Materializm kontra ezoteryka. Drugie pokolenie pozytywistów wobec spraw "nie z tego świata"
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Tajemnice zaświatów czy moce psychiczne? 44
duchami ludzi zmarłych […], zmierza tylko do poznania samych objawów, bez dociekania ich przyczyn dalszorzędnych. […] Jest to gałąź wiedzy ścisłej, leżąca na granicy między fizyką a fizjologią 97 . W interpretacji A. Espero, autora Słowniczka wiedzy duchowej publikowanego na łamach „Hejnału” w latach 1935-1937, termin „mediumizm” oznaczał: […] ogół zjawisk występujących w obecności osób szczególnie uzdolnionych i posiadających właściwości nadnormalne […]. Mediumizm stara się zbadać te właściwości, notuje, zbiera i klasyfikuje zjawiska, zmierza do poznania samych objawów w tej postaci i na tym tle, w jakiej [sic!] one się przejawiają, nie przesądzając ich charakteru. […] Mediumizm jako gałąź wiedzy jest działem metapsychiki. Fizykalne zjawiska mediumizmu przedstawiają wartość przede wszystkim dla nauki; dzięki mediumizmowi bo- wiem nauka eksperymentalna przekonawszy się o rzeczywistości całego szeregu faktów, dochodzi do stwierdzenia, że człowiek ma oprócz widzialnego ciała fizycznego, jeszcze jakieś ciało niewidzialne 98 . Definicja taka stanowiłaby swoisty pomost pomiędzy współczesnym rozumie- niem mediumizmu a dziewiętnastowiecznym sposobem jego interpretowania. Przy- znany mu został jednocześnie status naukowości, podkreślający poznawczą wartość doświadczeń tego rodzaju. Espero dokonał również podziału na trzy rodzaje mediu- mizmu 99
teligencja 100
), materializa cyjny (dotyczący zjawisk materializacji, lewitacji, apor- tów, dematerializacji, zjawisk audialnych) oraz rewela cyjny (w zakres którego wchodzi jasnowidztwo, psychometria, telepatia, „prorocze wróżbiarstwo oraz rewe- lacje […] z różnych sfer ducha, astralu albo z podświadomości medium lub też za- świadomości otaczających je osób” 101
). Dodatkowymi terminami, które pojawiły się w obrębie nazewnictwa ezoterycz- nego, stały się pojęcia „metapsychika” (wspomniana w definicji mediumizmu), „me- tapsychologia” oraz „parapsychologia”. Espero przytoczył zresztą interesujący wykaz poglądów odnoszących się do semantyki poszczególnych terminów. Pisał na przy- kład, że metapsychika to:
J. Świtkowski, Wartość mediumizmu, „Odrodzenie” 1922, z. 2, s. 1. Swoistym potwierdzeniem podobnego stanowiska by- łaby wypowiedź Józefa Chobota (Istota i cel spirytyzmu, „Hejnał” 1933, z. 10, s. 260), konstatującego, iż spirytyzm „odchyla zasłonę z tajemnicy żywota i śmierci i podaje prawdziwe dowody o świecie duchów”. 98
99
Podobnie jak np. B. Grosicki w artykule Mediumizm w świetle prawdy, „Hejnał” 1931, z. 3, s. 66–71. 100
Espero uznaje ten typ za najniebezpieczniejszy dla medium, ponieważ „ciało fizyczne, stając się narzędziem obcej istności […], może nie tylko ucierpieć na zdrowiu, lecz […] wpadać w nałogi mu obce, a nawet zatracać poczucie własnej indywi- dualności” (op. cit., s. 220). 101
45 Materializm kontra ezoteryka
[…] nauka badająca nadnormalne objawy z duchowych i fizycznych dziedzin bytu, wywołane przez nie- znane i utajone moce, tkwiące w umyśle niektórych osób lub poprzez siły, które wydają się być kierowane przez obce inteligencje. Nazwa ta pochodzi od profesora Wincentego Lutosławskiego, który jej po raz pierwszy użył w roku 1901 w wykładach jagiellońskich, zaś […] prof. Karol Richet wprowadził ją do nauki około roku 1905 102 .
Według Richeta metapsychika byłaby nauką, której celem jest badanie zjawisk psychicznych i mechanicznych, wywoływanych przez nierozpoznane dotychczas mo- ce ludzkiego umysłu lub też przez „siły zdające się posiadać charakter inteligentny” 103
. Dyskusja dotycząca pojemności czy zakresu zadań stawianych metapsychice pozwo- liła doprecyzować termin, nadać mu określone ramy znaczeniowe. Espero relacjo- nował, że: Boirac definicję „metapsychika” […] uważa za nieścisłą i niewystarczającą i zaproponował określenie „pa- rapsychologia”. […] Psycholog prof. Flournoy jest zdania, że nazwa parapsychologia lepiej się nadaje, a terminu Richeta […] należałoby używać tylko w tych przypadkach, w których „supranormalny” cha- rakter zjawisk został udowodniony. Niemcy nie przyjęli nazwy „metapsychika” i używają terminu „pa- rapsychologia”, który ich zdaniem (mylnie zresztą) niemiecki profesor Desoir [sic!] jakoby pierwszy użył. Nazwa parapsychologia zdaniem Niemców zapobiega możliwym nieporozumieniom, wynikają- cym ze słowa „meta”. Poza tym niektórzy posługują się terminem „metapsychologia” do określenia nauki o zjawiskach mediumicznych 104 .
W tym kontekście nie dziwią trudności w precyzyjnym zdefiniowaniu poszcze- gólnych pojęć oraz nieostre granice obszaru zainteresowań każdej z dziedzin. Aleksan- der Aksakow w publikowanej na łamach „Świata Duchów” (1902) rozprawie podkreślał zresztą migotliwość czy raczej nieprecyzyjność nazwy „spirytyzm”, dowodząc: […] samo słowo „spirytyzm” wprowadza pewien zamęt. Sądzę, że wypadałoby zastąpić je innym, bar- dziej ogólnym, nie zawierającym w swej treści żadnej a priori przyjętej hipotezy, […] jak np. słowem „mediumizm”, które w rosyjskiej literaturze już dość dawno jest w użyciu 105
. W interpretacji autora „spirytyzm” stanowiłby jedynie element większej grupy w ob- rębie zjawisk o charakterze psychicznym i pojęcie to oznaczałoby jedynie: […] zjawiska [w których] przejawienie się ziemskie indywidualnej jaźni za pośrednictwem tych elemen- tów życia osobowego, które zdołały ostać się w oku śmierci cielesnej […]. Elementy te mogą przejawiać
102
Ibid., z. 10, s. 461. 103
Ibid. 104
Ibid. 105
A. Aksakow, Animizm i spirytyzm, przeł. L. E. Böttcher, „Świat Duchów” 1902, nr 3, s. 29. Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|