Korrupsiyaya qarşı mübarizədə
Rəşad Həsənov
hökumət-vətəndaş əməkdaşlığı
17
İSİM
İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi
Yaxşı Tədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət
vəsaitlərdən istifadənin effektivliyini, məqsədliliyini, qanuniliyini öyrənən
və ictimailəşdirən müstəqil qurumlar -
Ali Audit İnstitutları yaradılır. Bu
qurumlar ictimai vəsaitlərin hökumət tərəfindən idarəedilməsi, saxlanması
və xərclənməsini izləyən tam səlahiyyətli orqan olaraq təsis edilir.
Qurumun ictimai hesabatlılığı hökumətin fəaliyyətinə rəyləri və bir çox
hallarda istintaq funksiyası korrupsiyalaşma prosesinin inkişafını ləngidir.
Elektron hökumətin formalaşdırılması - beləliklə, məmur-vətəndaş
münasibətləri minimuma endirilir, fərdi yanaşma aradan qalxır, məmur və
ya qurumların fəaliyyətinə nəzarət imkanları genişlənir.
Məmur maaşlarının onların zəhmətlərinə adekvatlığının təmini –
korrupsiya və rüşvətə rəvac verən hallardan başlıcası hesab edilən
əməkhaqqı azlığı aradan qaldırılmaqla məmurun öz neqativ əməlinə haqq
qazandırması kimi bəhanəsi əlindən alınır.
Korrupsiya ilə mübarizə qurumlarında andlı idarəetmə sisteminin tətbiqi –
bir çox dünya ölkələrində korrupsiya və rüşvətə qarşı mübarizə aparan
qurumlarda andı fəaliyyət tətbiq edilir. Məqsəd mübarizədə qətiyyətliliyə
və tərəfsizliyə nail olmaq, həmçinin bu qurumun özünün
korrupsiyalaşmasının qarşısını almaqdır.
Ali Audit İnstitutları statusu və müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsi –
məqsəd hökumətin fəaliyyətinə kənar nəzarəti həyata keçirən qurumların
(AAİ) maliyyə və siyasi müstəqilliyini təmin etməklə qurumun işində
nəticəliliyin təmin edilməsi və icra hakimiyyətinin təsir imkanlarının
aradan qaldırılmasıdır
Korrupsiyaya qarşı mübarizədə
Rəşad Həsənov
hökumət-vətəndaş əməkdaşlığı
18
İSİM
İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi
Yaxşı Tədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət
Korrupsiya və rüşvətxorluqla mübarizədə müasir texnologiyanın
imkanlarından geniş istifadə,
yalan
dedektorlarının
tətbiqinə başlanması – bəzi
ölkələrdə
korrupsiyanın
qarşısının
alınmasında
texnoloji
yeniliyin
imkanlarından geniş şəkildə
istifadə edilməklə prosesin vaxtında aşkarlanması, həmçinin NƏZARƏT - in
ciddiliyi mifinin formalaşdırılması istiqamətində işlər görülür. İşəgötürmə
və istintaq prosesində yalan dedektorlarından istifadə edilir. Hazırda
dünyanın 103 ölkəsində işə qəbul zamanı “yalan detektoru“nun
imkanlarından istifada olunur. Postsovet ölkələrindən – Rusiya, Belarus,
Moldova, Latviya kimi ölkələrdə də bu yeniliyin imkanlarından istifadə
edilməkdədir. Hətta ABŞ xüsusi xidmətinin əməkdaşları üçün yalan
dedektorunun tətbiqi məcburidir. Kadr seçimi zamanı cihazdan insanın
mənəvi keyfiyyətlərini öyrənilməsi üçün bir çox ölkələrdə isə poliqrafın
imkanlarından korrupsiyaya qarşı mübarizdə profilaktik element olaraq
istifadə edilir.
Məmurların işə qəbulu prosesində himayədarlığın aradan qaldırılması və
imtahanların bir mərhələliyinin təmini, müsabiqələrin ləğvi, imtahanların
birtərəf qurum (məsələn: TQDK) tərəfindən keçirilməsi – bu üsulla yüksək
intellektuala sahib, etik davranış qaydalarını mənimsəmiş və eyni zamanda
psixoloji problemləri olmayan məmur heyəti formalaşdırılır, təsadüfi və
yaxud himayədarlıq prinsipinin köməyi ilə məmur statusu alma halları
aradan qaldırılır. Bu daha çox prefight ( ilk mübarizə) olaraq xarakterizə
edilir. Məqsəd qanunsuz cəhdlərin sayının azaldılması və sonrakı mübarizə
Korrupsiyaya qarşı mübarizədə
Rəşad Həsənov
hökumət-vətəndaş əməkdaşlığı
19
İSİM
İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi
Yaxşı Tədqiqat, Yaxşı İslahat, Yaxşı Siyasət
xərclərinin minimuma endirilməsi hesab edilir.
Korrupsiyaya qarşı mübarizə istiqamətində təkmil qanunvericilik bazasının
formalaşdırılması, cəza tədbirlərinin sərtləşdirilməsi – qanunvericilikdə
ziddiyyətli məqamların aradan qaldırılması, tərəfsiz fəaliyyətin təmin
edilməsi
və
qanunların əhatə
dairəsinin
genişləndirilməsi
nəticəsində
mübarizənin
effektivliyi artırılır. Bu zaman sərt cəza üsullarının tətbiqi də geniş yayılmış
metodlardan hesab edilməkdədir. Nəticədə korrupsiya və rüşvətə təşviq
hesab edilən cəzasızlıq sindromu aradan qaldırılır.
İctimai maarifləndirmə, anti-korrupsiya tədbirlərinin təbliği, prosesin
şəffaflığını şərtləndirən hesabatlılığın genişləndirilməsi – təbii ki,
korrupsiya və rüşvətlə mübarizə üsullarından biri və ən vacibi prosesin
zərərçəkənlərinin məlumatlandırılması-ictimai maarifləndirmə hesab edilir.
Belə ki, vətəndaş öz hüquqlarını bilirsə və onu müdafiə edəcək bilgilərə
sahibdirsə, o zaman qarşı tərəfin qeyri-qanuni tələblərlə (pul, hədiyyə,
xidmət) çıxış etmək imkanı azalır. İctimai maarifləndirmə prosesinə start
hökumət tərəfindən verilsədə əsas ağırlıq mətbuatın və vətəndaş cəmiyyəti
institutlarının üzərinə düşür. Maarifləndirmə tədbirlərinə treyninqlərin
keçirilməsi, broşuraların hazırlanması və yayılması, kütləvi informasiya
vasitələrində informasiya xarakterli proqramların yayılması və s aid edilir.
Beləliklə, ictimai savadlılıq yüksəlir, vətəndaşın öz hüquqlarını qoruma
instinkti möhkəmləndirilir.
Proseslərdə vətəndaş və vətəndaş cəmiyyəti institutlarının iştirakçılıq