L a n q u L i y e V Mütəhərrik və əyləncəli oyunlar Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin , «2011»-ci IL tarixli saylı əmri ilə dərs
Yüklə 2,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Tonqal üzərində tullanma.
Kütləvi bayram oyunlarından biri «Tonqal üzərindən tullanma» oyunudur. Yazıçı-etnoqraf Y.V.Çəmənzəminli qeyd edir ki, XVI əsrdə «Tonqal üzərində üzərində tullanma» oyununu iştirakçılar ayaqyalın icra edirdilər. Gərgin işdən sonra kəndlilər kəndin mərkəzində yerləşən böyük meydanda toplaşırlar. Oyunun hər bir iştirakçısı özü ilə saxsı qabda taxıl gətirirdi. Böyük tonqal yandırılırdı. Oyunun bütün iştirakçıları əllərində saxsı qabları tutaraq mahnı deyə-deyə tonqal başında dövrə vururdular: Atəşi, atəş, atəşə! Gizli, alovlu atəşə! Sirli, şəfalı atəşə, Yalanlar olsun atəşə! Torpağa, suya, atəşə! Havaya, suya, atəşə! Qollu, budaqlı atəşə Yalanlar olsun atəşə! İştirakçı saxsı qabdakı taxılı dağıtmamaq şərti ilə tonqal üzərindən tullanmağa çalışırdı. Kim tullana bilmirdisə, tonqalı tapdalayırdısa və yaxud taxıl dənəsini dağıdırdısa, oyundan çıxarılırdı. Rəhbər tədricən tonqalın diametrini genişləndirdi. Oyunun sonunda qalib müəyyən edilirdi və bütün iştirakçılar taxılını ona verirdilər. Bu oyun bizim dövrümüzə qədər gəlib çatmışdır. «Tonqal üzərindən tullanma» oyununu Azərbaycan rayonlarında indii də Novruz bayramlarında görmək olar. Lakin indi oyun ayaqyalın iştirakçılarla keçirilmir. Qalibə saxsı qablarda taxıl əvəzinə rəngli yumurta və şirniyyat verilir. Çovkan. Çovkan oyunları at üstündə böyük meydanda keçirilirdi. Təşkilatçılardan biri şərfi qaldırır və musiqiçilər şeypur çalırdılar. Sonra atlılar musiqi sədaları altında hər birində 3 atlı olan üç qrup meydana çıxır və dövrə vururlar. 1-ci qrup ağ, 2-ci qrup boz, 3-cü qrup isə qara atlarda çıxış edirdilər. Yarışın baş hakimi meydanın kənarına bir neçə köməkçi hakim qoyurdu ki, onların da əsas vəzifəsi meydandan çıxan topu götürüb meydana atmaq idi. Meydan xəttinin 80 arxasında əllərində çovkan tutmuş oyunçular dururdu. Hakim şərfi yelləyir və oyunun başlanmasına icazə verirdi. Atlılar atılmış topa tərəf çaparaq topu çovkana götürür və öz cəldliyini, at üstündə topa nəzarət etmək bacarığını nümayiş etdirir, meydanda dövrə vurarkən topu xəlifənin ayaqları altına atmağı qarşılarına məqsəd qoyurdular. Oyunda maraqlı və cəlbedici cəhətlər çox olurdu. Bu oyuna öyrənmiş atlar sahibinin sözünə qulaq asır, cəld dönür, sanki top ardınca uçurdular. Oyunçular aşağı əyilir, yəhərdən sürüşürdülər, çovkanın zərbələrindən isə top gah boz atlıların, gah da ağ atlıların əlinə keçirdi. «Dirədöymə», «Atbeli», «Bənövşə», «Dədəboyu», «Gizlənpaç», «Xoruzdöyüşü», «Gözübağlıca», «Üzük-üzük», «Yaylıqbağladı», «Gecə və gündüz», «Siçan-pişik», «Qıy-qıy» və s. də Azərbaycan xalq oyunlarındandır. Yüklə 2,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|