Мащмуд аллащманлы
Yüklə 1,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
180 görə hələ Qazaxda ikən ilk şeirini də qoşma üstündə yazmışdı. Xalq aşıq şeirlərində böyük məharətlə ifa edilən məhəbbət mövzusu onun yaradıcılığında da əsas istiqamət olaraq qalırdı. Vaqif artıq Qarabağa sinəsi el sözləri ilə dolu gəlmişdi. Vaqif Azərbaycan aşıq sənətinin yetirməsidir. Ona görə də qoşma, təcnis, gözəlləmələrin əksəriyyəti ustad aşıqlarımızın rədiflərinə bənzəyirdi. Beləliklə, Vaqif yaradıcılığı üçün Qarabağda gözəl şərait yaranmışdı. Onun qoşmaları dağ çeşməsindən gələn büllur bulaq kimi axıb tökülürdü. Hətta ən böyük ustad aşıqlarımızı da heyrətə gətirirdi” (37). Vidadi ilə birgə və bəlkə də aşıqlarla yanaşı, əlbəttə başlanğıcda aşıqlar durur, aşıqların və Vidadinin təsiri ilə bu yola çıxan Vaqif ölməz əsərlərini bu ruha köklənməklə yaratmış və elə başlanğıcdan da saz vasitəsilə elat auditoriyasına daxil olmuşdur. Vaqif məhz sazın və aşıq düşüncəsinin normativləri əsasında yaratdıqları ilə eyni zamanda sonrakı dövr bədii mühit üçün əlçatmazlıq nümunəsinə çevrilmişdir. Onun qoşmaları aşıqların sazında normativləşən və Kərəmlə, Qurbani, Abbas Tufarqanlı, Qəriblə bədii-estetik düşüncənin hadisəsinə çevri- lən janr hadisəsidir. Xalq şeiri strukturu müstəqil mahiyyət kimi çoxqatlıdı və semantik mahiyyətdən tarixi təbəddüatlara qədər ciddi çalar- larla əhatələnir. Vaqif isə bu zənginlikdə aparıcı mahiyyəti əsas tutaraq bir forma kimi qoşmaya üstünlük verdi və sazdan, aşıqdan götürdüklərini yeni normativlərlə təkrarən mühitə təqdim etdi, bir növ qoşma strukturunda yatan mənaların əlahiddəliyini ortaya çıxardı. Bunun nəticəsi olaraq böyük şairin qoşmaları dillər əzbəri oldu və onun təsiri ilə çoxlu nümunələr yazıldı. Məsələn, M.P.Vaqifin həyatının Qarabağ mühitinə gəlincəyə qədərki vəziyyəti ilə bağlanan “bayram 181 oldu heç bilmirəm neyləyim” misrası ilə başlayan şeiri öz poetik sistemi, məzmun qatı, müəllif mövqeyinin mükəm- məlliyi ilə əvəzsizdi və yarandığı gündən ədəbiyyatın, etnosun böyük əksəriyyətinin mənəvi ehtiyacının ifadə hadisəsinə çevrilmişdir. Aşıq Hüseyn Bozalqanlı da bu qoşmanı təkcə məclislərdə söyləməklə kifayətlənməmiş, həm də onun təsirində özünün gözəl bir nümunəsini yaratmışdır ki, bu yaxınlıqlar əvvəldən axıra qədər nəzərə çarpır. Vaqif: Bayram oldu heç bilmirəm neyləyim, Bizim evdə dolu çuval da yoxdu. Dügiylə yağ hamı çoxdan tükənmiş Ət heç ələ düşməz motal da yoxdu. Hüseyn Bozalqanlı: Nə odun var evdə ocaq qalayaq, Nə yağ var ki, plov üstə calayaq, Gedək kimin sinisini yalayaq, Ölmürük, itmirik əcəl də yoxdur. Vaqif yaradıcılığı bütünlükdə ədəbi-bədii mühit üçün mövzuya çevrilmiş və ifadəlilik baxımından bir növ meyar rolunu oynamışdır. Göründüyü kimi, bu nümunələr arasında ən azı yüz illik zaman fərqi olmasına baxmayaraq, yaxınlıq üst qatdadır, ruhun, real mənzərənin təqdimi ilə əlçatmazdır. S.Vurğun “Koroğlu” dastanı ilə bağlı mülahizələrində xüsusi olaraq vurğuladığı bir fikri təkrar edirik, Koroğlunun qəhrə- manlıqlarının bəziləri hansısa tarixi mərhələdə unudula bilər, ancaq onu qoşduğu nəğmələr xalqla birlikdə əbədi yaşayacaqdır. Vaqifin yaradıcılığında da elə şeirlər var ki, 182 əbədilik ruhuna köklənib, bütünlükdə insanlığın problemlərini özündə ehtiva edir. “Bayram oldu, heç bilmirəm neyləyim” misralı qoşması da bu sıradadır. Bu tip nümunələr pozulmuş nizamı, haqsızlığın törətdiyi fəlakətləri, insanların acınacaqlı vəziyyətini ifadə etmək baxımından klassik nümunədir. Vaqif şeirləri, bütünlükdə yaradıcılığı “Bayram oldu heç bilmirəm neyləyim”lə “Görmədim” arasındakı məsafədə öz ifadəsini, bədii mündəricənin keyfiyyət və kəmiyyət, düşüncə mənzərəsini tapır. Bu məsafədə Vaqifin taleyi, şəxsiyyəti, həyatının ayrı-ayrı məqamları, həyat fəlsəfəsi, münasibətləri, şair istedadı, yaradıcı kamilliyinin görünüşü, bütün təsəvvürləri cəmlənir. Və bu zənginlikdə biz onun istedad qaynaqlarını, ozandan, aşıqdan, milli yaddaşdan gələnlərin yön və istiqamətini, müxtəlif formalarda daşınışını görürük. Eynu zamanda onu da deməyi əsas bilirik ki, Vaqif yaradıcılığı ənənə üzərində elə pərvəriş tapmış yaradıcılıqdır ki, etnos təsəvvürlərinin bütün layları bu və ya digər dərəcədə özünə yer tapır. Qopuzdan, sazdan, milli yaddaşın əski laylarından qaynaqlanan bu yaradıcılıq sonrakı çağlar üçün bir yaradıcılıq dərsliyinə, nümunəyə çevrilmişdi. Ustadlar ondan oxumaqla, dərs almaqla özlərinin yaradıcılıq yolunu başlamışlar. “Afəti- dəhr dəyər ol kəsə kim kamildir” deyən şair elə “afəti-dəhr”in dəyməsi ilə son dərəcədə faciəli bir aqibətlə üz-üzə qaldı. Xalq onun şeirlərini M.Y.Qarabağinin dediyi kimi “ürəklərinin başına qoyub” əzizlədi. Vaqif yaradıcılığı bütünlükdə ədəbiyyat üçün bir meyar oldu. Aşıqlar onun şeirlərinin təsirində bir-birindən maraqlı, həm də rəngarəng poetik nümunələr yaratdılar. Ayrı-ayrı ustadların yaradıcılığından verdiyimiz müqayisələr bunun parlaq nümunəsidir. Vaqifin “hər yetən gözələ gözəl demənəm” misrası ilə başlayan Yüklə 1,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|