M. A.Əhmədov, H. M. Məhəmmədli
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
~ 85 ~ həyata keçirilməlidir. Göründüyü kimi, ÇİS-in analitik modelləşdirmə üsulları ilə tədqiqində əsas məsələ onların hər hansı bir məntiqi başa çatmış funksiyanı yerinə yetirən alt sistemlər – ÇİM-lərə bölmək və hər bir ÇİM-in mürəkkəblik dərəcəsindən asılı olaraq sadə modelləşdirmə aparatları ilə modelləşdirilərək Petri şəbəkələrinin əsas xassələrini analiz nəticəsində tədqiqini həyata keçirmək lazımdır. Bu məsələnin həlli yolunda bir yanaşmanı nəzərdən keçirək. 3.8. Çevik istehsal sisteminin avtomatlaşdırılmış layihələndirmə alətinin arxitekturası Məlum olduğu kimi ÇİS çoxlu sayda mexatron qurğuları – sənaye və intellektual robotlar, xüsusi təyinatlı manipulyator və nəqliyyat vasitələrindən, emal qurğularından, dəzgahlardan və s. toplusundan ibarət olmaqla real vaxt rejimində fəaliyyət göstərən çoxfunksiyalı, tələb olunduqda qısa vaxt intervalında avtomatik və ya avtomatlaşdırılmış rejimdə müxtəlif növ məhsulların istehsalına sazlanan və fəaliyyəti ənənəvi riyazi üsullarla çətin formalizə olunan sistemlər qrupuna daxildir. ÇİS-in hər bir elementinə müxtəlif işçi zonalarında qarşılıqlı əlaqədə fəaliyyət göstərən mini mexatron dinamik sistem kimi baxmaq olar. Beləliklə, həmin mini mexatron dinamik sistemlərin sinxronlaşdırılmış və koordinasiya olunan fəaliyyəti istehsal prosesinin məqsədyönlü yerinə yetirilməsini, tələb olunan vaxt intervalında məhsul istehsalını təmin edir. ÇİS-in avtomatlaşdırılmış layihələndirilməsi təcrübəsi göstərir ki, klassik layihələndirmənin bütün mərhələləri (texniki tapşırıq, eskiz, texniki və işçi layihələndirmə, təcrübə nümunəsinin hazırlanması və sınağı, istismar) nəzərə alınmaqla dörd qrup mütəxəssislər tərəfindən həyata keçirilməlidir: bilik mühəndisi (baş layihə edən), konstruktor, texnoloq, sınaqçı. Göründüyü kimi, mütəxəssislər qrupunun hər biri ÇİS-in layihələndirilməsində müəyyən təyinatlı layihə proseduralarını həyata keçirirlər. Təbiidir ki, ÇİS-in avtomatlaşdırılmış ~ 86 ~ layihələndirilməsi prosesində də həmin layihə proseduralarının ayrı- ayrılıqda avtomatlaşdırılması və son nəticədə ÇİS-in ALS-in yaradılmasına xidmət edəcəkdir. ÇİS-in avtomatlaşdırılmış layihələndirmə alətinin (ALA) arxitekturası şəkil 3.3.-də verilmişdir. ÇİS-in ALA-nın arxitekturasından göründüyü kimi onun layihələndirilməsi üçün tələb olunan biliklər və onların idarəolunması üç əsas səviyyədə təsvir olunurlar: tədqiqat obyekti, riyazi və proqram səviyyəsindəki biliklər bazası. Formal olaraq və şərhi asanlaşdırmaq məqsədi ilə hər bir səviyyədə biliklər struktur tələbatlarına uyğun olaraq ayrılıqda göstərilmişdir. Tədqiqat obyekti səviyyəsində biliklər bazalarının yaradılması ÇİS-in baş layihə edən mütəxəssisləri və bilik mühəndisləri tərəfindən yerinə yetirilir, mövcud və yeni yaradılan struktur modellərdən təşkil olunur: ÇİS, ÇİM-in tipik modelləri; mexatron qurğuların tipik modelləri və s. Bu səviyyədə ÇİS-in elementlərinin müxtəlif xarakteristikaları və onlara xas olan məlum biliklər də öz əksini tapır. ÇİS-in idarəolunmasına aid biliklər və verilənlər də həmin səviyyədə öz əksini tapır: ÇİS-in fəaliyyətlərinin sonlu avtomatlar, paralel fəaliyyətli asinxron proseslər, freym, məntiqi və produksiya modelləri və semantik şəbəkələr şəklində analitik yazılışları və s. Riyazi səviyyədəki biliklər bazasında ÇİS-in elementlərinin riyazi modelləri təsvir olunur, ÇİM-in və ÇİS-in struktur modelləri generasiya olunaraq kompyuter eksperimentləri ilə ÇİS-in ÇİM-lər və kompleks şəklində tədqiqi həyata keçirilir. Bu səviyyədə ÇİS-in fəaliyyəti Petri şəbəkəsi şəklində generasiya olunur və onun əsas xassələrini analiz etməklə layihələndirilməsinin məqsədəuyğunluğu qiymətləndirilir. Eksperimentlərin nəticələri müsbət olan təqdirdə ÇİS-in fəaliyyətinin idarə alqoritminin variantları formalaşdırılır. Proqram səviyyəsində müvəffəqiyyətli ekserimentlər qurtardıqdan sonra idarə alqoritmlərinin variantlarına uyğun ÇİS-in fəaliyyətini təmin edən proqram tərtib olunur. ~ 87 ~ Şəkil 3.3. ÇİS-in ALA-ın arxitekturası ~ 88 ~ ÇİS-in ALA-ın arxitekturasında əlaqə interfeysinin xüsusi rolu vardır. Belə ki, əlaqə interfeysinin əsas vəzifəsi tədqiqat obyekti səviyyəsində yaradılmış biliklər bazasını riyazi səviyyədə biliklər bazasına çevirməkdir. Bu nöqteyi-nəzərdən əlaqə interfeysi aşağıdakı əsas funksiyaları yerinə yetirməlidir [29]: ÇİS-in tipik modellərinin və onlara xas olan bütün verilənlərin və biliklərin riyazi biliklər bazasında təsviri; tədqiqat obyekti səviyyəsində ÇİS-in fəaliyyətini təsvir edən ilkin informasiyaların qavranılması və Petri şəbəkələri riyazi modelinə çevrilməsinin yerinə yetirilməsi. ÇİS-in ALA-sı iki əsas rejimdə işləyir: ÇİS-in fəaliyyətinin idarə alqoritmlərinin tədqiqi və məqsədəuyğunluğunun qiymətləndirilməsi; sistemotexniki layihələndirmə mərhələsində ÇİS-in bütün fəaliyyətinin kompyuter eksperimentləri ilə tədqiqi və idarə alqoritmlərinin variantlarının yoxlanılması. ALA-ın 1-ci rejimdə istifadəsi (arxitekturada qırıq xətlərlə göstəərilmişdir) zamanı tədqqat obyekti səviyyəsində ÇİS-in hər hansı modelləşdirmə aparatı ilə təsvir olunmuş modeli əlaqə interfeysi vasitəsi ilə Petri şəbəkəsi modelinə çevrilir və axırıncının əsas xassələrinin analizi nəticəsində kompüter eksperimentləri ilə idarə alqoritminin düzgünlüyü və məqsədəuyğunluğu qiymətləndirilir. ALA-ın 2-ci rejimi sistemotexniki layihələndirmə mərhələsində ÇİS-in kompleks şəkildə bütün fəaliyyətinin kompüter eksperimentləri ilə tədqiqini nəzərdə tutur. Qeyd edək ki, ÇİS-in ALA-sı istsmar olunan ÇİS-in ayrı-ayrı xarakteristikalarının yüksəldilməsi və idarə alqoritmlərinin təkmilləşdirilməsində də müvəffəqiyyətlə istifadə oluna bilər. Dərs vəsaitində ÇİS-in alt sistemləri olan çevik istehsal modullarının (ÇİM) ALA-ın birinci rejimdə avtomatlaşdırılmış modelləşdirilməsi ilə tədqiqi məsələlərinə baxılır. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|