M lafasov, X. S. Jumaniyozov, G. K. Masharipova, E. Xoliqov, E. M. Mallaeva diniy ekstremizm, missionerlik
Yüklə 2,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. 0 ‘zbekistonda vijdon erkinligining konstitutsion kafolatlanishi
erkinligi zamirida shahsning huquqi, demokratiya, adolatparvarlik va insonparvarlik kabi katta ijtimoiy-siyosiy, huquqiy va axloqiy tushunchalar yotadi. Hozirgi vaqtda vijdon erkinligi demokratiyaning ajralmas tarkibiy qismiga aylangan. Biz bu o'rinda vijdon erkinligini fuqarolaming din erkinligi nuqtai nazaridan izohlashni maqsad qilib qo‘yganmiz. Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar masalasi barcha davlatlaming ijtimoiy hayotida muhim va shu bilan birga murakkab masalalaridan biri bo‘lib kelgan. Bu masalada xalqaro m e’yorlar masalasi haqida gap borganida o ’qituvchi BMTning Ustavidan tortib, barcha xalqaro hujjat va shartnomalarda, dunyoviy davlatlaming Konstitutsiya va qonunlarida vijdon erkinligi masalasi o ‘z ifodasini topganligiga talabalar e’tiborini qaratishi lozim. 1948 yil 10 dekabarda qabul qilingan «Inson huquqlari umumiy deklaratsiyasi»ga muvofiq har bir inson erkin fikrlash, vijdon va din erkinligi huquqiga ega. Bu huquq o ‘z dini va e’tiqodini o ‘zgartirish erkinligini, diniy ibodatlarni bajarishda va diniy marosimlarda yakka tartibda va odamlar bilan birgalikda qatnashish erkinligini o ‘z ichiga oladi. «Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g“risidagi xalqaro pakt» ning 18- moddasida esa,, «Din yoki e’tiqodga sig‘inish erki qonunda belgilab qo‘yilgan va jamoat havfsizligini saqlash, tartib, sihat-salomatlik va axloq-odobni saqlash uchun, ayni vaqtda boshqa shahslaming asosiy huquqlari va erkinliklarini saqlash uchun zarur boMgan cheklashlargagina nozil bo'ladi», - deb ta’kidlangan. Din va vijdon erkinligi to"g‘risida xalqaro hujjatlardagi yana bir muhim masala - turli dunyoqarash va e’tiqodda bo'lgan kishilar o‘rtasidagi, davlat, din, diniy tashkilotlar bilan davlat o'rtasidagi munosabatlaming amalda huquqiy ta’minlanishini ham nazarda tutadi. Shu o‘rinda, bu masalaning milliy g‘oyamizning asosiy tamoyillarida, Yurtboshimizning qator asarlarida o ‘z yechimini topganligiga talabalar e’tiborini qaratish muxim ahamiyat kasb etadi. 2. 0 ‘zbekistonda vijdon erkinligining konstitutsion kafolatlanishi Vijdon erkinligining kafolatlari ko‘p qirralidir. Bu, avvalo, dinlaming va diniy tashkilotlaming davlatdan ajratilganligi; barcha 12 fuqarolar uchun ulaming dinga e ’tiqod qilish yoki qilmasligidan qat’i nazar maorif va madaniyat maskanlari eshiklarining ochiqligi; maktabning dindan va diniy tashkilotlardan ajratilganligi; dindorlaming diniy ehtiyojlarini qondirish uchun zarur bo ‘lgan sharoitlaming yaratib berilganligi va boshqalardan iborat. Mamlakatimiz fuqarolarining Vijdon erkinligi huquqini ta’minlash va kafolatlashga xizmat qiluvchi «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar» to‘g ‘risidagi 0 ‘zbekiston Respublikasining qonuni birinchi bor mustaqilligimiz e’lon qilinishidan ikki yarim oy ilgari 1991-yil 14 iyunda qabul qilingan. Shu o‘rinda ushbu qonunning MDH mamlakatlari ichida birinchi bo‘lib 0 ‘zbekistonda qabul qilinganligiga ham alohida talabalar e ’tiborini qaratish lozim. 1991-1999-yillarda mamlakatimizda din niqobi ostida sodir etilgan jinoyatlar ko‘paya boshladi, natijada vaziyat keskinlashdi. Ayrim kimsalarning o ‘z siyosiy manfaatlarini amalga oshirish uchun dindan va diniy tashkilotlardan foydalanishga urinishlari kuchaya boshladi. Bunday sharoitda dinning va diniy tashkilotlaming jamiyatdagi o ‘mini yana bir karra aniqlab olish ehtiyoji tug‘ildi. Mamlakatimizda aholining m a’naviyatini rivojlantirishga xizmat qilayotgan, vijdon erkinligi va e’tiqodini amalga oshirishda muhim o ‘rin egallagan «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g ‘risida» gi Qonunni takomillashtirgan holda yangi tahrirda qabul qilish zamrligini hayot taqozo etmoqda edi. Shu maqsadda 1994-yilda bu qonunga m a’lum o ‘zgarishlar kiritildi. Shundan so‘ng mazkur qonunni qayta tayyorlash jaryonida Qonundagi ko‘p normalar mazmunan boyitildi, ulaming b a’zi birlari taqiqlovchi xususiyatga ega bo‘ldi. Chunki ayni paytda tashqaridan davlatimiz hududiga kirib kela boshlagan turli norasmiy diniy-siyosiy ekstremistik oqimlar, partiya, yo‘nalish va mazhablar faoliyatini to‘xtatishga ehtiyoj sezilgan edi. Shu bois bu Qonun 1998 yilning 1 mayida Oliy Majlisning Xl-sessiyasida yangi tahrirda qabul qilindi. Yangi tahrirdagi bu qonun avvalgisidan har bir moddasining aniqligi va lo‘nda yozilganligi bilan farq qiladi. Ilgari 30 moddadan iborat bo‘lgan mazkur qonun ihchamlashtirilib 23 moddaga keltirildi. Mazkur qonunda, avvalo, har bir fuqaroga mustaqil ravishda, biron-bir tarzda majburlashsiz o'zining dinga munosabatini belgilash, dushmanlik va adovat uyg‘otish, ulaming diniy yoki dahriylik e ’tiqodi 13 munosabati bilan bog‘liq xis-tuyg‘ularini haqorat qilish mumkin emasligi belgilab qo‘yilgan. Shuningdek,, muqaddas qadamjo hisoblangan diniy inshootlar - masjid, madrasa, maqbaralami oyoqosti qilish qonunga muvofiq jazolanishi, hech kimning o ‘zining diniy e ’tiqodiga ko'ra, qonunda belgilangan majburiyatlarini bajarishdan bo‘yin tovlashi mumkin emasligi belgilab qo‘yildi. Qonunning 5-moddasi «Dinlaming va diniy tashkilotlaming davlatdan ajratilishi» deb yuritiladi. Bu qanday m a’noni anglatadi? Bu degani - mamlakatimizda dinlar va diniy tashkilotlar davlat ishiga aralashmaydi, ayni paytda esa, davlat diniy tashkilotlaming va dindorlaming qonunlarga zid bo'lmagan faoliyatiga aralashmaydi, jamiyatda davlat o ‘z vazifasini va din ham o ‘z vazifasini bajarishi lozim. Davlat dindor fuqarolarning diniy e ’tiqod va haq-huquqlarini qanchalik hurmat qilsa, dindorlar ham davlat qonunlarini va siyosatini shunchalik hurmat-ehtirom qilishlari shart. Diniy tashkilotlar davlatdan ajratilgan bo ‘lsa-da, ular jamiyatdan ajratilmagan. Binobarin, dindorlar va diniy tashkilotlar jamiyatning ijtimoiy-siyosiy hayotida qatnashish huquqiga egadirlar. Shu o'rinda talabalaming diniy tashkilot nima ekanligi, uning maqomlari qandayligini bilib olishlari ham foydadan holi emas. Diniy tashkilot - diniy ehtiyojlami birgalikda qondirish yoki qondirishga ko‘maklashish maqsadida tuziladigan va diniy marosimlami ado etish asosida ish ko‘radigan ixtiyoriy, teng huquqli va o ‘z-o‘zini boshqaruvchi uyushma. U ayni vaqtda fuqarolarning vijdon erkinligini kafolatlovchi tuzilmalardan biri sanaladi. Diniy tashkilotlaming eng muhim belgisi ulaming o ‘z-o‘zini boshqarishidir, ya’ni ular m a’muriy jihatdan davlat idoralaridan ajratilgan. Diniy tashkilotlar o ‘z Nizomlariga asosan mustaqil ish olib boradilar. Yangi taxrirdagi qonunga binoan diniy tashkilot 0 ‘zbekiston Respublikasining 18 yoshga to'lgan va respublika hududida doimiy yashayotgan 100 kishidan kam bo'lmagan fiiqarolar tashabbusi bilan tuzilishi mumkin. Tuzilgan uyushma va tashkilotlar Respublika Adliya vazirligi tomonidan, joylarda tegishli viloyat, tuman, shahar, qishloq hududida bo ‘lgan adliya boshqarmalari tomonidan ro'yhatga olinadi. 14 Yüklə 2,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|