. Bu vergini ödəmək üçün camaat öz mal-qarasını və ərzağını buynuza dəyişirdi. Vergi toplayanlar yuxarılardan verilən instruksiyaya uyğun olaraq yığılmış buynuzları aulların və şəhərlərin kənarlarında bir yerdə qa- laqlayaraq üstünə neft töküb yandırardılar. Düşünülməmiş kollek- tivləşmə və qarətçi vergi qoyma nəticəsində bir çox aullar tamamilə yox olurdu. Hətta bəzən ölənlərin cəsədlərini torpağa basdırmaq üçün də heç kim tapılmırdı. Sağ qalanların böyük bir qismi canlarını qurtarmaq üçün Ru- siyaya, Qırğızıstana, Türkmənistana, Özbəkistana və Tacikistana, oradan isə Əfqanıstana və İrana qaçırdı. Amma, daha çox adam Şərqi Türküstana (Çin) qaçırdı. Xeyli adam yollarda ölmüşdü. Son- ralar bu ölkələrdən qaçqınlar Türkiyəyə və başqa Avropa ölkələrinə köçərək orada məskunlaşıblar. Bu hadisələr nəticəsində bu gün qa- zax xalqının üçdə biri xaricdə yaşayır. Bəzi araşdırmaçılar hesab edir ki, dünyadakı qazaxların ümumi sayı təxminən 15 milyon nəfərdir. Əgər qazax xalqının məhv edilməsinə yönəlmiş aksiyalar arasında xüsusi yer tutan qoloşekin aclığı olmasaydı bu gün qazaxların sayı 40 milyon nəfəri ötərdi. Vaxtilə N.S.Xruşov da etiraf edirdi ki, Stalinin təqsiri üzündən Qazaxıstanda dəhşətli aclıq olub. O, guya ki, o vaxt bu barədə Stalin- lə danışıb və belə bir cavab alıb: “Bu sarı bəladan ancaq bu cür qur- tulmaq olar”. Qazax xalqına üz verən bu fəlakət barədə millətin zi- yalıları da yazmağa, danışmağa cürət etmirdilər. Onlar ağızlarına su almış kimi susurdular. Yalnız üç nəfər özünü qurban verərək bu barədə ucadan danışa bildi. Onlardan biri cəsarətlə hakimiyyətin hərəkətlərinə qarşı çıxaraq “beşlərin məktubu”-nu təşkil edən Qa- bit Musrepov idisə, ikincisi Stalin hakimiyyətinə layiqli müqavimət 205 göstərən Turar Rıskulov idi. Bu sırada üçüncü şəxsiyyət isə Oraz Jandosov olub. Qəzəblənmiş Qoloşekin Musrepovu Kostanaya altı aylığa ezamiyyətə göndərərək hiyləgərcəsinə deyir: “Gördüyün səh- vləri özün düzəltməyə kömək elə”. Əgər bu ərəfədə Stalin Qoloşe- kini vəzifəsindən çıxartmasaydı, məlum deyildi ki, Musrepov Al- ma-Ataya sağ-salamat qayıdacaq, ya yox... - Bunu Musrepovun birinci qəhrəmanlığına yazaq, deyə Aytma- tov barmağını qatladı. – Keçək ikinci qəhrəmanlığa. - Musrepovun ikinci qəhrəmanlığı isə ədəbiyyat və icəsənət xadimlərindən heç birinin bacara biləcəyi iş deyildi, - mən həya- canla dedim. – Yəqin qazax ədəbiyyatının klassiki Beimbet Maylin haqqında eşitmişiniz. Vaxtilə onlar Musrepovla ikisi bir yerdə pyes yazmışdılar. Elə həyatda da ruhən bir-birinə yaxın adam olublar. 1937-ci ildə təhlükəsizlik komitəsi Beimbet Maylini xalq düşməni kimi həbs etdikdə, Musrepov qəzəbli halda partiyanın Alma-Ata şəhər komitəsinə gələrək “Beimbet Maylin düşməndirsə, mən də düşmənəm, son dərəcə cadiq bir insanı düşmən hesab edən bu cür kommunist partiyasının sıralarında qalmaq istəmirəm” – deyib və partiya biletini stolun üstünə atıb. Belə igidlik və dosta, həmkara qarşı belə dürüstlük ümumiyyətlə o dövrün insanları üçün xarak- terik cəhətlər deyildi. Sizin adını çəkdiyiniz o dörd yazıçıdan biri onun evinə zəng edərək deyir: “Qabit, sən daha gedirsən... Bəlkə evini saxlayasan bizə, biz də öz dualarımızda səni tez-tez yad edər- ik”. Əlbəttə, əgər Musrepov “xalq düşməni” olsaydı, onun arvadı da hökmən ALJİR-ə salınardı. Yəqin rus dilində ALJİR kimi yazılan abreviaturanın mənasını bilirsiniz – bu “Akmola xalq düşmənləri arvadlarının düşərgəsidir(Акмолинский лагерь жен изменников родины)”. Uşaqları isə yetim uşaqlar üçün uşaq evinə qoyacaqdılar. - Mən sənə qazax ədəbiyyatı klassiklərindən dörd nəfərin adını çəkdim – Auezov, Mukanov, Musrepov və Mustafi n. Onlardan hansı Musrepovdan evi ona saxlamağı istəmişdi? – Aytmatov maraqla soruşdu. - Bübüt bu hadisələr barədə Musrepov özü mənə ətrafl ı danışıb, - mən dedim. – O, bunu kim olduğunu da demişdi, amma xahiş 206 eləmişdi ki, bu sirri heç vaxt açıqlamayım. Bu böyük insanın ruhunu incitməmək üçün mən bunu heç kimə deməmişəm. -Şəhər komitəsinə gedərək “Maylini düşmən sayan kommu- nist partitasında qalmaq istəmirəm” demək və partiya biletini at- maq o vaxt intihar etmək kimi bir şey idi, - Aytmatov dedi. – Mən təəccüblənirəm ki, bundan sonra Musrepov necə sağ qalıb və xalq düşməni kimi güllələnməyib. -Partiya komitəsindən çıxdıqdan sonra, Musrepov işə gedərək Moskvaya, Yazıçılar ittifaqına zəng edib və onunla dost olan Alek- sandr Fadeyevlə danışıb, - deyə mən davam elədim. - Bəzən insanın taleyi bir anda həll olunur. Fadeyev artıq kabinetdən çıxıb Mərkəzi Komitəyə gedirmiş, kandarda katibə bildirir ki, Musrepov təcili işlə bağlı zəng edib. O, təzədən kabinetə qayıdır. Musrepovla danışıb məsələdən tam hali olduqdan sonra Fadeyev Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Musrepovu Qazaxıstan rəhbərliyinə “tapşır- masına” nail olur. Beləliklə Fadeyevin sayəsində Musrepov güllələn- mir. Bir dəfə 1989-cu ildə, mən SSRİ xalq deputatı olan vaxt Qabit Musrepovun iki qəhrəmanlığı barədə Andrey Saxarova danışdım və o dedi: “Alma-Atada olanda məni də bu adamın məzarı üstünə aparın. Mütləq onun qəbri üstünə bir dəstə qırmızı qərənfi l qoymaq lazımdır”. Amma, bundan bir qədər sonra Saxarov həyatdan köçdü. Mən sonralar bu böyük insanın sözlərini xatırlayaraq qırmızı qərən- fi llərdən ibarət böyük bir buket düzəltdirib üstündə “Andrey Sax- arovdan” sözlərini yazdırdım və Musrepovun Kensaydakı məzarı üzərinə qoydum. Elə bil çiyinlərimdən böyük bir yük düşdü və qəl- bən rahatlıq tapdım. Bir qədər susduqdan sonra Aytmatov dedi: -Bir vaxtlar yazıçılar arasında Musrepovun cavan bir qız- la evlənməsi barədə gəzən söz-söhbət xatirimdə qalıb. Moskva- da Yazıçılar ittifaqının plenumunda fasilə vaxtı Berdı Kerbabayev kənara çəkib dedi: “Qazaxıstanın bəzi yazıçıları şikayət yazıblar ki, Musrepov nəvəsi yaşında olan cavan qızla evlənib. Neyləsin ki, ömür boyu axtardığı adamı yalnız qocalandan sonra tapıb? Özü də axı bu hərənin öz şəxsi işidir”. Yüklə 1,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|