MəHƏRRƏM ƏKBƏrov

 
 
50
4.1.2.5. Göndərişin həyata keçirildiyi ayın 
axırından sonra müəyyən müddət keçəndən 
sonra ödəniş 
ULTIMO/nM 
4.1.2.6. Göndərişin həyata keçirilməsindən 
müəyyən vaxt keçməsindən sonra ödəniş 
DEL/nM 
4.1.3. HESABIN ALINMASI tarixinə 
uyğun ödəniş tarixinin müəyyən olunması 
 
4.1.3.1. Hesabın alınmasından sonra ödəniş 
CASHFAC 
CASHINV 
4.1.3.2. Hesabın alındığı ayın son günü 
ə
rzində ödəniş 
FACULTIMO 
INVULTIMO 
4.1.3.3. Hesabın alındığı ayın son günündən 
sonra müəyyən müddət keçəndən sonra 
ödəniş 
FACULTIMO/nM 
INVULTIMO/nM 
4.1.3.4. Hesabın alınmasından sonra 
müəyyən müddətin keçməsindən sonra 
ödəniş 
FAC/nM 
INV/nM 
     4.1.4. Ödənişin FAKULTƏT V tarixləri 
 
4.1.4.1. Güzəştlər 
DIS n% nM 
ESC n% nM 
4.1.4.2. Ödənişin vaxtının keçməsinə görə 
faiz 
INT n% nM 
4.2. KOMPENSAS YA OLUNAN ödəniş 
COMPENS 
4.3. KONS QNAS YA ÜZRƏ ÖDƏN Ş 
CONSIGN 
Qrup 5 – XÜSUS  ÜSULLAR 
 
5.1. RAZILAŞMA üzrə ödəniş 
AGREE 
5.2. AD  ŞƏRTLƏRLƏ ödəniş 
HABIT 
Qrup 6 – ÖDƏN ŞS Z 
NOPAY 
 
«Xarici  iqtisadi  fəaliyyət  üzrə  əmtəə  (mal)  nomen-
klaturası» təsnifatının xarakteristikası 
«Xarici  iqtisadi  fəaliyyət  üzrə  əmtəə  (mal)  nomen-
klaturası» - dövlətlərin xarici iqtisadi fəaliyyətin dövlət nizam-
lanması sisteminin bir alətidir ki, bu da həmin fəaliyyətin tək-
milləşməsinə,  cari  və  perspektiv  vəzifələrin  yerinə  yetirilmə-
sinə şərait yaradır.  
Azərbaycan Respublikasının Gömrük Məcəlləsinə əsasən 
respublikamızda  xarici  iqtisadi  fəaliyyətin  gömrük  statistikası 

---

 
 
51
xarici  ticarətin  obyekti  olan  malların  nomenklaturasını  (siya-
hısını)  hazırlayır.  Belə  nomenklaturaların  hazırlanması  Azər-
baycan Respublikasında xarici iqtisadi fəaliyyəti daha dərindən 
öyrənmək  və  beynəlxalq  inteqrasiyanı  təmin  etmək  məqsədi 
daşıyır. 
  Mal nomenklaturasını hazırlayarkən gömrük orqanları: 
- xarici  iqtisadi  fəaliyyətin  mal  nomenklaturasının 
beynəlxalq əsaslarında olan dəyişiklik və əlavəni, bu əsasların 
təfsiri üzrə beynəlxalq izahları və digər izahları izləyir; 
- ölkəmizdə  xarici  iqtisadi  fəaliyyətin  mal  nomenkla-
turasını beynəlxalq əsaslara uyğun vəziyyətə gətirir və onların 
nəşrini təmin edir; 
- xarici iqtisadi fəaliyyətin mal nomenklaturasının təsdiqi 
üçün izahları və nəşrləri təmin edir. 
Xarici  ticatərin  obyekti  olan  əmtəələrin  sayının  çoxluğu 
ilk  növbədə  onların  siyahısını  –  nomenklaturasını  hazırlamağı 
və  onların  müəyyən  qaydada  sistemləşdirilməsini,  daha  doğ-
rusu, müəyyən əlamət üzrə təsnifatlaşdırılmasını tələb edir. Dar 
mənada  əmtəələrin  təsnifatı  dedikdə,  xarici  ticarət  dövriyyə-
sində olan əmtəələrin həmcins siniflərə, mal qruplarına və  ya-
rımqruplarına bölünməsi başa düşülür. Təsnifatlaşdırma, əmtəə 
nomenklaturasını müəyyən sistemə salır və xarici ticarət fəaliy-
yətini dərindən təhlil etməyə imkan yaradır. 
Malların  vəziyyətinin  nomenklaturada  düzgün  müəyyən 
olunması  (onun  təsnifləşdirilməsi)  çox  böyük  əhəmiyyət  da-
ş
ıyır (xüsusilə malın düşdüyü xarici iqtisadi fəaliyyətin dövlət 
tərəfindən nizamlanması rejiminin tətbiq olunması üçün). 
  Konkret malın sərhəddən müəyyən edilmiş qaydalardan 
fərqli olaraq düzgün olmayan təsnifatla və ya gömrük bəyanna-
məsində  səhv  məlumatların  göstərilməsi  yolu  ilə  keçirilməsi, 
gömrük orqanları tərəfindən xəta kimi qəbul edilir və mövcud 
qanunvericiliyə əsasən buna görə məsuliyyət dərəcəsi də tətbiq 
olunur. 

---

 
 
52
Beynəlxalq təşkilatlar beynəlxalq ticarətin predmeti olan 
malları sistemləşdirir və təsnifləşdirirlər. 
1983-cü  ildə  Gömrük  Əməkdaşlığı  Şurası  (GƏŞ) 
tərəfindən  işlənilmiş  Malların  təsvirinin  və  kodlaşdırılmasının 
Harmonizasiya  edilmiş  Sistemi,  HS  (Harmonized  Commodity 
Description and Coding System) dərc olunmuşdur. 
Malların  təsnifatı  aşağıdakı  əlamətlərə  əsasən  həyata 
keçirilib: 
malın mənşəyi; 
malın hazırlandığı materialın növü; 
malın təyinatı;  
malın kimyəvi tərkibi. 
Malların  təsvirinin  və  kodlaşdırılmasının  Harmonizasiya 
edilmiş sistemi GATT/WTO çərçivəsində danışıqlar aparılması 
üçün əsas kimi götürülür və BMT-nin təsnifləşdirmə sistemləri 
ilə uyğunlaşdırma üçün baza sayılır. 
Cədvəl 2 
HS-in təsnifləşdirilmiş sistemi 
 
Bölmələrin adları 
Sayı 
Qruplar 
(kodlar) 
Mövqe-
lər 
Sub-
mövqe-
lər 
I. Diri heyvanlar və heyvan mənşəli 
məhsullar 
5 (01-05) 
14 
194 
II. Bitki mənşəli məhsullar 
9 (06-14) 
109 
270 
III. Heyvan və bitki mənşəli piylər və 
yağlar; onların parçalanmasından alınan 
məhsullar; hazır qida piyləri; heyvan və 
bitki mənşəli mum 
1 (15) 
 
22 
53 
IV. Yeyinti sənayesinin məhsulları; 
alkoqollu və alkoqulsuz içkilər və sirkə; 
tütün və tütünün əvəzediciləri 
9 (16-24) 
56 
181 
V. Mineral məhsullar 
3 (25-27) 
67 
151 
VI. Kimya sənayesi və onunla bağlı olan 
sahələrin məhsulları 
11 (28-38) 
176 
759 

---