Мцяллифдян

 

~ 72 ~ 

 

ləngidir,  gilə  xırda və  az  Ģirəli  alınır.  Nəticədə  gilədən Ģirə  çıxımı 

və  onun  Ģəkərliyi  azalıb,  ekstraktlığı  və  turĢuluğu  yüksəlir.  Quraq 

illərdə gilədə polifenolların miqdarı xeyli yüksək olur. 

Üzümə  təsir  edən  üçüncü  vacib  ekoloji  amil  günəş  iĢığıdır. 

Üzüm  iĢıq  sevən  bitkilərə  aid  olduğundan,  onun  məhsulunun 

keyfiyyəti  və  texnoloji  xassəsi  xeyli  dərəcədə  iĢıqlanmanın 

xarakter  və  intensivliyindən,  onun  davam  etmə  müddətindən 

asılıdır.  Spektrin  qırmızı-sarı  çalarlarları  fotosintezə;  mavi-

bənövĢəyi,  xüsusilə  də  ultrabənövĢəyi  hissəsi  böyüməyə,  meyvə 

tutumuna, xammalın bir sıra vacib xüsusiyyətlərinə (salxımın sayı, 

gilənin rəngi, Ģirənin kimyəvi tərkibi və biokimyəvi xassələri və s.) 

güclü təsir göstərir. 

MeĢə  yaxud  digər  ağac  zolağının  yaxın  olması  sarı-yaĢıl 

Ģüaların, çox dərin göldən sınıb qayıdan iĢıq isə spektrin daha çox 

göy-bənövĢəyi  hissəsinə  malik  olur.  Dağlıq  rayonlarda  gilənin 

yaxĢı rəngini təmin edən ultrabənövĢəyi Ģüaların miqdarı yüksəlir. 

GünəĢ  iĢığı  üzümdə  rəngləyici  maddələrin  toplanmasını 

sürətləndirir.  Kölgədə  qalmıĢ  gilədə  rəng  maddələri  gec 

toplanmaqla, onun miqdarı iĢıqdakına nisbətən az olur. 

Üzüm  məhsulunun  keyfiyyətinə  bütöv  iĢıq  daha  əlveriĢli  təsir 

edir.  YaxĢı  iĢıqlanan  yarpaqlarda  karbohidratlar  intensiv  əmələ 

gələrək  gilənin  daha  yaxĢı  dolmasını  və  Ģirədə  yüksək  Ģəkər 

toplanmasını  təmin  edir.  Gilə  daim  iĢıqlandıqda  onun  turĢuluğu 

azalır; ətir və rəngi güclənir. Bir sıra ağ üzüm sortlarında gilə tam 

yetiĢdikdə  onun  günəĢ  düĢməyən  tərəfi  tünd-sarı,  günəĢ  yandıran 

hissəsi  isə  çəhrayı,  yaxud  qonur  rəng  alır.  GünəĢ  Ģüalarının  təsiri 

altında gilə qabığı qalınlaĢır və az elastiki olur. 

Məhsulun kəmiyyət və keyfiyyətinə güc və istiqamətindən asılı 

olaraq bu və ya digər dərəcədə, əsən küləklər də təsir edir. Belə ki, 

o, yerin istilik vəziyyətini dəyiĢir, havanın rütubətini azaldır, üzüm 

bitkisinin yarpaqlarına karbon qazı axımını yüksəldir. 

Üzümün yetiĢməsi dövründə rütubətli dəniz küləyi gilənin daha 

yaxĢı dolmasını; quru – kontinental külək isə – Ģəkərliyin  yüksəl-

məsini  təmin  edir.  Davam  edən  quru  külək,  gilənin  dolmasını 

gecikdirir,  onlar  mexaniki  qırılıb  tökülür  və  üzümün  keyfiyyəti 

---

 

~ 73 ~ 

 

pisləĢir. 

Üzümlüklərə  və  məhsulun  keyfiyyətinə  dolu  böyük  zərər  verə 

bilər.  Bu  ziyan  gilənin  yetiĢmə  dərəcəsindən  asılıdır.  YetiĢməmiĢ 

gilənin  dərindən  zədələnməsi  onun  inkiĢafını  dayandırır,  nəticədə 

quruma  baĢ  verir.  Belə  üzümün  emalından  alınan  Ģərab  xoĢa 

gəlməyən ağız büzüĢdürücü tama və acı dada malik olur. Nisbətən 

yetiĢmiĢ gilə dolu ilə zədələndikdə  qabığı partlayır, ləti yumĢalır, 

Ģirəsi  qaynadılmıĢ  ton  verir.  Qabığın  çatlaması  Ģirənin  axmasına, 

gilədə  kif  göbələklərinin,  maya  və  bakteriyaların  inkiĢafına  səbəb 

olur.  

Güclü  və  uzun  müddətli  yağışlar  gilənin  inkiĢafını  gecikdirir. 

Rütubətin  çoxluğu  ilə  əlaqədar,  gilə  sulu  olur  və  onun  emalından 

az ekstraktlı, boĢ məhsul alınır. 

Uzun  sürən  yağıĢlı  Ģimal  rayonlarında  üzümün  yetiĢməsi  baĢa 

çata bilmir. Emal olunduqda xoĢagəlməz dada malik məhsul verir. 

GünəĢ  iĢığı  çatıĢmayanda  gilədə  Ģəkərin  toplanması  gecikir, 

turĢuluğun    düĢməsi  zəif  gedir,  sorta  məxsus  ətirli  maddələrin 

miqdarı  azalır,  qırmızı  üzüm  sortlarının  giləsində  rəngləyici 

maddələr  az  miqdarda  toplanır.  Gilədə  kif  göbələklərinin  hədsiz 

inkiĢafı ilə əlaqədar onların çat-çat olması baĢ verir. Bu isə kütləvi 

çürüməni qüvvətləndirir və uzun müddətli yağıĢlarda məhsul itirilə 

bilir. 

Torpaq şəraiti, üzüm bitkisinin inkiĢafını təmin edən və ondan 

alınan  məhsulun  keyfiyyətini  müəyyən  edən  təbii  amillərə  aiddir. 

Torpaq  yalnız  kimyəvi  tərkibi  ilə  deyil,  fiziki  xassələri  ilə  də 

üzümdən alınan emal məhsullarının keyfiyyətinə təsir edir. ġirə və 

Ģərabın  dad  dolğunluğu,  buketinin  xarakter  və  zərifliyi  xeyli 

dərəcədə torpaq Ģəraitindən asılıdır. 

Üzüm  bitkisinin  kök  sistemi,  digər  bitkilərə  nisbətən  torpağın 

dərin qatlarına (10 metrədək) iĢlədiyindən, o, baĢqa bitkilər inkiĢaf  

etməyən  yerlərdə bitib,  keyfiyyətli məhsul verə  bilir. Buradan heç 

də  belə  nəticə  çıxarmaq  olmaz  ki,  üzüm  bitkisi  torpağa  tələbkar 

deyildir,  əksinə onun böyüməsi, məhsulun kəmiyyət  və keyfiyyəti 

torpaq Ģəraitindən güclü sürətdə asılıdır. 

Müxtəlif  üzüm  sortlarının  torpaq  Ģəraitinə  reaksiyası  eyni 

---

 

~ 74 ~ 

 

deyildir. Bəzi sortlar gilli və çürüntülü qara torpaqlarda yaxĢı, boz 

karbonatlı  torpaqlarda  pis  (Kaberne  Sovinyon,  Qame  və.s), 

digərləri qumluqda  yaxĢı (Ağ Ģanı, ġasla, Senso  və s.), üçüncüləri 

isə  boz-karbonatlı  və  çoxlu  miqdarda  əhəngə  malik  çürüntülü-

karbonatlı torpaqlarda (Pino, Ağ Fol və s.) yaxĢı inkiĢaf edir. 

Üzüm  məhsulunun  keyfiyyətininin  formalaĢmasında  torpağın 

istilik rejimi vacib rol oynayır. Bu göstərici torpağın istilik tutumu 

və  istilik  keçiriciliyindən, günəĢ  Ģüaları ilə qızma xüsusiyyətindən 

və Ģüa buraxmaq yolu ilə istiliyi verməsindən asılıdır. 

Tünd torpaqlar güclü qızır və torpağa yaxın yerləĢən salxımlara 

çoxlu isti Ģüa enerjisi verir, nəticədə gilədə Ģəkər çox toplanır. Ağ 

daĢlı  torpaqlardan  əks  olunan  günəĢ  Ģüaları  giləni  qızdırır,  onun 

Ģəkərliyini yüksəldir. 

Torpağın su rejimi də üzümün keyfiyyət və kəmiyyətinə güclü 

təsir  göstərir.  Yağıntıların  miqdarı  600-800  mm  olan  torpaqlarda 

daha  yaxĢı  su  rejimi  təmin  olunur.  Lakin  bəzi  torpaqlarda  illik 

yağıntılar  300  mm  olduqda  belə,  yüksək  miqdarda  və  keyfiyyətli 

məhsul alına bilər.  

Soyuq  iqlim  Ģəraitində,  qrunt  sularının  üzdə  olması  yüksək 

məhsul  alınmasını  təmin  edir.  Lakin  belə  məhsulun    keyfiyyəti 

aĢağı olub, emalından az ekstraktlı, sadə dadlı məhsul alınır. 

Üzüm  məhsulunun  miqdarı  və  keyfiyyəti  torpağın  mineral 

maddələrlə  zənginliyindən  də  asılıdır.  Üzüm  bitkisindən  emal 

sanayesində  tam  dəyərli  xammal  almaq  üçün  makroelementlər 

(azot,  fosfor,  kalium,  kükürd,  dəmir,  kalsium,  maqnezim)  və 

mikroelementlər (bor, manqan, mis, sink və molibden) lazımdır. 

Azot,  üzümün  böyüməsini  və  meyvə  tutumunu  sürətləndirir. 

Lakin onun artıq olması nəticəsində gilələr daha iri, xəstəliyə daha 

az  tutulan  Ģirəsi  az  ekstraktlı  və  çox  turĢulu  olur.  Həmin  Ģirədən 

alınan Ģərab isə az zülallı və mikrobioloji bulanmalara davamsiz və 

artıq oksidləĢməyə meyilli olur. 

Azot gübrələrinin həddindən artıq olması Ģərabda polifenolların 

miqdarını azaldır, qırmızı Ģərabların rəngini pisləĢdirir. 

Kalium,  gilədə  Ģəkərin  toplanmasına,  onun  tempraturunun 

azalmasına,  məhsulun  yetiĢməsinin  sürətlənməsinə  əlverıĢli  təsir 

---