MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III. 6. 5. Qruplarda Ģəxsiyyətlərarası seçmə ġəxsiyyətlərarası seçmə və onun sosiometrik
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs Mərkəz i Ümumi psixologiya. Psixologiya
217
baĢ verir və insanların birgə fəaliyyətinin səmərəliliyinə öz təsirini göstərir. Sosial psixoloqlar (A.V.Petrovski) qrupların inkiĢaf səviyyəsindən asılı olaraq dörd növünü: diffuz, assosiasiya, korporasiya, kollektiv qruplar və onlarda qarĢılıqlı mynasibətlərin xarakterini vermiĢ və bunu aĢağıdakı Ģəkildə səciyyələndirmiĢlər: 1. Diffuz qrupda Ģəxsiyyətlərarası münasibətlər mövcuddur. lakin onlar qrup fəaliyyətinin məzmunu vasitəsilə ifadə olunmur. 2. Assosiasiyada Ģəxsiyyətlərarası münasibətlər qrup fəaliyyətinin hər kəs üçün Ģəxsiyyət baxımından əhəmiyyətli olan məzmunu vasitəsi ilə ifadə olunur. 3. Korporasiyada Ģəxsiyyətlərarası münasibətlər qrup fəaliyyətinin Ģəxsiyyət baxımından əhəmiyyətli, lakin ustanovkalarına görə cəmiyyətə zidd məzmunu vasitəsilə ifadə olunur. 4. Kollektivdə Ģəxsiyyətlərarası münasibətlər qrup fəaliyyətinin Ģəxsiyyət baxımından əhəmiyyətli və ictimai cəhətdən qiymətli məzmunu vasitəsilə ifadə olunur.
göstərir ki, eyni qrupa daxil olan adamlar bir-birlərinə münasibətlərinə və qrup məĢğuliyyətinə görə həmin qrupda eyni mövqe tuta bilmirlər. Qrupun hər bir üzvü özlərinin iĢgüzar və Ģəxsi keyfiyyətlərinə, statuslarına, qrupda tutduqları yerə, qrup üzvlərinin onlara bəslədiyi münasibətə, daha www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Ümumi psixologiya. Psixologiya 218 doğrusu onu nə dərəcədə qəbul edib etməmələrinə görə qrupdakı Ģəxsiyyətlərarası münasibətlər sistemində müəyyən mövqeyə malik olurlar. Qrup üzvlərinin biri yüksək nüfuza malik olduğu halda, digəri qrup üzvləri tərəfindən qəbul edilmir; biri ilə daima ünsiyyətdə olmağa can atsalar da, digərini görməyə gözləri olmur; birinə inanıb ona arxalanmaq mümkün olduğu halda, digərinə etibar etmir, inanmırlar və s. Bu hal qrup differensiasiyası kimi diqqəti cəlb edir. ġübhəsiz qrup differensiasiyasını aĢkara çıxarmaq onun gələcək fəaliyyətinin səmərəliliyini təmin etmək nöqteyi-nəzərdən xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu cəhət uzun müddət birgə fəaliyyətdə olan Ģagird qruplarında (siniflərində) özünü daha qabarıq
Ģəkildə göstərir. ġagird qruplarında qrup differensiyasını aĢkara çıxarmaq üçün ya uzun müddətli, sistematik və ciddi pedaqoji müĢahidələr aparmaq, ya da müvafiq müəyyənedici eksperimentlərdən istifadə etmək lazım gəlir. Qrup psixorlogiyasını öyrənən psixoloqlar qrupdaxili differensiasiyanın iki baĢlıca sistemini: sosiometrik və
Birinci növbədə Ģəxsiyyətlərarası seçməni sosiometrik baxımdan nəzərdən keçirək. Qrupdaxili münasibətlərin statik mənzərəsini sosiometriya adlanan metodun köməyi ilə əldə etmək mümkündür. Bu metod, onun tətbiqi və təhlili qaydaları Amerika psixoloqu C.Moreno tərəfindən irəli sürülmüĢdür. Sosiometriyadan qrup üzvləri arasında mövcud olan simpatiya və antipatiyanı aĢkara çıxarmaq üçün geniĢ istifadə olunur. Onun köməyi
ilə eyni
zamanda qrup
liderini müəyyənləĢdirmək mümkündür. Adətən, sosiometriya metodu aĢağıdakı Ģəkildə tətbiq olunur: 1. Qrup üzvlərinə sosiometrik kriteriyanı (ölçünü) www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs Mərkəz i Ümumi psixologiya. Psixologiya
219
özündə əks etdirən təlimat verilir. Məsələn, qrup üzvlərinə belə bir mətn çatdırılır: «fərz edin ki, sizin qrupa (sinfə) dərs ili ərzində daha bir neçə nəfər əlavə olunub. Ona görə də bu qrupu iki yerə ayırırlar. Ġndi sən kiminlə bir sinifdə olmaq (və ya kiminlə bir partada oturmaq, kiminlə birlikdə imtahanlara hazırlaĢmaq) istərdin? Əgər o olmasa ikinci və üçüncü kimi seçərdin? 2. Həmin ölçüdən asıılı olaraq qrup üzvləri hər bir seçdikləri yoldaĢlarının adlarını seçdikləri ardıcıllığa uyğun (1,2,3) vərəqdə qeyd edib yoxlamanı aparana təhvil verirlər. 3. Müvafiq suallara verilmiĢ cavablar statistik yolla iĢlənilir, sosiometrik matris, sosioqramlarda öz əksini tapır. Matris və sosioqramlar qrup üzvlərinin qarĢılıqlı seçmələrini aydınlaĢdırmağa imkan verir. Sosiometrik matrisa adi idman yarıĢı yekun cədvəllərinə oxĢar Ģəkildə tərtib olunur. Qrup üzvlərinin adları eyni ardıcıllıqla üfiqi və Ģaquli Ģəkildə qeyd olunur. Əgər birinci adam birinci olaraq üçüncünü seçmiĢsə üçüncü xanədə 1 rəqəmi qeyd olunur; həmin adam ikinci olaraq 6- cını seçmiĢsə altıncı xanədə 2 rəqəmi qeyd olunur; üçüncü olaraq 4-cü adamı seçmiĢsə öz sırasının 4-cü xanəsində 3 rəqəmi qeyd olunur. Sonrakı adamların (Ģagirdlərin) seçimləri də bu qayda ilə qeyd olunur. Əgər seçimlər qarĢılıqlıdırsa yazılan rəqəm dairəyə alınır (məsələn, ). Cədvəlin sonunda seçilmə və qarĢılıqlı seçilmənin miqdarı göstərilir. Nəticədə kimin daha çox seçildiyi (və ya seçilmədiyi) aydın olur. Sosiometrik seçməni göstərən sosioqrama gəldikdə bu qrafik Ģəklində tərtib olunur. Bunun üçün bir-birinin içərisində olan dörd dairə çəkilir. Ən çox seçilən qrup üzvünün sıra nömrəsi daxildəki dairədə, nisbətən bir-birindən çox seçilənlər 2-ci və 3-cü dairələrdə, heç seçilməyənlər isə sonuncu – dördüncü dairədə qeyd olunur. Seçmənin xarakteri xətlərdəki oxlarla qeyd olunur. Əgər qrupda oğlan və qızlar olursa Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|