~ 97 ~
Şəkil 3.7. ÇİM-in produksiya qaydaları
ilə təsvirindən Petri
şəbəkəsinə çevrilmə prosesinin ümumiləşdirilmiş alqoritminin blok-
sxemi.
~ 98 ~
3.10. Çevik istehsal modulunun fəaliyyət alqoritminin Petri
şəbəkəsi ilə tədqiqi mərhələləri
ÇİS-in idarəolunmasında və modellərinin tədqiqində Petri
şəbəkələrinin
xüsusiyyətlərinin
təyininə
3.7
yarımfəslində
baxılmışdır. Göstərilmişdir ki, Petri şəbəkəsinin əsas xassələrinin
analizi üçün daha səmərəli metodlar kimi nailolma ağacının
qurulması və şəbəkənin matris təsviri yanaşma metodları geniş
istifadə olunur. Eyni zamanda qeyd olunmuşdur ki, müəyyən
üstünlüklərə görə bu metodlardan da ikincisi, yəni matris təsviri
yanaşma metodu daha perspektivli hesab olunur. Odur ki, matris
təsviri yanaşma metodunun istifadə mərhələlərinə baxaq [11].
Petri şəbəkəsinin matris təsvirinin yanaşma metodunda
şəbəkənin giriş və çıxış funksiyaları iki - D
-
və D
+
matrisləri ilə
təyin olunur. Bu halda matrislər uyğun olaraq hər bir keçidi m-sayda
elementdən ibarət olan sətir və hər bir mövqeyə n sayda elementdən
ibarət olan sütun olmaqla qurulur.
D
-
[j, i]=# (P
i
, İ(t
j
)); D
+
[j, i]=# (P
i
, 0(t
j
)).
Göründüyü kimi, Petri şəbəkəsini onun standart formasına
ekvivalent şəkildə təsvir etmək olar: N=(P,T, D
-
, D
+
, M
0
). Bu halda
Petri şəbəkəsinin strukturu vektorlar vəmatrislər toplusu ilə
təyin olunur. Giriş D
-
və çıxış D
+
matrislərinin elementləri
uyğun olaraq aşağıdakı kimi təyin edilir:
.
0
);
(
0
,
1
;
0
);
(
,
1
halda
ks
t
P
r
g
d
halda
ks
t
I
P
r
g
d
j
i
ij
j
i
ij
ÿ
ÿ
ÿ
ÿ
ÿ
ÿ
Tutaq ki, l(j) j-komponentindən başqa bütün elementləri
sıfırdan ibarət hər hansı (m x 1) -ölçülü vektorudur və t
j
keçidi həmin
vektorla təyin olunur. Əgər t
i
keçidinin M
0
başlanğıc
markerləşməsində yerinə yetirilməsinə icazə verilərsə, onda
M
0
l(j)
D şərti ödənilməlidir. Bu halda 3.7 yarımfəslindəki (3.4)
~ 99 ~
yazılışından
istifadə etməklə t
j
keçidinin M
0
markerləşməsində yerinə
yetirilməsini aşağıdakı kimi təyin etmək olar:
( M
0
, t
j
)= M
0
-l(j)
D
-
+ l(j)
D
+
= M
0
+ l(j)
D, (3.5)
burada D= D
+
- D
-
- (nxm)-ölçülü matrisi Petri şəbəkəsinin
insidentlik matrisidir və elementləri aşağıdakı kimi təyin edilir:
.
,
0
;
,
1
;
,
1
halda
ks
D
P
D
P
d
i
i
ij
ÿ
ÿýÿð
ÿýÿð
(3.6)
= (t
j1
, t
j2
,..., t
jk
) – keçidlərin icraolunma ardıcıllıqlarını (3.5)-
də nəzərə almaqla Petri şəbəkəsinin vəziyyətlər tənliyini aşağıdakı
kimi yazmaq olar:
( M
0
,
)=
( M
0
, t
j1
, t
j2
, t
j3
,..., t
jk
) = M
0
+[l(j
j1
)+ l(j
j2
)+ l(j
j3
)+
+...+l(j
jk
)]
D=M
0
+f(
)
D, (3.7)
burada f(
)=l(j
j1
)+l(j
j2
)+l(j
j3
)+...+l(j
jk
)
keçidlər ardıcıllığının
icraolunma vektorudur.
Matris yanaşma ilə təsvir olunan Petri şəbəkəsi verilmiş
markerləşmədə o zaman saxlanıqlı hesab olunur ki, alınmış sıfırdan
fərqli çəki vektoru bütün mümkün olan markerləşmələrdə sabit
qalsın. Bu halda əgər M
0
– ilkin markerləşmədirsə və
M
- istənilən
mümkün markerləşmədirsə, onda M
0
X=M
i
X bərabərliyinin
ödənildiyini göstərmək lazımdır. Əgər
M
markerləşməsinin M
0
-dan
başlayaraq alınması mümkündürsə, onda elə
keçidlərin icraolunma
ardıcıllığı vardır ki,
o şəbəkəni M
0
-dan
M
-ə çevirə bilir, yəni
M
=
(M
0
,
)=M
0
+f(
)
D.
Uyğun
olaraq
M
0
X=
M
X=(M
0
+ f(
)
D)
X=M
0
X+ f(
)
D)
X (3.8)
yazmaq olar. Burada X sıfırdan fərqli (m x 1) - ölçülü vektor
olduğundan (3.8) yazılışından aşağıdakı ifadə alınar:
f(
)
D
X=0. (3.9)
Nəzərə alsaq ki, f(
)≠0, onda aşağıdakı xətti tənliklər