Landshaftli yer tuzish
O‘simliklarning tuproqni eroziyadan saqlash salohiyati
Yüklə 1,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
| O‘simliklarning tuproqni eroziyadan saqlash salohiyati.
Iqlim, relyef va tuproq ozmi – ko‘pmi tuproqda eroziyaning paydo bo‘lish xavfini tug‘dirish imkoniyatlari mavjud. O‘simliklar qoplami esa eroziya paydo bo‘lish xavfini kamaytiradi yoki to‘liq to‘xtatish imkoniyatiga ega. O‘simliklar, ko‘kat “qalqon” sifatida katta tikkalikdagi qiyaliklarda ham kuchli jala yog‘ini vaqtida tuproqni eroziyadan saqlaydi. O‘simliklarning tuproqni eroziyadan saqlashdagi roli judayam keng qirrali. Yomg‘ir tomchilari avvalo o‘simliklar bargi yuzasiga tushadi, qolgan qismi esa bargda va tana (novda) larda qolib sekin – asta parlanib ketadi. O‘simliklar qanchalik qalin bo‘lsa tushadigan yomg‘ir tomchilari shunga ko‘p barglar yuzasida ushlanib qoladi, yuzada suv oqimining paydo bo‘lishiga imkon tug‘ilmaydi. Shunday qilib, o‘simliklar qoplami suv oqimi hajmini kamaytiradi va bu bilan eroziyaning kucheyish xavfini pasaytiradi. Ba’zida hosilni terib olgandan keyin dalada sochilib qolgan poyalar ham tuproqni eroziyaning kuchayish xavfini pasaytiradi. Ko‘pchilik ilmiy tadqiqotlar natijasiga ko‘ra tuproqni ag‘darmasdan ishlov berish va yuzada qolgan o‘simlik qoldiqlari eroziyaning oldini olishda katta ahamiyatga ega ekanligi tasdiqlangan. O‘simliklarning ildiz tizimi ham eroziya xavfiga qarshi salmoqli rol o‘ynaydi, ular tuproqni eroziyaga qarshi tura olishida “armatura” vazifasini bajaradi. O‘simliklarning ildizlar tizimi aynib chiqishi natijasida tuproqda ilma – teshiklik ortadi, tuproq serqovoqlashadi. Bu esa tuproqning suv singdiruvchanligini orttiradi va o‘z navbatida suv oqimi hajmini kamaytiradi, qiyalikda oqim intensivligi pasayadi. O‘simliklar ildiz tizimi tuproq tuzilishini yaxshilaydi, tuproqni organik moddalar bilan boyitadi, bu bilan uning unumdorligi oshishiga va eroziyaga tura olishiga xizmat qiladi. Yuqorida keltirilgan bir qator to‘liq bo‘lmagan o‘simliklarning ijobiy tomonlari tuproqda eroziya jarayonining pasayishida, ba’zida butunlay uning oldini olishdagi roli qanchalik katta ekanligini ko‘rsatadi. |