M-61 I e. d prof., Zahid Fərrux Məmməd
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
227 riskə hazır olmasıçox mühüm məsələdir. Risk bankçılıqda qarşısı alınmayan ən problemli amildir. Balansın strukturundan qaynaqlanan risklər əsas etibarı ilə aktiv və passifin tarazlığının pozulmasından ortaya çıxan risklərdir. Müddət formasiyasının pozulması vəöhdəliklərinin fərqli pulващидляриüzərindən olması səbəbi ilə balans strukturundakı pozulma nəticəsində ortaya çıxan problemlər bankçılıq böh- ranlarına yol aça bilir. Капитал yetərliyi riski. Banklar sərmayələrini qanunların təsbit etdiyi həcmdə tutmaq məъburiyyəti vardır. Məsələn, Azərbaycan Respublikasının 1 iyul 2007-ъi il tarixindən etibarən banklar üçün minimum nizamnamə kapitalı 10.000.000 manat olaraq müəyyən edilmişdir.Bir tərəfdən sərmayə yetərlilik nisbətinin minimum 8% olması tövsiyə edil- məkdədir. Kapital çatışmamazlığı durumunda sərmayə artımı etmək olar və ya başqa bir güclü bankla birləşmək, aktiv strukturunda bəzi məhdudiyyətlər qoyula bilər вя faiz xərъlər- lərini azalmaqla sərmayə yertərsizlik problemini qismən həll etmək olar. Kredit riski. Кредит aldığı krediti заманында geri ödəməmə riski vardır. Kredit riskinə qarşı qorunmanın ən yaxşı yolu kredit portfelinin çeşidləndirilməsidir. Hər hansı bir bankın kredit risk səviyyəsi həmin bankın sahib olduğu kreditlərin key- fiyyəti ilə doğrudan da sıx bağlıdır.Kredit riskи bankların qarşılaşdıqlarıən təməl risk növüdür. Basel Bankind Nəzarət və Nizamlama komitəsi tərəfindən kredit riski, bir bankın kredit müştərisinin ya da özü ilə bir anlaşmaya tərəf olanın müqaviləşərtlərinə uyğun formada öhdəlikləri qarşılayamama olaraq tanımlanmışdır. Qarşı tərəf borъunu müəyyən edilmişödəmə müddətində tam ödəyə bilmədikdə, bank kredit riskinə məruz qalır. Qrup məruz qaldığı kredit riskinə bir borcalan və ya borcalanlar qrupu, eləъə dəъoğrafi və ya fəaliyyət seqmentləri üzrə limitlər 228 müəyyən etməklə nəzarət edir. Bu ъür risklərə Qrup tərəfindən müntəzəm olaraq nəzarət olunur və il ərzində mütəmadi olaraq nəzərdən keçirilir. Kredit riski səviyyəsinin məhsul, borъalan və sənaye sahələri üzrə limitləri müntəzəm olaraq darə Heyəti tərəfindən təsdiqlənir. Bir borъalan, o ъümlədən banklar və broker şirkətlərinin məruz qaldığı kredit riski əlavə olaraq balans və balansdankə- nar riskləri əhatə edən sub-limitlər vasitəsilə, eləъə də gün ər- zində forvard valyuta müqavilələri kimi tiъarət vasitələri üzrə risk limitlərini ötürməklə məhdudlaşdırılır. Qəbul edilə bilən risk səviyyəsi üzrə limitlərə faktiki olaraq hər gün nəzarət edilir. Kredit riski mövъud və potensial borъalanların borъ vəsaitləri üzrə faiz ödənişlərini vəəsas məbləği geri qaytarmaq qabiliyyətini müntəzəm şəkildə təhlil etməklə, həmçinin lazım olduqda kredit limitlərini dəyişdirməklə idarə olunur. Kredit riski həmçinin hüquqi və fiziki şəxslərin təminat və zəmanət- lərini almaqla idarə olunur. Balansdankənar maliyyə vasitələri üzrə kredit riski həmin maliyyə vasitəsi üzrəəməliyyatların digər iştirakçısı tərəfindən müqaviləüzrəöz öhdəliklərini yerinə yetirə bilməməsи nətiъəsin- də zərərin yaranması ehtimalı kimi müəyyən edilir. Qrup şərti öhdəlikləri və balans üzrə maliyyə vasitələri iləəlaqədar əməliy- yatların təsdiqlənməsi prosedurları, riskləri məhdudlaşdıran li- mitlərdən istifadə və monitorinq prosedurlarına əsaslanan eyni kredit siyasətini tətbiq edir. Banklar gün getdikъə kreditlər xariъində də dəyişik finan- sal alətlərə ilişkin kredit riski ilə qarşı qarşıya qalmaqdadırlar; məsələn, interbank əməliyyatları, kommersiya finansmanı, val- yuta əməliyyatları, swap əməliyyatları, bonoslar, opsiyonlar. Müddətli əməliyyatlar, qarantı və kəfalətlər kimi verilən kre- ditlərin az sayıda şirkətin yoğunlaşması və ya tək bir şəxsə və ya indуstri sektoruna böyük miqdarda kredit açılması kredit riskini artırır. 229 Valyuta riski –Валйута базарларында valyutalardakı gözlə- nilməyən dalğalanmalar səbəbi ilə bank axın mövqelərində uyğunsuzluq ilə rastlaşa bilər və zərərə düşər. Azərbayъan Respublikası Milli Bankının Açıq Valyuta Mövqeyi Limitlərinin Müəyyən Edilməsi və Tənzimlənməsi haqqında Qaydalarına uyğun olaraq, Bankın hər-hansı bir valyuta üzrə açıq valyuta mövqeyi Bankın ümumi kapitalının 10%-dən, bütün xariъi valyutalar üzrə isə 20%-dən artıq olmamalıdır. Likvid riski - banklar istər kredit fəaliyyətlərini və investisiya qoyuluşlarını aparmaq, istərsə dəəmanət sahiblərinin tələblərini ödəyə bilmək üçün yetərli miqdarda istifadə edilə bilən, fonda sahib olmaq məcburiyyətindədirlər. Fondların yetərsiz olması halında risk daha da yüksəlir. Bu riskə nümunə kimi bü- tün əmanət sahiblərinin pullarını bir anda bankdan götürməsi ilə bankın tam iflasa uğraması göstərilə bilər. Likvidlik riski aktivlər üzrəəməliyyatların yerinə yetirilmə müddətinin passivlər üzrəəməliyyatların ödəmə müddətləri ilə uzlaşmadığı hallarda ortaya çıxır. Faiz riskli aktiv və passivlərdən hər hansı birisinin müddətinin digərindən qısa və ya uzun olması durumunda ortaya çıxmaqdadır ki, buna likvidlik riski də deyilir. Faizriski - faiz nisbətlərində meydana gələn dəyişikliklərin bankın gəlir və xərclərinə təsir etməsindən ortaya çıxan bir riskdir. Faiz başqa sözlə, bankların aktivlərində və passivlərində bulunan faizlə alətlərin yenilənmə sırasında qiymətlərin qeyri- müəyyənlik səbəbi ilə daşıdığı ilə risklərdir. Əməliyyat riski – sistemlərin nasazl ığı, işçilərin səhvi, saxtakarlığı və ya xarici hadisələr nəticəsində yaranan riskdir. Nəzarət sistemi işləməyəndəəməliyyat riskləri nüfuza xələl vura, hüquqi nəticələrə və ya maliyyə zərərlərinə gətirib çıxara bilər. Bank bütün əməliyyat risklərinin aradan götürülməsini güman edəbilməz, lakin Bank bu riskləri nəzarət sistemi və potensial risklərin izlənməsi və onlarla bağlı tədbirlərin görülməsi yolu ilə idarə edə bilər. Nəzarət sisteminə vəzifələrin Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|