MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İkinci
- Üçüncü səviyyəni
- Psixoloji iqlim qruplarda Ģəxsiyyətlərarası münasibətlərin mühüm göstəricisi kimi.
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Ümumi psixologiya. Psixologiya 214 asılılıq səviyyəsidir. Buraya
fərdlərin emosional xoĢagəlimliliyi, qrup uyğunluğu, ünsiyyətlilik və həmrəylik və s. vasitəli asılılıq səviyyəsi daxildir. İkinci, daha əsaslı səviyyə vasitəli asılılıq səviyyəsi olub Ģəxsiyyətlərarası münasibətlərin məcmuunu təĢkil edir. Bu səviyyəyə fərdin kollektivçilik psixologiyasının dərəcəsi, qrup həmrəyliyi, iĢtirakçıların öz davranıĢ etalonlarını kollektivin etalonlarına uyğunlaĢdırmaq meylləri, kollektivdə sosial sxemlər və onların iĢtirakçılar tərəfindən qavranılması və s. daxildir.
ictimai vəzifələri səviyyəsinin məcmuu təĢkil edir. Buraya qrupun yerinə yetirdiyi vəzifəyə hazırlığı, iĢgüzarlığı, baĢqa qruplarla rabitə münasibətləri və s. daxildir. Psixoloji iqlim qruplarda Ģəxsiyyətlərarası münasibətlərin mühüm göstəricisi kimi. Qruplarda Ģəxsiyyətlərarası münasibətlərin necə olduğunu burada sosial- psixoloji iqlimin necə olmasından görmək mümkündür. Psixoloji iqlim sosial qrupun əsas əhvalını müəyyənləĢdirən Ģəxsiyyətlərarası münasibətlər sistemindən ibarətdir. BaĢqa sözlə sosial-psixoloji iqlim qrupda, kollektivdə mövcud olan psixoloji vəziyyətdir. Qrupun qarĢısına qoyulmuĢ vəzifənin səmərəli Ģəkildə həyata keçirilməsi üçün normal sosial- psixoloji iqlimin yaradılmasının əhəmiyyəti olduqca böyükdür. Ümumiyyətlə qrup və kollektivlərdə psixoloji iqlim müsbət (pozitiv) və mənfi (neqativ) xarakter daĢıya bilir. Bunların hər biri isə özünəməxsus qarĢılıqlı münasibətlərdə təzahür edir. Qrupda müsbət psixoloji iqlimin yaradılması üçün fəaliyyət növündən asılı olan davranıĢ etalonu yaradılmasının və onun qrup daxilində etalona çevrilməsinin əhəmiyyəti olduqca böyükdür. Səmərəli sosial-psixoloji iqlimin yaradılması üçün qrup və kollektiv iĢtirakçıları arasında uyğunluq, uyuĢmanın olması www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs Mərkəz i Ümumi psixologiya. Psixologiya
215
da zəruridir. Bu barədə əvvəlki bölmədə qeyd etdiklərimiz həmin fikri bir daha təsdiq edir. Sosial-psixoloji iqlimin xarakteri bütövlükdə qrupun inkiĢaf səviyyəsindən, yetkinliyindən də asılıdır. Adətən, qrupdakı sosial-psixoloji iqlimlə qrup üzvlərinin birgə fəaliyyətinin səmərəliliyi arasında birbaĢa müsbət əlaqə mövcud olur. Əvvəlki bölmədə qeyd olunanlardan aydın olduğu kimi, qruplarda psixoloji iqlim qrupa rəhbərlik üslubundan da asılı olur. Adətən, demokratik rəhbərlik üslubu üstünlük təĢkil edən qruplarda daima müsbət psixoloji iqlim hökm sürür. Ümumiyyətlə, Ģəxsiyyətlərarası münasibətlər rənga- rəng müsbət hisslərlə bağlıdırsa, sosial qrupda yaranan psixoloji iqlim iĢgüzarlığın, təĢəbbüskarlığın inkiĢaf etməsinə səbəb olur.
psixologiyada Ģəxsiyyətlərarası münasibətlərin müxtəlif növlərini qeyd edirlər: rəsmi, qeyri rəsmi, şəxsi, işgüzar və s.
həyata keçirilən Ģəxsiyyətlərarası münasibətdir. Bu cür mü- nasibətlər rəhbərlə tabe olanlar arasında baĢ verir. Bu cür qarĢılıqlı münasibətlər əvvəlcədən qrupun statusunda öz əksini tapır. Burada qarĢılıqlı münasibətin gediĢi rəsmi Ģəkildə həyata keçirilir. Nə rəhbər, nə də tabe olan adam qarĢılıqlı münasibətin tələblərindən kənara çıxmır. Hər kəs öz səlahiyyəti çərçivəsində hərəkət edir. Qeyri-rəsmi münasibətlər isə insanların bir-birinə olan Ģəxsi münasibətlərinə əsaslanır. Ona görə də bu cür münasibətlər subyektiv xarakter daĢımaqla insanların bir- birlərinə olan simpatiyası, antipatiyasında və s. ifadə olunur. Ona görə də çox zaman bu cür qarĢılıqlı münasibətləri Ģəxsi
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Ümumi psixologiya. Psixologiya 216 münasibətlər adlandırırlar. Bu cür qarĢılıqlı münasibətlər «simpatiya» zəminində əmələ gəlir və qarĢılıqlı Ģəkildə inkiĢaf edir.
ġəxsi qarĢılıqlı münasibətlərin sosial psixologiyada aĢağıdakı tiplərini fərqləndirirlər: tanıĢlıq, yoldaĢlıq, dostluq, ər-arvad (N.N.Obozov, Ə.S.Bayramov, Ə.Ə.Əlizadə). Mü- təxəssislərin fikrincə Ģəxsi qarĢılıqlı münasibətlərin kökü insanların hisslər aləmi ilə baglıdır və emosional amillər zəminində formalaĢır. Ən geniĢ Ģəxsi qarĢılıqlı münasibət forması tanışlıqdır. Bu cür qarĢılıqlı münasibət özünün üç əsas səciyyəsi ilə fərqlənir: «üzdən tanıyırsan»; «salamlaĢırsan» (yalnız qarĢılıqlı tanıma zamanı); «salamlaĢır və ümumi mövzularda söhbət edirsən». Bu cür tanıĢlıq zamanı Ģəxsiyyətlərarası hisslər əsaslı rol oynamır. Yoldaşlıq qarĢılıqlı münasibətləri iĢgüzar təmasa əsaslanır. Bu zaman birgə fəaliyyətin məqsədi, vasitə və nəticələri əlaqələrin saxlanması, vəzifə bölgüsü ilə müəyyənləĢir.
arasındakı bu cür münasibət qarĢılıqlı bağlılığa, mənəvi yaxınlığa, maraqların eyniliyinə və s. əsaslanır. Ə.S.Bayramov və Ə.Ə.Əlizadənin qeyd etdikləri kimi, Ģəxsi qarĢılıqlı münasibətlərin hər bir tipi psixoloji məsafə ilə xarakterizə olunur. Ər-arvad münasibətləri onların arasındakı psixoloji məsafənin xarakterinə görə intim, dostluq münasibətləri, Ģəxsi, yoldaĢlıq və tanıĢlıq münasibətləri isə sosial münasibətlər kimi formalaĢırlar. ġəxsiyyətlərarası münasibətlərin növlərindən birinin də işgüzar münasibət olduğunu qeyd etdik. Bu cür qarĢılıqlı münasibətlər iĢgüzar əlaqələrin həyata keçirilməsi prosesində Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|