M-61 I e. d prof., Zahid Fərrux Məmməd
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
29 сявиййясинин йцксялдяcяйини, там мяшьуллуг сявиййясиня эялдикдян сонра ися, гиймятлярин пул мигдары иля ейни нисбятдя дяйишмясини ифадя етмишдир. Кейнся эюря, игтисадиййатда ишсизлик мювъуд олдуьу мцддятдя, пул мигдары артымынын гиймятляр цзяриндя щяр щансы бир тясири олмайаъаьыны, анъаг истещсал вя мяшьуллугда артым олмадан садяcя гиймятлярин йцксялмяси сявиййяси щягиги инфйласийанын ян ачыг бир эюстяриъисидир. Mонетаризм нязяриййя. Модерн мигдар вя йа монетаризм нязяриййячиляриня эюря, пул тяклифинин артырылмасы гыса мцддятдя инфлйасийа иля бирликдя мяшьуллуг вя истещсал сявиййясинин йцксялмясиня сябяб олдуьуна бахмайараг, бу щал кечиcидир. Фредмана эюря, Модерн мигдар нязяриййяси, бир истещсал нязяриййяси вя йа бир пул эялир нязяриййяси вя йа гиймят нязя- риййяси олмайыб бир пул тяляби нязяриййясидир. Модерн мигдар нязяриййясини классик мигдар нязяриййясиндян фяргляндирян баш- лыcа хцсусиййятляриндян бири дя пулун бир актив дяйяри вя сярвят едилмя методу олараг гябул едилмясидир. Расионал игтисадчыларын щипотез традисийа игтисади нязярий- йячилярин мянтигини вя методолоэийасини тянгид едян радикал бир нязяриййядир. Ишсизлик вя инфлйасийа щадисясинин ейни вахтда ор- тайа чыхмасы вя мювcуд нязяриййялярин бу проблемя йетяринъя ачыглама вермямяси, расионалистлярин чалышмаларыны gцндямя эятирмишдир. Расионалистляр, монетаристлярдян бир аддым иряли ке- чяряк, фярдлярин щиссляря дейил, расионал эюзлямяляр ичиндя олду- ьуну вя бу сябябля игтисади сийасятин тятбиги гаршысында щямян актив бир давраныш нцмайиш едяряк, игтисади сийасяти тамамян тясирсиз щала эятирдийини иряли сцрмцшляр. Яэяр щяр кяс даща сцрятля артан пул щяcминин йцксяк инфлйасийайа сябяб олаcаьына инанырса, о заман дяйишикликляр ашаьыдакы кими олаcагдыр: Мяркязи банк дювриййядя пул мигдарынын щяъмини артдыг- да,о заман яманятчиляр даща йцксяк фаиз дяряъяляри тяляб едя- ъяк, валйута базарында юлкя пул ващидинин дяйяриндя енмяляр мцшащидя олунаъагдыр, ишчиляр ися даща чох мааш тяляб етдикляри цчцн иш верянляр дя буну юдяйяъяк вя онлар да юз нювбясиндя истещсал етдикляри мящсулларын гиймятлярини йцксялдяъякляр. Беля- 30 ликля, бцтцн груплар бцтцнлцкдя эюзлядикляри инфлйасийаны даща да шиширдяcякляр. Структурал игтисадчылара эюря, инфлйасийа – даща чох игтисадиййатын тямялиндяки проблемляря, о ъцмлядян – мяъму тяклифдяки тыхаълара, мяъму тялябин структуна, хариъи игтисади ялагялярин структуруна, дювлят эялирляринин ясняксизлийи вя бцдъя ачыгларына, финанс базарларынын инкишаф етмямяси кими амилляря баьлыдыр. Тяклифйюнлц игтисадчылар диггятлярини тяклиф йюнцня чякмиш вя бир чох игтисади проблемин щяллиндя тяклифи артырмаг истигамятиндя тядбирляр алынмасыны вя бцдcяни таразлы тутманын инфлйасийайа гаршы мцбаризядя сон дяряъя йарарлы олаcаьыны мцдафия етмишляр. Йяни монетарист игтисадчыларын яксиня, онлара эюря, инфлйасийа садяъя пул мигдарындан дейил, щям дя бцдъя кясирляринин сявиййясиндян дя асылыдыр. Puldəyərindəkl dəyişmələrin ölçülməsi. Pulun dəyərini təsbit etmədəən ваъиб göstəricisi qiymət indeksləridir. Qiymət indeksləri bizə, pulun dəyərində görülən йуксялиш вя енишляри təsbit etməyə imkan verir. Qiymətlər, pul dəyərində ortaya çıxan artım vəгиймятляндирмяйя bir göstəricisidir. Ancaq bir neçə mal və xid- məti deyil də, həmən bütün mal və xidmətlərin qiymətləri yüksə- lirsə, bu durum pulun dəyər itkisini, əksinə bütün mal və xidmət- lərin qiymətlərində bir düşmə varsa, bu da pulun dəyər qazandı- ğ ını göstərəcəkdir. Pulun dəyərindəki dəyişiklikləri qiymətlərdəki dəyişikliklərə görətəsbit etmək gərəkməkdədir.Ancaq bir iqtisa- diyyatda yüz minlərlə mal və xidmət alınıb satılmaqdadır və hər birinin ayrı qiyməti vardır. Bunların hər birindəki qiymət dəyişik- liklərini ayrı-ayrı incələmək imkansız olacaq qədər gücdür. Bu- nun üçün bütün mal və xidmətlərin qiymətləri yerinə, müəyyən malların qiymətləri ələ alınır və malların ваъиблийиня görə bunlara fərqli ağırlıqlar verilir. Beləliklə, qiymət indeksləri dediyimiz gös- təricilər əldə edilir. ndeksin başlanğıc ili olan ildəəldə edilən qiymətlər ortalamasına 100 rəqəmi verilir. Bunu izləyən illərdəəldə edilən qiymətlər ortalaması da 100-ə görə nə miqdar 31 artım və ya azalış göstərmişsə, ona görəмясялян 105 və ya 98 yazılır. ndeks sayları incələndiyində görüləcəkdir ki, A ölkəsinin pul indeksinин başlanğıc ili olan 1970 ilə 2001 arasında 150 dəfə qədər bir dəyər itkisi iləüzləşmişdir. Bir нцмуня цчцн 1983 ilə 1984 illəri arasında pulun nə qədər dəyər itirdiyini tapmamız üçün aşağıdakı hesablamanı etmək lazımdır: 492-397=95; 95·100/397 =23,9 o halda, 1983-cü ilə 1984-cü illər arasında yəni bir ildə A ölkəsinin pulu 23,9% nisbətində dəyər itirmişdir. Cədvəl 1. Topdan əşya qiymətləri indeksi (1970=100) A ölkəsi llər ndeks llər ndeks llər ndeks 1970 100 1978 169 1986 1230 1971 101 1979 199 1986 2550 1972 103 1980 240 1988 3488 1973 105 1981 312 1989 4369 1974 123 1982 343 1990 5708 1975 127 1983 397 1991 8678 1976 137 1984 432 1992 12144 1977 146 1985 750 1993 15388 Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|