Last variant of the book pub

55 
altından qabarır. Bu vena və onun arasındakı 
anastomozlar irinli proseslərin kəllə 
boşluğuna keçməsinə şərait yaradır.   
 
Qıfabənzər fassiya
 
(fascia infundibu-
loformis) qasıq kanalından xaricə çıxdıqları 
zamanı toxum ciyəsi və ya uşaqlığın girdə 
bağının özləri ilə  bərabər köndələn fassiya-
nın dartıb apardıqları qıfşəkilli hissəsidir.
 
 
Qlissоn kapsulu (qara ciyərin lifli qi-
şası – tunica fibrosa hepatis) peritonun vis-
seral səfhəsi ilə birləşmiş qara ciyəri örtən 
fibroz qişa olub, onun qapısından keçərək 
parenximasına çoxsaylı atmalar verir.  
 
Qodmanın əzələ – vətər manjeti – bazu 
oynağı kapsulunun boşluğu və zəifliyi kürə-
kaltı, tinaltı, tinüstü və kiçik girdə əzələlərin 
vətərlərindən əmələ gəlmiş enli bir vətər qa-
linlaşması ilə aradan qaldırılır. Bu qalınlaş-
ma bazu oynağının kapsulu ilə birləşib bir 
manjet əmələ gətirir ki, buna Qodmanın əzə-
lə – vətər manjeti deyilir (
şək.87
). 
 
Qrassinin «böhran» şaxələri  diafraq-
maüstü nahiyədə azan sinirlərdən ayrılan və 
mədə dibinin innervasiyasında iştirak edən 
xüsusi şaxələrdir. Vaqotomiyadan sonra mədə-
nin parasimpatik innervasiyasının tam pozul-
Şəkil 86. Kəllə qapağı arteriyaları və venaları 
 
1 – n.supraorbitalis; 2 – m.occipitofrontalis; 3 – n.supraorbitalis; 4 – a.temporalis superficialis; 5 – a.supratrochlearis;  
6 – n.supratrochlearis; 7 – m.orbicularis oculi; 8 – v.supratrochlearis («qəzəb venası»); 9 –a.supraorbitalis;  
10 – v.supraorbitalis. 
Şəkil 87. Bazu oynağı 
 
1 – acromion; 2 – lig.acromioclavicularis; 3 – clavicula;  
4 – spina scapulae; 5 – caput longum m.tricipitis brachii;  
6 – capsula articularis; 7, 8, 9 – kiçik girdə, tinaltı və tinüstü 
əzələlərdən əmələ gəlmiş əzələ – vətər manjeti. 

---

56 
mamasına səbəb bu şaxələrdir. Ona görə də, bu 
şaxənin kəsilməsinə tam əmin olunmalıdır.  
 
Qruber kanalı (dizaltı – baldır kanalı – 
canalis cruropopliteus) baldırın arxa sət-
hində arxa qamış  əzələsi ilə kambalayabən-
zər  əzələnin arasında yerləşir (
şək. 47
). 
Onun bir girəcək və iki çıxacaq (ön və aşağı) 
dəliyi vardır.  
Girəcək dəliyi öndən fassiya ilə örtül-
müş dizaltı  əzələ, arxadan isə kambalaya-
bənzər  əzələnin vətər qövsü ilə hüdudlanır. 
Bu dəliyə dizaltı arteriya və qamış siniri da-
xil olur. Aşağı ətrafın irinli prosesləri zamanı, 
eyni zamanda qazlı infeksiyaların yayılma-
sında mühüm rol oynadığına görə dizaltı – bal-
dır kanalının girəcək dəliyini «ölüm qapısı» 
da adlandırırlar.  Kanalın ön çıxacaq dəliyi 
üçbucaq formasında olub sümükarası zar 
üzərində yerləşir; bu dəlikdən ön qamış arte-
riyası baldırın önünə, venalar isə  əksinə ke-
çir. Kanalın aşağı  çıxacaq dəliyi isə yarıq 
formasında olub (baldırın orta və aşağı 1/3 – 
nin sərhəddində) kambalayabənzər və arxa 
qamış əzələləri arasında yerləşir; bu dəlikdən 
arxa qamış damar – sinir dəstəsi keçir. Aşa-
ğıda isə kanal içəri topuq kanalı ilə əlaqələ-
nir.
 
Qruber kanalından keçən damar – sinir 
dəstəsi kövşək toxuma ilə əhatə olunmuşdur 
və onları  əhatə edən  əzələlərin fassial futl-
yarları ilə  əlaqəlidir. Dizaltı – baldır kanalı 
incik sümüyünün zirvəsindən 4 – 5 sm aşa-
ğıda yerləşən sümükarası zar üzərindəki ön 
çıxacaq dəliyi vasitəsilə baldırın ön sümük – 
fibroz yatağı ilə birləşir. Bu, da irinli – iltihabi 
proseslərin dizaltı çuxura və baldırın dərin to-
xuma sahəsinə yayılmasına şərait yaradır.  
Labbe venası (aşağı anastomotik 
vena –v.anastomotica inferior) sərt qişa-
nın yuxarı sagital və köndələn ciblərini 
birləşdirən kollateral damar rolunu oyna-
yan venadır (
şək. 19 
–
 
B,10
). 
 
Langer xəttləri kollagen və elastik lif-
lərin olması sayəsində  dərinin dartılma isti-
qamətini göstərən və  dəri üzərində yerləşən 
xəttlərdir (
şək.88
). Plastik cərrahi əməliyyat-
lar zamanı kəsiklərin bu xəttlər boyunca apa-
rılması  gələcəkdə kobud və çox nəzərə çar-
pan çapıq toxumasının  əmələ  gəlməsinin 
qarşısını alır. 
 
Larrey üçbucağı (sol döş – qabırğa 
üçbucağı – trigonum sternocostalis sinis-
ter)  sol tərəfdə diafraqmanın döş və qabırğa 
hissələri arasında yerləşən üçbucaqşəkilli ya-
 
Şəkil 88. Langer xəttləri 

---

57 
rıqdır (
şək. 26,9
). Burada əzələ lifəri yoxdur 
və  yırtıqlara təsadüf olunur. Larrey üçbu-
cağında perikard plevra ilə örtülmədiyindən 
onun boşluğunun punksiyası burada aparılır.  
 
Lesqaft xətti XI qabırğanın ön ucunu 
qalça darağı ilə birləşdirən və qarın nahiyə-
sinin yanlardan sərhəddini təşkil edən 
xəttdir. Lesqaft Pyotr Franseviçin adı ilə 
bağlıdır. 
 
Lesqaft – Qrünfelt rombu, üçbucaqlısı 
(spatium tendineum lumbale) arxa aşağı 
dişli və qarının daxili çəp əzələsinin qarşı – 
qarşıya çevrilmiş  kənarları arasında  əmələ 
gələn üçbucaq və ya dördbucaq formalı bir 
sahədir (
şəkil 89
). Onun tərəflərinin yuxarı-
dan arxa aşağı dişli  əzələ, aşağıdan qarının 
daxili çəp  əzələsinin arxa (sərbəst) kənarı, 
içəridən isə onurğanı düzləndirən  əzələnin 
bayır kənarı  təşkil edir. Bu sahə dördbucaq 
formasında olduqda onun dördüncü tərəfini 
XII qabırğa  əmələ  gətirir. Bu sahənin dibi 
köndələn  əzələnin aponevrozu, səthi isə 
arxanın enli əzələsi ilə örtülmüşdür.  
 
Lisfrank qabarcığı (ön pilləli  əzələ qa-
barcığı – tuberculum m.scalenius anterior) I 
qabırğanın yuxarı  səthində ön pilləli  əzələnin 
birləşməsinə məxsus hündürlükdür (
şək. 90
). 
 
Lisfrank oynağı (daraqarxası – ayaq 
darağı oynağı – articulatio tarsometatar-
sea) kubabənzər və 3 pazabənzər (içəri, ara 
və bayır) sümüklərlə ayaq darağı sümükləri 
Şəkil 90.  I qabırğa (yuxarıdan görünüşü) 
 
Ön pilləli əzələ qabarcığı (Lisfrank qabarcığı) oxla 
göstərilmişdir  
Şəkil 89. Qrünfelt üçbucaqlısı (oxla göstərilmişdir) 
 
1 – m.rhomboideus minor; 2 – m.rhomboideus major;  
3 – m.serratus anterior; 4 – m.serratus posterior inferior;  
5 – spatium tendineum lumbale (Lesqaft – Qrüfelt üçbu-
caqlısı); 6 – m.obliquus externus abdominis; 7 – m.gluteus 
medius; 8 – m.gluteus minimus; 9 – m.piriformis; 10 – m.ob-
turatorius internus, mm.gemelli superior et inferior; 11 – 
m.quadratus femoris; 12 – m.gluteus maximus; 13 – m.la-
tissimus dorsi; 14 – m.teres major; 15 – m.teres minor. 

---