Landshaftli yer tuzish
Yüklə 1,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Tuproq sharoiti.
Eroziya yuz berishiga tuproqning quyidagi asosiy elgilari ta’sir qiladi: 1. Suv singdiruvchanligi; 2. Eroziyaga qarshi tura olishi; 3. Umumiy unumdorlik darajasi. Tuproqning suv singdiruvchanligi ko‘p jihatdan qor erish suvi oqimi va jala yog‘inining intensivligi bilan bog‘liq. Muzlamagan tuproqlarning suv singdiruvchanligi asosan yengil tuproqlarning mexanik tarkibi, og‘ir tuproqlarning esa tuzilishi (strukturasi) hamda ustki qismining zichligi va namligi bilan aniqlanadi. Qum va qumloq yaxshi tuzilgan (strukturasi) qumoq va gul, yangi haydalgan yoki kultivator yordamida yangi ishlov berilgan tuproqlar yuqori darajada suv singdiruvchanligi bilan tavsiflanadi. Tuproqning suv singdiruvchanligi pasayishi bilan qiyalik yuzasida katta suv oqimi tashkil bo‘lishi xavfi tug‘iladi, bu esa eroziyaning ko‘payishiga olib keladi. Tuproqning eroziyaga qarshi tura olishi uning mexanik va kimyoviy tarkibi, fiziko-kimyoviy xossalari, fizikaviy holati va biogenligi bilan aniqlanadi. Tuproqning eroziyaga qarshi tura olishi uning tarkibida gilsimon fraksiyalar, chirindi, ekvivalientli kationlar, ayniqsa kalsiyning ko‘payishlari bilan ortadi. Agarda tuproq tarkibida changli va mayda qumloq fraksiyalar ortib bors, karbonatlar ko‘paysa chirindi kamaysa tuproqning eroziyaga qarshi tura olishi aksincha pasayadi. 33 Tuproq yuvilishining o‘sishi bilan uning ustki qatlamida chirindi va gil fraksiyasi kamayadi, korbonat ko‘payadi. Yuvilgan va yuvilmagan tuproqlarning eroziyaga qarshi tura olishi o‘rtasidagi farqi ko‘pincha har xil genetika tipidagi tuproqlar orasidagi farqqa nisbatan katta bo‘ladi. Odatda tuproqning eroziyaga qarshi tura olishi uning tarkibida suvga mahkam tuzilmalar agregatining mavjudligi bilan baholanadi. Shuning uchun ham tuproqdagi suvga mahkam tuzilmalar agregati mavjudligiga ta’sir qiladigan barcha omillar, bir vaqtning o‘zida tuproqning eroziyaga qarshi tura olishini aniqlovchi omillar bo‘lib hisoblanadi. Tuproq tarkibidagi chirindi ko‘pincha uning eroziyaga qarshi tura olishini aniqlaydi. Chirindi tuproqda suvning ta’sirida o‘zgarmaydigan mustahkam tuzilma (struktura) tashkil bo‘lishi va saqlanib qolishi omili hisoblanadi. Yüklə 1,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|