MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tarixən müəyyən cəmiyyət çərçivəsində yaranmış, ümumi mənafe, sərvətlər və davranış normalarına malik olan
- Майерс Д.
- Байрамов Я.С., Ялизадя Я.Я.
- III. 6. 2. Qrupların təsnifatı
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs Mərkəz i Ümumi psixologiya. Psixologiya
191
üçün həmin adamların vahid məqsəd uğrunda birgə fəaliyyətə giriĢməsi tələb olunur. Bu cür ümumi mənafe və birgə fəaliyyət olmadıqda insanların birliyinin son məqsədi də məlum olmur. Bu cür təsadüfi birləĢmədə insanların bir-birinə qarĢılıqlı təsiri, onların bir-birini qavraması halları da aradan çıxır. Bu baxımdan görkəmli amerika psixoloqu D.Mayersin qrupa verdiyi tərif diqqəti cəlb edir. «Qrup bir-birinə qarşılıqlı təsir
1 . Məhz buna görə də qrupları sosial mənsubiyyətə, birgə fəaliyyətin və ünsiyyətin xarakterinə görə birləĢən insan birliyi kimi səciyyələndirmək lazım gəlir.
Adamların qeyri-mütəĢəkkil yığımından, təsadüfü birliyindən fərqli olaraq qrup üzvləri qrup üçün tipik olan fəaliyyət növlərinə daxil olurlar. Məsələn, ali məktəbin tələbə qruplarında gələcəyin mütəxəssisi kimi formalaĢmalı olan insanlar birləĢirlər. Onlar üçün tipik fəaliyyət növü təlim fəa- liyyəti olub, bu prosesdə müvafiq peĢə bilik, bacarıq və vərdiĢlərinin formalaĢması baĢ verir. A d ə t ə n h ə r b i r a d a m m ü x t ə l i f q r u p l a r ı n ü z v ü o l a b i l i r . L a k i n h ə r h a n s ı a d a m b ü t ü n q r u p l a r d a e y n i s t a t u s a m a l i k o l m u r , m ü x t ə l i f q r u p l a r d a m ü x t ə l i f r o l l a r ı y e r i n ə y e t i r i r . M ə s ə l ə n , u Ģ a q a i l ə d ə ö v l a d ( o ğ u l v ə y a q ı z ) , m ə k t ə b d ə Ģ a g i r d , v o l e y b o l k o m a n d a s ı n d a i d m a n ç ı r o l u n u ; y a Ģ l ı a d a m a i l ə d ə v a l i d e y n , i Ģ d ə m ü d i r v ə y a a d i i Ģ ç i v ə s . r o l u n u y e r i n ə y e t i r ə b i l ə r .
biriliklərində adamlar ümumi mənafe, sərvət və davranıĢ
1 Майерс Д. Со çиалнıe психология. – Питер, 1997, с.356 www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Ümumi psixologiya. Psixologiya 192 normalarına malik olmurlar. Yalnız sosial qruplarda hər cür sosial münasibətlər mövcud olur. Sosial qruplar cəmiyyətin qəbul etdiyi, özünün məqsəd və vəzifələri onun xeyrinə olan qruplardır. Bu cür qruplara ailəni, orta və ali məktəb qruplarını, təĢkilat və idarələrdə toplanmıĢ insan qruplarını, hərbi və idman qruplarını və s. aid etmək olar. Həmin qrupların strukturu, normaları cəmiyyətin mövcud tələblərinə uyğun olmaqla, bir növ cəmiyyət tərəfindən idarə olunur. Təsadüfü insan biliklərində isə çox vaxt bu cür idarə olunma mövcud olmur. Bu cür insan birlikləri bir növ kütlə xarakteri daĢıyır.
ümumi məqsədlər mövcud olur. Qrup üzvlərinin hamısı həmin məqsədin həyata keçirilməsinə çalıĢırlar. Burada qarĢılıqlı anlama, əvvəlcədən düĢünülmüĢ struktura uyğunluq, müvafiq funksiyalar həyata keçirilir. Bu cəhəti nəzərə alaraq Ə.Bayramov və Ə.Əlizadə yazır: «Sosial qrup mədəniyyət meyarları, sərvət meylləri, həyat fəaliyyəti vasitələri və ya Ģəraiti ilə bir-biri ilə bağlı olan insanların nisbətən sabit birliyidir» 1 . Psixoloji ədəbiyyatda (Ə.Bayramov, Ə.Əlizadə) sosial qrupların aĢağıdakı funksiyaları qeyd olunur:
instrumental funksiya;
ekspressiv funksiya;
müdafiəedici funksiya; Qrupun sosializasiya funksiyası-burada qrup üzvlərinin sosiallaĢması, sosial təcrübəni mənimsəməsi, bir Ģəxsiyyət kimi formalaĢmasını nəzərdə tutur. Ġnsanın sosiallaĢması onun düĢdüyü ilkin sosial qrupdan baĢlayır. Ailənin ilkin sosial qrup kimi uĢağın
1 Байрамов Я.С., Ялизадя Я.Я. Сосиал психолоэийа. – Бакы, 2003, с.115 www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs Mərkəz i Ümumi psixologiya. Psixologiya
193
sosiallaĢmasında oynadığı rol hamıya məlumdur. Ġnsanın daxil olduğu sonrakı sosial qruplar da onun sosial təcrübəni mənimsəmək məktəbi rolunu oynayır. Sosial qrupların instrumental funksiyasına gəldikdə bu, qrupda insanların birgə fəaliyyətinin bu və ya digər Ģəkildə həyata keçirilməsini nəzərdə tutur. Bu, xüsusilə kollektiv Ģəkildə həyata keçirilən fəaliyyət növlərində özünü daha aydın Ģəkildə göstərir. Buna voleybol, futbol komandasının və birgə fəaliyyətə əməl olunmadan həyata keçirilməsi mümkün olmayan digər fəaliyyət növlərində birləĢən insan qruplarını aid etmək olar. S o s i a l q r u p l a r ı n e k s p r e s s i v f u n k s i y a s ı n a g ə l d i k d ə b u n a p s i x o l o q l a r q r u p d a i n s a n ı n r ə ğ b ə t l ə n d i r m ə , h ö r m ə t v ə e t i m a d a t ə l ə b a t ı n ı n t ə m i n o l u n m a s ı n d a i f a d ə o l u n m a s ı n ı a i d e d i r l ə r . B a Ģ q a s ö z l ə s o s i a l q r u p l a r i n s a n l a r ı n q e y d o l u n a n t ə l ə b a t l a r ı n ı ö d ə m ə k v ə z i f ə s i n i d ə y e r i n ə y e t i r i r l ə r . Sosial qrupun müdafiəedici funksiyasına gəldikdə elə həmin funksiyanın adı onun mahiyyətini baĢa düĢməyə imkan verir. Sosial qrup öz üzvlərinin hərtərəfli müdafiəsi üçün əsaslı Ģərait yaradan bir birlik kimi fəaliyyət göstərir.
Qrupları müxtəlif əsaslara görə təsnif edirlər. Hər Ģeydən əvvəl qrup üzvlərinin miqdarına, tanıĢlıq və yaxınlıq səviyyəsinə görə qrupları böyük və kiçik olmaqla iki yerə bölürlər.
b i r l i y i d i r . B ö y ü k q r u p u n ü z v l ə r i b i r - b i r i n i t a n ı m a y a , b i r - b i r i i l ə g ö r ü Ģ m ə y ə b i l i r l ə r . B u c ü r q r u p l a r a ç o x s a y l ı t ə l ə b ə v ə m ü ə l l i m k o l l e k t i v i o l a n U n i v e r s i t e t l ə r i , b ö y ü k Ģ i r k ə t l ə r i , d ö v l ə t l ə r i , m i l l ə t l ə r i v ə s . a i d e t m ə k o l a r . Ə n b ö y ü k i n s a n b i r l i y i b ə Ģ ə r i y y ə t d i r .
Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|