M-61 I e. d prof., Zahid Fərrux Məmməd
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
303 Milli Bankın pul siyasətinin aralıq hədəflərindən asılı olaraq onun əməliyyat hədəflərini müəyyənləşdirilir. • NEM-in müəyyən olunmuş illik aralıq hədəfinə nail olmaq üçün Mərkəzi Bank valyuta səbəti üzrə hədəf göstəricidən istifadə edir. Valyuta səbəti müəyyən miqdarda götürülən xarici valyutalar toplusudur. Səbətin hədəflənən dəyəri ilə NEM-in hədəf səviyyəsi arasında əlaqə səbətə daxil olan iki əsas valyutanın - avro və dol- ların mübadilə məzənnələrinin və digər valyutaların proqnozları ə sasında müəyyən olunur; • Pul kütləsi üzrə aralıq hədəfə nail olmaq üçün Mərkəzi Bank əməliyyat hədəfi kimi pul bazasından istifadə edir. Pul baza- sı üzrə əməliyyat hədəfindən asılı olaraq pul siyasəti alətlərinin kəmiyyət parametrləri, o cümlədən açıq bazar əməliyyatlarının məbləği və s. müəyyənləşdirilir. Ümumilikdə, 2008-ci ildə Mərkəzi Bankın yeritdiyi pul siya- səti, preventiv rejimdə qəbul edilən qərarlar və görülən qabaqla- yıcı tədbirlər maliyyə sabitliyinin qorunmasına yardım etmişdir. 2008-ci ildə iqtisadi artımın daha da sürətlənməsi şəraitində pula tələbin artımı davam etmişdir. Pula tələbin artmasına adekvat olaraq pul siyasətinin operativ hədəfi olan manatla pul bazası ötən ilə nisbətən 48,5% bəndi artaraq 2008-ci ilin sonuna 4781,3 mln. manat təşkil etmişdir. Mövsümi amillərin təsiri ilə bağlı hesablamalar göstərir ki, 2008-ci ilin yekunu üzrə mövsümi təmizlənmiş pul bazası da ötən ilə nisbətən 50,4% artmışdır. Pul bazasının əsas artım kanalı Mərkəzi Bankın alış yönlü müdaxiləsi olmuşdur. 2008-ci il ərzində Mərkəzi Bankın valyuta bazarına xalis müdaxiləsinin həcmi ötən illə müqayisədə 12,3% bəndi artaraq 2,24 mlrd. ABŞ dollar təşkil etmişdir. Pul bazasının dəyişimi pul multiplikatoru vasitəsilə pul kütləsinin dəyişiminə təsir göstərmişdir. 2008-ci ihn sonuna ümumi pul multiplikatoru 1.71, manatla pul multiplikatoru isə 1.27 səviyyəsində olmuşdur. 304 2008-ci ilin sonuna manatla geniş pul kütləsi (M2) ötən ilin ə vvəlinə nəzərən 1679,4 mln. manat və ya 38,2% artaraq 6081,0 mln. manat təşkil etmişdir. M2 pul aqreqatının strukturunda keyfiyyət dəyişiklikləri davam etmişdir. Belə ki, geniş pul kütləsinin mühüm elementi olan nağdsız dövriyyənin yüksək templə artması davam etmişdir. Ötən ilə nisbətən manatla əmanətlər və depozitlər 12,5%, o cümlədən manatla tələb olunanadək əmanət və depozitlər 6,0%, manatla müddətli əmanət və depozitlər isə 20,6% artmışdır. 2008-ci ildə M0 pul kütləsi 52,78% artmış, onun geniş mənada manatla pul kütləsinin strukturunda xüsusi çəkisi ilin sonuna 68,2% təşkil etmişdir. 2008-ci il ərzində manatla geniş mənada pul kütləsinin artımı ölkə iqtisadiyyatının pulla təminatını yaxşılaşdırmış, monetizasiya göstəricisi (M2/qeyri-neft Ümumi Milli Məhsul) 35,6%-ə yüksəlmişdir. lin sonuna M2 üzrə dövr etmə sürəti 2,87 vahid, M3 üzrə dövr etmə sürəti isə 2,05 vahid təşkil etmişdir. Məzənnə siyasəti və beynəlxalq rəqabət qabiliyyəti. 2008- ci ildə Milli Bankın məzənnə siyasəti daxili və beynəlxalq valyuta bazarlarında son meyllər nəzərə alınmaqla formalaşdırılmış və həyata keçirilmişdir. Son illər dünyanın aparıcı valyutalarının məzənnələrinin kəskin tərəddüdləri bir çox ölkələrdə olduğu kimi Azərbaycanda da məzənnə siyasətinin səmərəliliyini artırmaq zərurətini aktuallaşdırmışdı. Belə ki, dünyanın aparıcı valyutalarının məzənnələrində müşahidə edilən əhəmiyyətli tərəddüdlər iqtisadi subyektləri müəyyən dərəcədə məzənnə riskinə həssas edirdi. Bundan başqa, Azərbaycanda milli valyutanın məzənnəsinin ABŞ dollarına nəzərən formalaşması və bu valyutanın dünyanın digər aparıcı valyutalarına qarşı kifayət qədər dəyişkən olması şəraitində Milli Bankın əsas operativ hədəfı olan nominal effektiv məzənnə üzrə hədəfə nail olunması, son nəticədə isə milli iqtisadiyyatın beynəlxalq rəqabət qabiliyyətinin qorunması kimi vəzifələrin yerinə yetirilməsini mürəkkəbləşirdi. 305 Qeyd olunanları nəzərə alaraq Milli Bank məzənnə siyasətinin operativ hədəfləri ilə onun strateji hədəflərini sinxronlaşdırmaq, Avropa ölkələri ilə iqtisadi-ticarət əlaqələri saxlayan subyektlərin məzənnə risklərini azahmaq məqsədilə «2008-ci il üçün pul siyasətinin əsas istiqamətləri barədə Bəyanatlarına uyğun olaraq 11 mart 2008-ci il tarixindən məzənnə siyasətini Avrodan və ABŞ dollarından ibarət səbət vasitəsilə həyata keçirməyə başlamaq barədə qərar qəbul etdi. lkin olaraq səbətin strukturunda ABŞ dollarına 90%, Avroya isə 10% pay ve- rilmiş, sonradan isə səbətin strukturunun tədricən optimallaşdırıl- ması həyata keçirilmişdir. Məzənnə siyasətinin bivalyuta mexanizmi vasitəsilə reallaş- dırılmasına keçiddən sonra Milli Bankın valyuta bazarındakı müdaxilələri yalnız «müdaxilə dəhlizi» çərçivəsində həyata keçirilmişdir. Nəticədə hesabat ilinin sonuna valyuta bazarının özünü tənzimləmə qabiliyyəti iki dəfə artmış, fiskal sektorunun valyuta təklifinin 65%-i bazar tərəfindən absorbsiya edilmişdir. Özünü tənzimləmə rejimində fəaliyyət göstərən və səbət me- xanizmi çərçivəsində tənzimlənən valyuta bazarında manatın ABŞ dollarına qarşı məzənnəsi il ərzində 5.2% möhkəmlənmişdir. 2008-ci il ərzində manatın məzənnəsi real olaraq yapon yeni istisna olmaqla təhlil olunan bütün ölkələrin valyutalarına nəzərən bahalaşmışdır. Məzənnə siyasətinin tətbiqinin yeni mexanizminə keçid Milli Bankın nominal effektiv məzənnəyə təsir imkanlarını artır- mış və inflyasiya idxalını neytrallaşdırmağa şərait yaratmışdır. Ti- carət partnyoru olan ölkələrin valyutalarına nəzərən ikitərəfli nominal məzənnələrinin dəyişiminin ticarət xüsusi çəkiləri nəzərə alınmaqla həndəsi ortasınıəks etdirən manatın nominal effektiv məzənnəsi 2008-ci ildəümumi ticarət dövriyyəsi üzrə 17.2% bahalaşmışdır. Qeyri-neft sektoru üzrə isə bu göstərici 20.7% olmuşdur ki, bu da partnyor ölkələri üzrə orta çəkili inflyasiyanın əhəmiyyətli üstələyir və beləlikləölkəyə inflyasiya idxalını tam neytrallaşdırır. Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|