MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Ümumi psixologiya. Psixologiya 200 bütün ünsiyyət istiqamətlərində fəaliyyət göstərir, diqqət mərkəzində olur və qrup fəaliyyətinin təĢkilində əsas rol oynayır. Həmin adamın vasitəsilə qrupda həmin qrupun digər üzvləri arasında informasiya mübadiləsi həyata keçirilir.
A
1) frontal 2) radial 3) ierarxik
B
4) zəncirvari 5) dairəvi 6) tam
ġəkil 9. Qrupdaxili kommunikasiyanın struktur tipləri və variantları (R.S.Nemova görə)
A Ģəklində mərkəzləĢdirilmiĢ strukturun üç variantı verilmiĢdir: frontal, radial və iyerarxik struktur. ġəkildən göründüyü kimi frontal kommunikasiya kanalı strukturunda qrupun iĢtirakçıları birbaĢa təmasa girmədən bir sırada dayanır və bir- birlərini görə bilirlər. Bu cür struktur qrup iĢtirakçıları birgə fəaliyyət zamanı müəyyən dərəcədə bir- birlərinin davranıĢ və reaksiyalarını nəzərə ala bilirlər. Frontal struktur müəllimlərə sinifdə dərs zamanı, frontal iĢ zamanı yaranan strukturdan tanıĢdır. Ġkinci, mərkəzləĢdirilmiĢ kommunikasiya strukturu olan
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs Mərkəz i Ümumi psixologiya. Psixologiya
201
radial variant frontal variantdan onunla fərqlənir ki, burada fəaliyyətin iĢtirakçıları bir-birlərini bilavasitə qavraya, görə və ya eĢidə bilmirlər. Onlar informasiya mübadiləsini yalnız mərkəzi Ģəxsin vasitəsilə həyata keçirirlər. Bu hal qrupun ayrı- ayrı üzvlərindən birinin digərlərinin davranıĢ və reaksiyalarını nəzərə almalarına imkan vermir. Bu zaman sadəcə olaraq qrupun hər bir üzvü tam sərbəst və müstəqil iĢləməklə, axıra qədər fərdi, özünəməxsus mövqeyini təzahür etdirir. MərkəzləĢdirilmiĢ
kommunikasiya strukturunda tamamilə baĢqa cür vəziyyət yaranır. Burada iĢtirakçıların bir neçə, ən azı iki tabeçilik səviyyəsi mövcud olur. Bunlardan bir qismi birgə fəaliyyət zamanı bir- birini görə bildiyi halda, digərləri görə bilmir. Onların arasındakı Ģəxsiyyətlərarası ünsiyyət məhdudlaĢmıĢ olur. Yalnız tabeçilik səviyyəsində olan iki nəfərin arasında əlaqə (kommunikasiya) həyata keçə bilir. ġəkil A – dan göründüyü kimi, bu cür kommunikasiya strukturunda iyerarxik tabeçiliyin yuxarı səviyyəsində 1-ci fərdin bilavasitə 2- ci köməkçisi vardır. 2- ci fərd də öz növbəsində qalan üç iĢtirakçıya tabedir. 1- ci fərd yalnız 3- mərhələdə dayanan fərdlərlə ünsiyyət imkanına malik olan 2- ci fərdlə qarĢılıqlı təsir imkanına malikdir. M ə r k ə z l ə Ģ d i r i l m ə m i Ģ ü n s i y y ə t s t r u k t u r u n a m a l i k o l a n t i p i k v a r i a n t l a r ə v v ə l k i s t r u k t u r d a n f ə r q l i x ü s u s i y y ə t l ə r ə m a l i k d i r l ə r . B u r a d a b ü t ü n v a r i a n t l a r d a q r u p u n h ə r b i r ü z v ü h ə m i n s t r u k t u r d a x i l i n d ə ö z q r u p y o l d a Ģ l a r ı i l ə e y n i m ə l u m a t ə l d ə e t m ə k , i Ģ l ə m ə k v ə m ə l u m a t l a r ı ö t ü r m ə k i m k a n l a r ı n a m a l i k o l m a q l a , o n l a r l a a ç ı q , b i l a v a s i t ə ü n s i y y ə t ə g i r ə b i l i r l ə r . Kommunikasiyanın bu cür strukturunun zəncirvari variantında ünsiyyət sistemində Ģəxsiyyətlərarası qarĢılıqlı təsir bir növ zəncirvari Ģəkildə həyata keçir. Ġki kənar iĢtirakçıdan baĢqa qalan iĢtirakçılar iki qonĢusu ilə, kənar mövqe tutan
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Ümumi psixologiya. Psixologiya 202 fərdlər isə yalnız bir qonĢusu ilə qarĢılıqlı təsirə malik olur. Bu cür ünsiyyət strukturu konveyer xarakterli iĢlərdə özünü aydın göstərir. Dairəvi kommunikasiya strukturası zəncirvaridən onunla fərqlənir ki, burada birinci növbədə qrup üzvlirinin hamısı eyni imkana malik olur. Ġkincisi, onların öhdəsində olan məlumatlar qrup üzvləri arasında dövr etmək, tamamlanmaq və dəqiqləĢmək imkanına malik olur. Üçüncüsü, bu cür kommunikasiya strukturunda iĢtirakçılar üzbəüz dayanmaqla bir-birinin reaksiyalarını bilavasitə müĢahidə etmək, onları öz iĢlərində nəzərə almaq imkanına malik olurlar. AparılmıĢ tədqiqatlar belə bir qənaətə gəlməyə imkan vermiĢdir ki, qruplarda kommunikasiya strukturunun yuxarıda qeyd etdiyimiz bütün variantlar bu və ya digər dərəcədə məhdudiyyətə malikdir. Bunlarda iĢtirakçıların hər biri ya baĢqaları ilə bilavasitə ünsiyyətdə qeyri bərabər imkana, ya da bərabər, lakin məüdud imkana malik olur. Ona görə də həmin sahənin mütəxəssisləri ünsiyyət strukturuna görə qrupun daha səmərəli variantı kimi tam və ya qeyri məhdud variantını qeyd edirlər. Bu variantda qrup iĢtirakçıları arasında sərbəst Ģəxsiyyətlərarası ünsiyyət sahəsində heç bir məhdudiyyət olmur. Burada qrupun hər bir üzvü digərləri ilə tamamilə sərbəst qarĢılıqlı təsiri həyata keçirə bilir. Təcrübədə kommunikasiya strukturunun hansından istifadə olunması qrupun qarĢısında duran məqsəd və vəzifədən asılı olur. Kiçik qruplarda psixoloji uyuĢma. Kiçik qruplarda birgə fəaliyyətin müvəffəqiyyətlə getməsi, səmərəliliyi qrup uyuĢmasından, baĢqa sözlə qrup üzvlərinin həmrəyliyindən çox asılıdır. Bunu həyatı faktlar da təsdiq edir. Tez- tez hər hansı bir qrupun dağılmasının, onun fəaliyyətinin səmərəsizliyinin qrup uyuĢmasının olmaması ilə bağlı olması barədə söhbətlərin Ģahidi oluruq. Hər hansı bir qrupda, məsələn, ailədə, istirahət qruplarında, biznesdə, idman və s. qruplarında adamların bir- birinə uyuĢa bilməməsini qrup fəaliyyəti üçün ciddi maneə
Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|