M lafasov, X. S. Jumaniyozov, G. K. Masharipova, E. Xoliqov, E. M. Mallaeva diniy ekstremizm, missionerlik
Yüklə 2,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2-gurux taqdimoti: 1-talaba
Muhammad alayhissalom dunyoga kelgan. Uning dini esa, Islom. Islomning mohiyati yagona Ollohga sig'inish, rost gapirish, hidoyatga yoMlash. 3-talaba: Lekin har kim har xil talqin qiladi. Tabiatan odam bolasi dunyoni o‘zining qarichi bilan oMchaydi. Shuning uchun ham, garchi Islom muqim turgan boMsa-da, daraxt tanasidan chiqqan shoxlarday, turli qarash va turli oqimlar paydo boMgan, ayrim kimsalar esa, saltanatni qoMga kiritish niyatidagi sa’y-harakatini Islom vositasida niqobladi va oqibatda ular m o‘minlarni turli guruhlarga ajratib yubordi. Ba'zilari esa, o'zlarining g‘arazli niyatlarini amalga oshirish uchun dinga yolg'onni qo‘shdilar, munofiqlar o“zlarining buzuq fikrlarini oyat yoki hadislar bilan isbotlashga harakat qilib musulmonlarni aldadilar va Islomdan buzg‘unchilik yoMida foydalandilar. 4-talaba: Aslida Islom dunyosida Qur’oni Karim va Hadisi shariflardan kelib chiqqan turmush tarzi Movaraunnahr hududidagi barcha musulmonlaming kundalik hayotiy turmush tarzi sifatida qadrlanadi. Uning asosiy qadriyatlari Iyd ramazon, Qurbon hayit, payg‘ambarlarni ulugMash, Islom saltanatini mustahkamlash va abadiylashtirishda xizmat qilgan buyuk allomalami, an’analar va urf- odatlami qadrlash ularning kundalik ehtiyojiga aylanib qoldi. Bugungi kunda o‘zini musulmon hisoblagan har bir insonni ana shu qadriyatlarsiz va musulmon turmush tarzisiz tasavvur qilish qiyin. Ma'lumki, mazkur turmush tarzi kishilaming halol, sof, imonli boMishlarida katta rol o ‘ynaydi. Umuman olganda, Islom axloqiy pok insonlarni tarbiyalashda juda katta ahamiyatga ega boMgan ma’naviy qadriyatdir. Bu m a’naviy qadriyat musulmonlarni hamisha bir butun, uyushgan va hamjihatlikda yashovchi birlik sifatida mavjudligini ta’minlovchi muhim omil boMib kelgan. 5-talaba: Albatta, tarix manfaatlar uyg‘unligi va ziddiyatlar birligidan iborat boMgan hodisadir. Shuning uchun ham, Islom dinining paydo bo‘lishidan to shu bugunga qadar, g'oyalar, manfaatlar, hokimiyat uchun kurashlar silsilasidan iborat boMgan voqealami kuzatish mumkin. 106 Bu kurashlar hamisha xalqning tinchligi, osoyishtaligi va pokiza hayotini buzgan, uni notinch qilgan. Shuning uchun ham, din tarixini varaqlaganimizda ana shunday notinchliklar guvohi bo‘lib, ulaming saboqlarini muhokama qilib, bugungi kunda Islom dunyosida sodir boMayotgan har qanday harakatga juda katta javobgarlik hissi bilan baho berishimiz lozim. 2-gurux taqdimoti: 1-talaba: Islomni asl holida saqlab qolish uchun harakat qilib odamlarni bir-biriga qarshi qo‘yib, qon to‘kishni tashkil qilayotgan, amalda o‘zining huzur-halovatini o ‘ylayotgan kimsalarni Yevropada fundamentalistlar, Markaziy Osiyoda aqidaparastlar yoki ekstremistlar, deb ataydilar. Fundamentalizm so‘zi asli lotinchadan kelib chiqqan boMib, asos yoki poydevor m a’nosini bersa-da, aqidaparastlik tushunchasi unga mos keladi. Biron narsaning asosi, jumladan, dinning asosi yoki poydevori. Fundamentalizm barcha dinlarga xos bo‘lib, dinning asli qanday boMsa, shundayligicha saqlab qolishga harakat qilinadi. 2-talaba: Islom fundamentalizm! hozirgi Islomdagi uch oqimdan (traditsionalizm va modernizm bilan birga) biri. Bu oqim o'zini diniy uyg‘onish tarafdorlari deb ataydi. Islom fundamentalizmining asosiy konseptsiyasi Islomning fundamental prinsiplari kapitalizmdan ham, sotsializmdan ham farq qiluvchi mustaqil “Islom taraqqiyot yo‘li” ni belgilab beradi, deb hisoblaydilar. Islom traditsionistlaridan farq qilgan holda, ular ana shu fundamental prinsiplarni tiklash va ularga amal qilish tarafdorlaridir. Lekin islom modemistlariga qarshi ular ana shu prinuip- larni hozirgi davr taqozosiga moslab qayta talqin etish mumkin emas, deb hisoblaydilar. 3-talaba: Islom traditsionistlari esa, o‘rta asr aqidalariga izchil amal qilib, dinni har qanday isloh qilishlarga qarshi chiqadilar va yoki ulaming fikricha, dinda “ijtihod eshiklari yopiqdir”. Ular milliy ong 107 sohasida islomni millatchilikka qarshi qo‘yadilar, ya’ni musulmonlar qaysi millatdan boMishiga qaramay, jam iyatda islom aqidalariga so‘zsiz amal qilishi kerak, ijtimoiy ong sohasida esa, musulmon jamoasi a ’zolari, ummatlar teng huquqli, ularni bir-biridan ajratish mumkin emas, degan konseptsiyani ilgari suradilar. 4-talaba: Ular ham fundamentalistlarga o'xshab din va siyosatni bir, deb tushunadilar. Fundamentalistlar islom bilan millat manfaatlarini bir, deb hisoblaydilar. Fundamentalizm tarafdorlarining maqsadi ijtimoiy adolat uchun kurashish bo‘lib, hatto mazlum tabaqalarni boshqalardan ajratib, ular nomidan ish ko‘radilar. Traditsionalizm yarim feodal tabaqalar mafkurasi b o iib , dehqonlar, hunarmandlar psihologiyasini aks ettirsa, fundamentalizm radikal va konservativ dunyoqarashdagi mayda guruhlar manfaatlarini ifodalaydi. 5-talaba: Diniy fundamentalizm, ya’ni aqidaparastlik ko‘r-ko‘rona ishonishga, e’tiqodga asoslangan, dalilsiz, isbotsiz qoidaga, ishonch bilan aytilgan fikrga yoki qattiq ishonilgan mulohazaga asoslanadi. Shu sababli aqidaparast odamlarga aqidalarga ko“r-ko‘rona ishonuvchi, aqidalarga yopishib olgan, dogmatizm tarafdori sifatida qaraladi. Chunki dogma bu - tanqidiy tekshirmay, ko‘r-ko‘rona qabul qilingan qonun- qoida, tikr-mulohaza, aqidadir. Shuning uchun ham aqidaparast dogmalarga, aqidalarga asoslangan tafakkurga, eskirgan, qotib qolgan nazariy qonun-qoidalarga tanqidiy ko‘z bilan qaramay, ko‘r-ko‘rona ishonadi va unga amal qiladi. 6-talaba: Demak, diniy fundamentalizm - aqidaparastlik aqidaning o‘zgarmasligini himoya qiladigan, vahiy va mo“ jizalarning muqaddas kitoblardagi bayonining harfiy talqini tarafdori, ularning har qanday majoziy talqinga murosasiz, so‘zma-so‘z talqinga asoslangan e’tiqodni aqlga tayangan mantiqiy dalillardan ustun qo'yadigan, muayyan diniy e’tiqod shakllanishining boshlang‘ich davrida belgilangan barcha yo‘l- yo‘riqlaming qat’iy va og‘ishmay bajarilishini talab qiladigan diniy oqimlami ifodalashda qoMlaniladigan istilohdir. 108 Yüklə 2,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|