MəHƏRRƏM ƏKBƏrov
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
12 yəni hər bir məsələnin həlli üçün ayrıca texnologiya yaradılır- dısa, hazırda vəziyyət köklü surətdə dəyişmişdir. Diferensiasiya və texnoloji həllərin mürəkkəbləşməsi ilə yanaşı, onların konvergensiyası (uygunlaşması) baş verir ki, bu da universal texnologiyaların yaranmasına gətirib çıxarır. Müasir texnologiyalar qarşısında qoyulan əsas şərt onlardan istifadənin universallığı və istifadəçilərin fərdi ehtiyaclarına uyğunlaşmasının (adaptasiyasının) sadəliyidir. nformasiya texnologiyaları inkişaf etmiş ölkələrdən in- kişafda olan ölkələrə doğru yayılmaqda davam edir və həmin texnologiyaların yarandığından fərqli olan yeni-yeni mə- dəniyyətləri əhatə edir. Bu mədəniyyətlər daxilində «avtomat- laşdırılma» və «kompyuterləşdirmə» müxtəlif cür dərk olunur, çox vaxt bu, fərdi insanların şəxsi həyatlarına və cəmiyyətlərə müdaxilə qorxusu ilə bağlıdır. nternet-mədəniyyətin inkişafı təhsildən başlayır. Texniki və texnoloji tərəqqi özü ilə mətni, səsi və təsviri özündə birləşdirən tamamilə yeni informasiya məhsullarının, həmçinin informasiya xidmətlərinin yeni növlərinin yaranmasını ə mələ gətirir. Texniki vasitələrin inkişafı həyatın bütün sahə- lərində dərin keyfiyyət dəyişikliklərinin baş verməsinə səbəb olur. nformasiya texnologiyaları qlobal miqyasda ictimai fikrə çox ciddi təsir göstərmə imkanına malik olmaqdadır. 2010-cu ildə WikiLeaks saytının Əfqanıstan müharibəsi haqqında və beynəlxalq diplomatiyanın digər məsələlərinə aid yüz minlərlə sənədin nternet şəbəkəsində yerləşdirməsi bütün dünyada və ABŞ-ın özündə qalmaqal yaratmışdır. 2. Elektron kommersiyanın öyrənilməsi ilə bağlı olan ilkin vəzifələrdən biri onun predmetinin müəyyən olunması və anlayışlar aparatının yaradılmasıdır. Məsələnin çətinliyi ondan ibarətdir ki, hamı tərəfindən qəbul edilmiş «elektron kommersiya» termini yoxdur, buna görə də elmi fənn kimi o, faktların toplanılması və onların dərk olunması mərhələsindədir. 13 Elektron kommersiya kimi elektron vasitələrdən, məlu- matların mübadiləsindən istifadə etməklə kommersiya əməliy- yatlarının həyata keçirilməsini nəzərdə tutan sahibkarlıq fəaliyyəti başa düşülür. Elektron kommersiyanın əsasında məlumatların mübadi- ləsi üzrə elektron vasitələrinin tətbiq olunması ilə kommersiya ə məliyyatlarının aparılmasının və istehsalat proseslərinin idarə edilməsinin yeni informasiya texnologiyaları durur. « stehsalat proseslərinin idarə edilməsi» anlayışının «elektron kommersiya» termininin məzmununa daxil olunması onunla əsaslandırılır ki, məhz ticarətin, maliyyənin və inkişafın bir-biri ilə bağlı olan problemlərinə sistemli yanaşma nəticə- sində elektron kommersiya vasitəsilə ticarət və investisiya (sər- mayə) axınlarının idarə edilməsi və müvafiq maliyyə risklə- rinin effektiv qaydada birləşdirilməsi mümkün olur. Elektron kommersiya sahəsində irəli addımlayan ölkələr- də bu yanaşma müəssisə resurslarının idarəedilmə sisteminin (Enterprise Resource Planning, ERP) qurulmasında özünün təcəssümünü tapmışdır. Bu sistem elektron biznesin əsas infra- strukturunu təşkil edir. Klassik ERP-sistem özündə alışların idarə edilməsini, istehsalatı, satışı, anbar ehtiyatlarını, əmək resurslarını birləşdirir. Bu zaman maliyyə modulu sistemin ən sadə hissəsini təşkil edir. 3. Elektron kommersiyanın vacib hissələrindən biri elek- tron ticarətdir. Bu terminin Beynəlxalq Ticarət Təşkilatı tərəfindən təfsi- rinə əsasən (sentyabr 1988-ci il) elektron ticarət - ticarətin spe- sifik forması, malların və xidmətlərin alışının, satışının və bölgüsünün tamamilə yeni üsulu olmaqla hazırda beynəlxalq miqyasda tanınmış çoxtərəfli ticarət qaydaları, o cümlədən xidmətlərlə ticarət üzrə Baş sazişlə nizamlanır. Bu anlayışlardan görünür ki, «elektron kommersiya» və «elektron ticarət» sözbirləşmələrində əsas sözlər - «kommer- siya» və «ticarət» sözləridir və «ticarət» termini bu zaman ge- 14 niş şərh olunmalıdır ki, bu da onun ticarət xarakterinin (həm müqavilə, həm də qeyri-müqavilə xarakterli) bütün münasibət- lərindən irəli gələn məsələləri əhatə etməsi ilə bağlıdır. Elektron kommersiya öz təbiətinə görə beynəlmiləldir. Hələ ki, o, daha çox tətbiqini ABŞ, Yaponiya və Avropa Birliyi arasında aparılan əməliyyatlarda tapmışdır. Elektron kommersiyanın müasir inkişaf mərhələsinin xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, onun fəaliyyət göstərməyə qabil olması barədə ümumi ayılma dövrü başlamışdır. Bütün dünya inanmışdır ki, xarici formatdan başqa heç bir yeni prinsipial ş ey təklif olunmayıb. Kütləvi istehlakçılar ilə virtual məkanda işləmə cəhdləri heç bir uğura gətirib çıxarmamışdır. Bunun sə- bəbi də ondan ibarətdir ki, nternet-şirkətlər biznesin ənənəvi modellərini şəbəkəyə köçürür, lakin onlarla işləməyi bacarmır- lar. Virtual texnologiyalara aludə olaraq onlar real biznesin marketinq, əmtəəşünaslıq, logistika, istehlakçılar və malgöndə- rənlərlə münasibətlər və s. kimi tərkib hissələrini (komponent- lərini) haqsız olaraq unudurlar. Hazırda nternetdə keçmiş xeyirxah ənənəvi biznes erası başlamışdır ki, o da yeni informasiya texnologiyalarından isti- fadə etməklə onları özünün texnoloji halqasına daxil edir. Buna görə də haqlı olaraq qeyd eləmək lazımdır ki, elektron kommersiyanın predmeti kommersiya əməliyyatlarının aparılma- sının bütün formaları, yəni ticarət; distribütor sazişləri; kommersiya nümayəndəliyi və agent münasibətləri; faktorinq; lizinq; sənaye obyektlərinin tikintisi; konsultativ (məsləhət) xidmətlər; injinirinq; lisenziyaların alışı/satışı; investisiya (sərmayə) qoyuluşu; maliyyə- ləşdirmə; bank xidmətləri; sığortalanma; istismar olunma və yaxud konsessiya haqqında saziş; birgə müəssisələr, sənaye və sahibkarlıq ə məkdaşlığının digər formaları ola bilər. Bundan başqa, kommersiya sövdələşməsinin modeli (şəkil 1) göstərir ki, onun tərkibinə daxil olan bütün proseslər (bazarın tədqiq olunması, kommersiya tərəfdaşının axtarılması, ödəniş əməliyyatları, risklərin sığortalanması və s.) həm də elektron kommersiyanın predmetini təşkil edirlər. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|