Küreselleşme sürecinde kent "antik siTE’den dünya kentiNE"
Yüklə 152,1 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- SAYIŞTAY DERGİSİ ● SAYI: 60
- SAYIŞTAY DERGİSİ ● SAYI: 60 140
Küreselleşme Sürecinde Kent “Antik Site’den Dünya Kentine”
Pirenne ve Huberman’ın kentin temelini ticaretin gelişmesine bağlayan görüşlerinin aksine Charles Verlinden “Flaman kentlerinin doğuş ve gelişmelerinin sonuç olduğu demokratik dönüşümün ilk nedeni endüstridir. Ticaret burada endüstriden doğmuştur. Tersi geçerli değildir” (aktaran, Kılıçbay, 1993: 105) ifadeleri ile kentlerin doğuşu ve gelişmesini endüstrinin gelişmesine bağlamaktadır. Ortaçağda Avrupa’nın her tarafına dağılmış olan komünlerin menşei konusunda Henri Pirenne; Ortaçağ kentlerinin çoğu zaman antik kentlerin uzantıları olan yukarı ortaçağın sitelerinin dış mahalleleri ile Burg’larından doğduklarını kabul etmekle birlikte, antik kent ile ortaçağ kenti arasındaki kopukluğu vurgular (Kılıçbay, 1993: 103). Pirenne’e göre; yedinci ve sekizinci yüzyıldaki Arap fetihlerinin sonucu olarak Akdeniz’in kapanması, büyük ticareti, parasal ekonomiyi söndürmüş ve antik kent ağının ölümünü harekete geçirmiştir. Onuncu yüzyıldan itibaren toparlanma başladığında, komünler yeniden doğmuştur. Maurice Lambard da Antik Site ile ortaçağ kenti arasında bir kopuş yaşandığını iddia etmektedir. Buna karşın tarihçiler, antikite ve ortaçağ arasındaki kentsel sürekliliğin varlığını iddia etmekte inat etmişlerdir (Kılıçbay, 1993: 104) . Marc Blonc’a göre ortaçağ kenti, gerçekten tipik özellikleri itibariyle antik kentten derinlemesine farklılaşmaktaydı. Çok daha saf bir şekilde tüccar ve zanaatçı olan ortaçağ kenti çevresindeki kırlardan net bir şekilde ayrılmıştı (1983: 461-462). Gerçekte komünler bir sebepten değil (ticaretin gelişmesi) birçok sebep ve amillerden doğmuştur. Site nasıl ki ilkçağın ihtiyaçlarından ve bünyesinden çıkmış ise, komün de ortaçağdaki muhtelif etkilerin ve amillerin doğurduğu bir yapıdır (Onar,1996: 24). Komünler teşkilat ve istiklalleri farklı olmakla beraber onbirinci yüzyılda Avrupa’nın hemen hemen her tarafında ortaya çıkmaya başlamıştır. Bunların bir kısmı İtalyan komünleri gibi tam bir otonomiye sahipti. Bir kısmı ise yarı bir otonomiye sahipti. Komünlerin teşkilat yapıları da bir birinden oldukça farklıdır, bir kısmı doğrudan doğruya halk veya halkın seçtiği organlar tarafından yönetilirken, bir kısmı da bazı ailelerden oluşan bir aristokrasi tarafından idare ediliyordu. Onuncu yüzyılda ticaret ve endüstrinin zenginleştirdiği yeni kentler, ilerleme, kar etme ve giderek özgürlük ve eşitlik gibi değerler üzerine kurulan bir ideolojinin merkezi oldu. Şehirler ticaretin genişlediği yerlerde İtalya ve Hollanda’da ilk kez ortaya çıkmış (Huberman, 2003:37), ve komşu bölgelerle
Küreselleşme Sürecinde Kent “Antik Site’den Dünya Kentine” birlikte çok sınırlı sayıda yerlerde gelişmiştir (Pirenne, 1994: 106). Ticaretin gelişmesi devam ettikçe yol kavşaklarında, nehir ağızlarına ve toprak eğiminin elverişli olduğu yerlerde de şehirler oluşmuştur. Ticaretin gelişerek örgütlen- meye başlaması, gezgin tüccarları sabit noktalara yerleşmeye zorlamıştır. Böyle yerlerde genellikle “katedral” ve “burg” denilen saldırı karşısında sığınabilecek yerler bulunuyordu. Tüccarlar dinlenmek ve korunmak için kalelere ya da bir katedralin gölgesine sığınırlardı. Bu yerlerde toplanan tüccarların sayısı artınca bir “fauburg” ya da “burg dışı” da oluştu. Çok geçmeden “fauburg” “burg’un” kendisinden daha önemli oldu. Fauburg’da koruma arayan tüccarlar surlarla kasabalarını çevrelediler. İnsanlar bu faal, büyüyen yerleşimlerde hayata yeniden başlamak üzere eski malikâne köylerini terk etmeye başladılar. Büyüyen ticaret şehirlerde iş olanağı yarattı, onlar da iş bulmak için şehirlere geldi (Huberman, 2003: 38). Kente gelenler, özellikle de ticaretten zenginleşenler öncelikle kentte loncaları kurdular ve feodal beylere karşı haklarını savunmaya başladılar (Görmez 1997: 24). Başlangıçta kent; senyör, piskopos gibi bir ya da birkaç senyörün bölgesi üzerinde kurulmuş olan bu kentlerin sakinleri, yani burjuvalar 2
oluşumun ortaya çıkmasına ön ayak oldular. Ortaçağ kentleri zenginleşip kuvvetlendikçe, tüccarlar ve kent halkı bazen merkezi devletle birlik olarak, bazen de Kiliseye karşı savaşarak beratlarını (charte 3 ) aldılar (Görmez, 1997: 25). Bu “charte”leri ile yargısal ve yönetsel özerkliklerini elde ettiler. Bu gelişmeler Avrupa’nın her yerinde aynı tarihte ve aynı biçimde olmamıştır, 1050’lerden 1450-1500’lü yıllara kadar olan süre içinde çeşitli kentler feodal rejimlerden kurtulup yeni bir yönetim biçimine kavuşmuşlardır (Görmez, 1997:25).Komünlerin gelişiminde kralların burjuvaziyi, feodal beylere karşı desteklemesi önemli rol oynamıştır. Ancak kral ve senyörler, keyfi hareket- lerine suiistimallerine engel teşkil eden komünlerden memnun değildi (Onar, 1936: 25). Diğer taraftan kral ve senyörün maddi kuvvetleri ile her zaman çatışmayı mümkün ve menfaatine uygun görmeyen komünler, bunlara birtakım menfaatler sağlayarak kendilerini bunlara müdafaa ettirme yolunu seçmişler- dir. Kral ve senyör de zengin ve kalabalık şehirlerden temin edeceği menfaati düşünerek şehirlerin otonomilerine uygun davranmış ve onları himaye etmiştir.
2 Ticaretle zenginleşen ve güçlenen orta sınıf 3 Bu dönemde kentin kuruluş simgesi kraldan ya da feodal beyden alınan “charte” dir. SAYIŞTAY DERGİSİ ● SAYI: 60 140 Yüklə 152,1 Kb. Dostları ilə paylaş:
|