Magistratura məRKƏZİ
Yüklə 1,05 Mb. Pdf görüntüsü
|
ölkənin iqtisadi potensialını artırır. İndiki dövrdə investisiya layihələrinin dövlətin iqtisadi proqramlarından uzaqlaşdırılması özünü iqtisadi inkişafın dinamikasının aşağı düşməsində biruzə verəcəkdir. Belə ki, dövlətin hər il əhalinin artmaqda olan ehtiyaclarının və texniki nəaliyyətlərdən irəli gələn yeni-yeni investisiyaların ehtiyacını ödəmək iqtidarında olması vacibdir. Yalnız bu təqdirdə iqtisadi inkişaf və iqtisadi sabitlik təmin edilə bilər. İnvestisiyaların diqqət kənarında qalmasına əsas səbəb kimi maliyyə mənbəyinin çatışmazlığı göstərilə bilər. Bu baxımdan dövlət maliyyə çatışmazlığını aradan qaldırmaq məqsədilə borc mənbələrinə üz tutur. Bu zaman dövlət ya birbaşa borc alan kimi, yaxud da alınan vəsaitlərin zəmanətçisi kimi çıxış edir. Azərbaycan Respublikası «Dövlət Büdcəsi haqqında» qanuna əsaslanaraq qeyd edə bilərik ki, qanunun 14 nömrəli maddəsində göstərilib ki, 2013-cü il investisiya layihələri üçün dövlət zəmanəti ilə alınan xarici kreditlərin həcmi 644,8 milyon manat təsdiq edilsin. İnvestisiya layihələrinin maliyyələşdirilməsi məqsədi ilə cəlb edilmiş dövlət borcları əksər ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanda dövlət borcları arasında olduqca üstün xüsusi çəkiyə malikdir. Bu cəhət qeyd edilən borcların bir sıra özünə məxsus xüsusiyyətlərindən irəli gəlir, Bu istiqamətdə istifadə olunan dövlət borcları bir qayda olaraq uzun müddətli olur və Mərkəzi iqtisadiyyatın prioritet sahələrinə yönəldilir. İnvestisiya layihələrinin maliyyələşdirilməsi məqsəd üçün dövlət qiymətli kağızlarından az hallarda istifadə olunur. Buna əsas səbəb bu kreditlərin daha uzun müddətli olmasıdır. Lakin bir çox inkişaf etmiş dövlətlərdə ( əsasən də qiymətli kağızlar bazarının inkişaf etdiyi dövlətlərdə) 5,15, hətta 20 il müddətli dövlət qiymətli kağızları buraxmaqla investisiya layihələri maliyyələşdirilmiş olur. Bu maliyyə alətləri həm daxili, həm də xarici investorlar arasında yerləşdirilir. İnvestisiya layihələrinin maliyyələşdirilməsi zamanı ən geniş istifadə olunan maliyyə mənbəyi xarici kreditlərdir. Hökumət xarici kreditorların təqdim etdiyi vəsaitləri ya öz adından alıb istifadəçiyə ötürür, yaxud da zəmanət təqdim etməklə ölkə daxili subyektlər tərəfindən alınmasını həyata keçirir. Bu məqsəd üçün cəlb edilmiş vəsaitlər ən çox dövlətin zəmanətçi kimi iştirak etməsi ilə müşayət olunur. Bu zaman öhdəliyi dövlət qismən üzərinə götürərək, ölkə daxili subyektin öz işini qurmasına və əmtəə, mal və xidmət istehsal etməsinə səbəb olur. Bu məqsədlə cəlb edilmiş kreditlər digərləri kimi istehlak xarakterli deyil, istehsal xarakterli olduğundan ölkə iqtisadiyyatının inkişaf tempinin artmasında mühüm rola malikdir. İnvestisiya layihələrinin maliyyələşdirilməsi bir çox ölkələrdə olduğu kimi, respublikamızda da xarici mənbələrdən cəlb edilmiş dövlət borcları daxili mənbələrdən cəlb edilmiş dövlət borcları ilə münasibətdə üstünlük təşkil edir. Belə ki, 2013-cü ilin «Dövlət Büdcəsi haqqında» qanununda göstərildiyi kimi ümumi xarici dövlət borcunun həddi 2,4 mlrd manat qeyd edilmişdir. İnvestisiya layihələri üzrə cəlb edilmiş dövlət zəmanətli xarici borcların həcmi 644829,7 mln. manat qeyd edilmişdir. Bu da ümumi məbləğin 63%-ni təşkil edir. Respublikamıza cəlb edilmiş investisiya xarakterli xarici dövlət borcları iqtisadiyyatın sahələri üzrə aşağıdakı kimi paylanmışdır: 7% 2% 2% 2% 8% 18% 42% 12% I - Bilavasitə hökumətin məqsədi üçün II – Energetika III - Nəqliyyat IV - Başqa sahələr V - Neft və qaz VI - Sosial sfera VII - Kənd təsərrüfatı VIII - İrriqasiya işləri IX - Kimya Göründüyü kimi, ən çox investisiya energetika və nəqliyyat sahələrinə yönəldilmişdir. Tədiyyə balansının tarazlaşdırılması: Bildiyimiz kimi, tədiyyə balansı ölkəyə daxil olan pulun miqdarının, ölkədən çıxan pulun miqdarına olan nisbətini göstərir. Əsasən tədiyyə balansı illik, rüblük, aylıq təlimatlara söykənərək göstərir. Tədiyyə balansında müxtəlif səbəblərdən kəsr yarana bilər. Belə ki, əgər ölkənin ixrac etdiyi mal və xidmətlərin dəyəri, idxal etdiyi mal və xidmətlərin dəyərindən çox olarsa, onda ölkənin ticarət balansında saldo müsbət olacaqdır. Belə olan təqdirdə xarici ölkələr həmin ölkələrin mallarını almaq üçün, bazarda həmin ölkənin milli pul vahidi ilə çıxış etməlidirlər. Bazarda həmin ölkənin valyutası ilə çıxış edən zaman qanunauyğun olaraq, həmin ölkənin valyutasına olan tələbi artırmış olacaqdır. Bu halda həmin valyuta bazarda digərləri ilə nisbətdə dəyər qazanacaqdır. Əks hal müşahidə olunduğu zaman isə, yəni tədiyyə balansı mənfı saldo olduqda, həmin ölkənin valyutası digər dönərli valyuta qarşısında dəyərdən düşəcəkdir. Bu da ölkədə arzuolunmaz hal kimi qiymətləndirilən infilyasiyaya səbəb olacaqdır. Bu baxımdan dövlət bu problemlə qarşılaşmamaq üçün bir çox mövcud maliyyə mənbələrindən borc vəsaiti cəlb etməli olur. Bu zaman yaranan borclar əsasən xarici kredit mənbələrindən cəlb olunurlar. Azərbaycan Respublikasının «Dövlət borcu və dövlət zəmanəti» haqqında qanununda göstərildiyi kimi, tədiyyə balansının mövcud probleminin aradan qaldırılması üçün maliyyə mənbəyi kimi yalnız xarici mənbələrdən cəlb edilmiş kreditlər qeyd edilsin. Tədiyyə balansının tarazlaşdırılrnası üçün cəlb edilmiş xarici valyuta tərkibli kredit vəsaitini dövlət nağd qaydada valyuta bazarında yerləşdirərək, həmin valyutanın təklifini artırmış olur. Bu vəziyyətdə Mərkəzi valyuta xarici valyutaya Yüklə 1,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|