Мцгяддимя
Yüklə 0,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aytən Quliyeva
Aytən Quliyeva
62 mi tək bircə detalla—tranzistorla, oradan gələn təyyarə uğultu- suyla da bi zə aydınlaşır. Qarmaqarışıq qammalarda qəribə, psi- xoloji bir assosia siya var və bunu hər kəs öz fərdi dünyasının diq təsi ilə başa düşür. Mədinədəki bu doğmalıq, bu istilik, bu bir gəlik obrazın şəffaflığıdır. Seymurun onunla telefon söhbətin- də “telefon dəstəyindən bənövşə ətri duymasından şübhə etmi- rik” (64,62). Təsadüf onların səslərini telefonda qovuşdurduğu kimi, hə- yat
da da yollarını birləşdirir. Seymur artıq Mədinənin kim oldu- ğunu, harada yaşadığını bilir. Mədinənin isə onunla telefonda da nışan Rüstəmin Seymur olduğundan xəbəri yoxdur. Seymur sev gisinə qovuşduğu anda sanki bu münasibətin mübhəmliyi onun çün itir. Bu isə onda qeyri-adi bir nisgil oyadır. “Səni gör- məyə də bilərdim, amma məsafədən belə duyurdum. Sahil kənd- lərinin sakinləri dənizi görməyəndə belə onu duyduqları kimi. İndi isə dəniz qeyb oldu. Yoxa çıxdı”(7,107). “Bu mənada “Mən, sən, o və telefon” hekayəsinin kolliziyası ma raqlıdır. Hekayə yazıçının romantik idealı haqqında təsəvvü- rü müzü dərinləşdirməyə imkan verir. Müəllif əsərin daxili zid- diy yətini gerçəklik və arzu üzərində qurmuşdur. Seymur tanıdığı və eyni zamanda naməlum qadınla telefonda danışarkən özünün icad etdiyi, bir növ, romantik hadisənin iştirakçısı olur. Bu isə onun arzu sunu müəyyən dərəcədə reallaşdırır. Lakin sanki arzu- su na çatdığı gün gəldikdə o, birdən kədərlənir, ona elə gəlir ki, “dəniz qəfildən yox olmuşdur” çünki arzunun özü sönmüş- dür”(59,45). Əsərdə qoyulan əsas mənəvi-əxlaqi problemlərdən biri insan- la rın mənəvi cəhətdən təkləşməsindədir. Qəhrəmanlar dərdlərini, qəlblərinin gizli sirlərini bölüşə biləcəkləri bir insan axtarırlar. Bu axtarış onları birləşdirir. Mədinəni real həyatda tapması ilə Sey mur qəlbinin sirlərini açdığı mübhəm dostunu itirir. O, həmi- şə sevinc və həyacanla zəng vurduğu nömrənin artıq əlçatmaz ol duğunu anlayır. Bundan xəbərsiz olan Mədinə isə Seymurla bir likdə olduğu vaxtda belə Rüstəmin telefon zəngini gözləyir. Anar – 75
63 Məhəbbətdən yazmaq məhəbbət vasitəsilə dünyanı anlamaq- dır. Anarın məhəbbət motivli hekayələri məhdud çərçivədə yal- nız qadın və kişi münasibətlərini əhatə etmir. Bu məhəbbət daha bəşəri xarakterdədir. Onun “İki dəniz” adlı hekayəsində iki dəni- zin timsalında orijinal bənzətmə ilə Azadlığa məhəbbət ifadə olunu
r. Həm də bu azadlıq məhəbbətini Anar ölkəmizin müstə- qillik il lərində yox, Sovet imperiyasının əsarətində olduğumuz il lərdə qələmə alıb. Anarın “Bayram həsrətində”, “Hekayə”, “Könlümüzün gecə- si”, “Sabah biz ayıq olacağıq”, “Yağış kəsdi” hekayələrində müx təlif tipli sevgi, məhəbbət hislərinin insan mənəviyyatına tə- si ri, onu daxilən saflaşdıran bir qüvvə olaraq əhəmiyyəti önəmli yer tutur. “Oxucular Anar ı, əsasən, mənəvi problemlərə toxunan, insan psixologiy asının dərinliklərinə enməyə çalışan, lirik səciyyəli heka
yə və povestlərin müəllifi kimi tanıyırlar... Anar öz lirik nəsrində yalnız yaxşı duyduğu, hiss elədiyi, oxucu ilə təbii bir əlaqə yaratdığı başlıca mövzusuna—sadə insanların mənəvi aləminin, onların qarşılıqlı münasibətlərinin öyrənilməsi mövzu- suna sadiqdir” (10,3).
Sənətkar məhəbbət motivli hekayələrində sanki bir səyyah ki mi insan qəlbinin, psixologiyasının ən gizli hissələrini dolaşır. O xucuya qəlbinin dərinliklərində baş qaldıran duyğuların ma- hiy yətini anlamaqda yardım edir. Aytən Quliyeva
64 ANARIN HEKAYƏLƏRİNDƏ TƏNQİD HƏDƏFLƏRİ Cəmiyyətimizdə olan naqisliklərə, çatışmazlıqlara qarşı etiraz Anar yaradıcılığının önəmli hissəsini təşkil edir. Sələfləri kimi Anar da dövrünün eybəcərliklərini göstərmək üçün satiraya, yu- mora müra ciət edir. Və bu hekayələr vasitəsilə biz onu çox gözəl və maraqlı yumoristik, satirik hekayələr ustası kimi tanıyırıq. Onun bu qəbildən olan hekayələri bayağı şit sözlərdən, zara- fat lardan çox uzaqdır. Yazıçı bu hekayələrində nəyin bahasına olursa- olsun oxucunu güldürməyi qarşısına məqsəd qoymamış- dır. Bu hekayələri oxuyan oxucu öncə düşünür. Burada hadisələ- rin özü yox, onların daşıdıqları məna, mahiyyət oxucuda gülüş do ğurur. Anarın “Molla Nəsrəddin-66” satirik hekayələr silsiləsi öz prob
lematikası, orijinal dəst-xətti ilə ədəbi ictimaiyyətin marağı- na səbəb olmuşdur. Mirzə Cəlil sənəti ilə doğmalıq, əqidə və ruh bir liyi, kəskin sarkazm və incə yumorun yüksək bədii ifadəsi bu əsəri səciyyələndirən əsas keyfiyyətlərdəndir. Bu
haqda görkəmli ədəbiyyatşünas İsa Həbibbəyli “Ədəbiy- ya tımızda Anar zirvəsi” məqaləsində qeyd edir ki, “Fikrimizcə, Anar sənət aləmində “Ağ liman” povesti ilə özünü təsdiq etmiş, “Mol
la Nəsrəddin-66” ilə ədəbi mühitdə zəfər çalmışdır... “Molla Nəsrəddin-66” klassik satira ənənəsi ilə çağdaş ciddi ədəbiyyatın vəhdətindən yoğrulmuş yeni tipli satiradır, ədəbiy- yat nəzəriyyəsi dili ilə desək, sarkazm, qroteskdir. Bu, böyük us- tad Mirzə Cəlil sənət ənənələrinin, yaxud “Molla Nəsrəddin” jur
nalının yenidən dircəlməsi və ya çoxillik fasilədən sonra ol- du ğu kimi bərpası deyildi. Bu, möhkəm təməl və mövcud ənənə Yüklə 0,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|