207
- Hə, Qabit Maxmudoviç 62 yaşında 25 yaşlı gözəl bir qız –
“Qazaxfi lm” kinostudiyasının istehsalı olan “Mahnı çağırır” bədii
fi lmində baş rolun ifaçısı Raisa Muxamedyarovaya vurulmuşdu, –
mən dedim. - Qız o dövrün tələblərinə uyğun
olaraq rus tərbiyəsi
almışdı. Şübhəsiz ki, yalnız Musrepovun sayəsində o, milli mədəni-
yyətimiz, dilimiz, doğma xalqımızın mənəvi dəyərlərinin ağuşuna
qayıtdı. Hiss olunurdu ki, ikisini də əsl məhəbbət hissləri çuğlayıb.
Musrepovun Raisaya məhəbbət dolu gözəl məktubları da, onun
yaratdığı və sonradan xalq üçün mənəviyyat nümunəsinə çevrilən
Ulpan obrazı da bunu sübut edir.
- Heç kim 74 yaşlı alman şairi Höte və gənc qız Ulrika arasında
yaranan məhəbbəti qınamır. Musrepovun
hisslərinə məhz bu nöqteyi
nəzərdən yanaşmaq lazımdır, - Aytmatov dedi.
- Haqlısınız. İndiyə kimi onun sözləri beynimdədir: “Dəlicəsinə
sevmək, bütün varlığınla, heç nəyə baxmadan, hətta, sevgilini
onun üçün əlçatmaz olan zirvəyə çağırmaq – ağılsızlıqdır, yoxsa
böyüklük?” Bunu o özünə deyirdi. Onun Raisaya gizli məktubu belə
başlayır: “Bir nüsxə sənə, biri mənə,
üçüncüsü isə o şəxsə ki, ona
görə biz bir-birimizə xəyanət edə bilər və hərəmiz bir tərəfə gedər-
dik”. Bu sözlər təsadüfi deyil. Raisanın gözlənilməz hərəkəti Mus-
repovun ürəyini sındırdı. Nəticədə onlar boşandılar. Raisa özü də
tanınmış bir jurnalistə müsahibəsində bu barədə danışıb. [Sonradan
bu müsahibəni tapıb diqqətlə oxudum. Orada belə sətirlər var:
“
Müxbir:
Həyatdır. Yəqin elələri olub ki, üz-üzə və ya qiyabi
şəkildə öz simpatiyasını bildirib?
Raisa: Siz lap müstəntiq kimi danışdınız. Vəssalam, bəsdir.
Nəyinizə lazımdır? Bir ağ atlı oğlanı sevdim. O da məni sevdi. Bunu
eşitmək istəyirdiniz?
Müxbir: Onun adını deməzsiniz?
Raisa: Demərəm. Sirrdir».
(Q. Musrepovun 100 illiyi. Yaddaşın əks-sədası. Qazaxıstanın
əməkdar artisti R.Muxamedyarovanın indiyə kimi demədikləri. Mü-
sahibəni Zakir Asabaev aparıb. «Parasat» jurnalı, № 3, 2002-ci il.).]
208
Musrepov o vaxt birinci rəhbər olan Kunayevlə danışıb Al-
ma-Atadakı üçotaqlı mənzili də Raisaya və iki balaca qızına
verərək
onunla bütün əlaqələri kəsir. Amma, çox illər sonra, balaca qızları
Gülnar ərə gedəndə Musrepov məndən xahiş elədi: “Muxtar, imkan
tap, öz yazdığın “Uçurum üzərində İki nəfər” balladasını bir dəfə
Raisaya oxu.
Bu balladada Qafqazda baş verən və xalq arasında “Məhəbbət
və məkr” adı ilə tanınan bir hadisə təsvir olunub. Bir qız və igid
bir-birini dəli kimi sevirlər. Amma, qızın atası bu ittifaqın qəti əley-
hinə olur. Ona görə də cavanlar dağlara qaçırlar. Dallarıyca qovan
qızın atası və qardaşının onlara çatdığını görən qız sevgilisinə deyir:
Yox! Yalvarıram, sən əl qaldırma
Mənim ahıl, ağsaç atama!
Bizim taleyimiz kədər və zülm,
Gəl biz tabe olaq onu yazana!
Qanadlarımız çox tez qırıldı,
Qovuşmağımız qismət deyilmiş...
Gəl son dəfə
İkimiz əl-ələ verək -
Qayadan tullanıb bir yerdə ölək!
Arzumuzu biz qoruya bilmədik,
Gəl qaranlıq bir dünyada birləşək.
And içirəm, məqsədimdən dönmərəm!
Zəifl iyi özümdən rədd edərəm!
Qaranlıq ömrümə işıq gətirdin,
Bu günsə ölümə sənlə gedərəm!
Onda igid öz sevgilisini sonuncu dəfə qucaqlayıb, sanki ölümə
yox, toya-bayrama gedirmiş kimi özünü dağdan atır. Amma, qızın
buna cürəti çatmır. Sevgilisinin arxasınca tullanmağa çox çalışsa da
bunu edə bilmir – həyat çox şirindir. Qız öz andına sadiq qalmır.
209
Bu əlbəttə ki, satqınlıq idi. Atası ilə birlikdə onların dalıyca gələn
qardaşı baş verənlərin təfərrüatını öyrəndikdən sonra qıza belə dey-
ib:
...Əgər belədirsə,
Özündən küs sən!
Həyat səndən qısasını alacaq.
Sənə indi elə bir ər taparıq –
Ağzında bir dişi olmayan qoca.
Qoy ölüm də sənə şirin görünsün!
Get onunla uzaqlarda daldalan,
Uzaq gözdən, uzaq bu torpaqlardan!
Vaxt var idi xəyanətdən bixəbər
Göz oxşayardın sən axşam-səhər
Sanki, ətrafına işıq saçardın...
Amma, atam bilirmiş içindəkin,
Ona görə də, lap qoca və çirkin
Səksən yaşlı bir kişiyə verirmiş.
Heyf, bu atları səninçün yordum...
Heyf ki, bu atı dalınca qovdum,
Mən bacımı qorumaqçün gəlirdim
Sevirsən oğlanı – elə bilirdim...
Yazıq igid! Öldü sevərək,
Bərbəzəkli, içi boş bir güldanı,
Bilmədi ki, yazıq, bu saxsı qabda
Zir-zibil saxlanır, amma nə fayda...
Amma, təmiz qəlblər üçün bu uğur,
Məhəbbətin qələbəsin doğurur!
Ona görə cəsur, qoçaq öldü ki,
Yarı yolda xəyanəti görməsin,
Sənin kimi satqınlara yenməsin.
210
İnsanları iki yerə bölürəm:
Sevənlər
Və sevgi bilməyənlər.
Sonuncuya aidsən bil ki, sən də...
Allah görür,
Daşürəkli, hissiyyatı olmayan
Sevgi nədir – bunu heç vax duymayan
Rəzildir!
Bütün Qafqaz
Sənə tənə və ikrahla baxır...
Öz həyatın oda çevirib yanmayan
Başqasında yalnız bu hiss yaradır!
Maraqlısı budur ki, Musrepov bu balladanı və “Məhəbbətin
möcüzəsi” adlı kiçik bir poemanı oxumağı son il yarım ərzində
məndən yəqin 10-12 dəfə xahiş etmişdi.
-Yəqin
ona elə gəlirmiş ki, Raisa sənin şeirlərini dinləyib, öz
andını pozduğunu başa düşər və etdiyi hərəkətə görə peşiman olar,
- Aytmatov fi kirli şəkildə dedi. - Amma, insan təbiəti qəribədir. Hər
kəs günahı özündə yox, başqasında görür. Buna qadınlar arasında
çox rast gəlmək olur. Yəqin “mən onu bütün qəlbimlə sevirdim, o
niyə başqa qadının yanına getdi?” sualı hələ uzun müddət səslənəcək.
İndi isə davam elə.
-Qızının toyunun ikinci hissəsində Musrepov bərk xəstələndi,
xəstəxanaya düşdü və həyatla birdəfəlik vidalaşdı, - mən kədərlə
dedim. –
Birinci hissədə isə o, camaata müraciət edərək möhkəmdən
dedi: “Kim oynayıb şənlənmək istəyirsə burda qalsın, kim Muxtarın
şeirlərinə qulaq asıb düşünmək, həyacanlanmaq istəyirsə mənimlə
o biri zala keçək”. Bunu deyib onun arxasıyca gələnləri “Juldız”
kafesinin ikinci zalına apardı. Yolda mənə “Mənim sənə dediyim
balladanı oxuyarsan” deməyə də imkan tapdı. Toplaşanların içində
Raisa da var idi. Mən özümün “Məhəbbət möcüzəsi” poemamdan
şeirləri oxumağa başladım. İkinci şeir “Uçurum üzərində iki nəfər”
