MəHƏRRƏM ƏKBƏrov
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
18 Təcrübə göstərir ki, rəqabət və onun nəticəsi olan bazarın qeyri-mükəmməlliyi satıcıların və yaxud alıcıların qazandıqları ə lavə üstünlüklər və treyderlərin arbitraj imkanları hesabına ə lavə mənfəət əldə etməyə imkan verir. 3. Bazar mühitində kommersiya fəallığı dörd amillə müəyyən olunur: • infrastrukturda qarşılıqlı fəaliyyətlə; • bazar məkanı ilə; • mexanizmləri ilə (onlar da istifadə olunan kommuni- kasiya vasitələrindən asılıdırlar – sövdələşmələri necə bağla- malı və icra etməli, sifarişi necə göndərməli, ödənişi rəsmi- ləşdirməli və s.); • malın çatdırılması üsulları ilə. Elektron texnologiyaların biznes-proseslərə müdaxilə nəticəsində kommersiyanın dörd kateqoriyasını ayırmaq müm- kündür: • xalis ənənəvi kommersiya (burada elektron texnologiya- lardan istifadə olunmur); • birinci səviyyəli elektron kommersiya (burada ənənəvi kommersiya fəaliyyətində elektron texnologiyalarından istifadə olunur); • kombinə olunmuş elektron kommersiya (ikinci sə- viyyəli elektron kommersiya) – elektron bazar məkanının ya- radılması, digər tərəfdən isə alınan malların alıcılara ənənəvi yolla çatdırılması; • xalis elektron kommersiya (üçüncü səviyyəli elektron kommersiya) – malların və xidmətlərin elektron formasında ol- ması və onların elektron bazar məkanında çatdırılmasının elektron formasından istifadə olunması. 19 IV. MÜAS R DÜNYADA ELEKTRON KOMMERS YANIN NK ŞAF PROBLEMLƏR nternet-biznes son zamanlar yeni imkanlar yaradır. La- kin digər tərəfdən elektron bazar hələ ki ənənəvi bazarlarla müqayisədə zəifdir. Elektron kommersiyanın potensialının tam reallaşdırılması üçün bir sıra problemlər həll olunmalıdır. Qloballaşmanın keçid dövrü problemləri Prinsip etibarilə qlobal şəbəkə dünyanın o başındakı şir- kətlə biznesin aparılmasını qonşu küçədə yerləşən şirkətlə olduğu kimi asan edə bilər. Lakin bu əlaqə vasitəsi həmişə la- zımi səviyyədə olmur. Müxtəlif kontinentlərdə yerləşən şirkət- lər özlərinin və yaxud təklif etdikləri malların və xidmətlərin real olmasına necə inana bilərlər? Hər hansı bir şirkət dünyanın o tayında yerləşən və fərqli ənənəyə malik olan, digər qay- dalarla işləyən şirkəti necə başa düşə bilər? Bütün bunlar və bunlarla bağlı olan digər məsələlər qloballaşma probleminin bir hissəsini təşkil edir. Müqavilə və maliyyə problemləri Elektron yolla bağlanılan və elektron üsulla ödəniş apa- rılan müqavilə bir sıra əsaslı, fundamental problemlər doğurur. Ş irkətlər arasında bağlanılan kontrakt hansı mərhələdə bağla- nılmış hesab olunur? Bu kontraktın hüquqi statusu necədir? Hansı təşkilatın hüquqi tabeliyinə düşür? Maliyyə qayda- larındakı fərqləri nəzərə almaqla ödəniş necə həyata keçirilir və təsdiq olunur? Məhsula olan vergilər və gömrük yığımları necə olmalıdır? Bu yığımlar və vergilər necə alınacaqdır? Digər tərəfdən kredit və debet kartlarından on-layn hesablaş- malarında istifadə olunması – xüsusilə pərakəndə ticarət sekto- runda - müəyyən risklə bağlıdır. Onlardan istifadənin təhlü- kəsizlik baxımdan problemli olması (kartlarla yüksək riskli fırıldaqların olması), həmçinin bu ödəniş sistemlərinin istis- marının yüksək dəyəri alıcılar, həm də satıcılar üçün istifadəni az maraqlı və cəzbedici edir. 20 Ə məliyyatların məxfiliyi və təhlükəsizliyi məsələləri Açıq şəbəkələrdə elektron kommersiya sistemləri məx- filiyi və təhlükəsizliyi təmin edən effektiv və etibarlı mexa- nizmlərin tətbiq olunmasını tələb edir. Bu mexanizmlər məx- filiyi, identifikasiyanı, eyniləşdirməni (yəni bağlanılan sövdə- ləşmə tərəflərinin bir-birlərinin şəxsiyyətini təsdiqləməyə im- kan verilməsi) və avtorizasiyanı (yəni adama və yaxud proq- rama nəyi etməyə icazə verilməsinin müəyyən olunması pro- sesi) təmin olunmalıdır. Belə mexanizmlər sistem istifadəçini identifikasiya edən kimi işləməyə başlamalı və bütün seans zamanlı işləməlidir. Son nəticədə bu mexanizmlər ona zəmanət verməlidir ki, tərəflər sonradan sövdələşmədə iştirakdan imtina edə bilməsinlər. Məxfiliyin və təhlükəsizliyinin təmin olunması üzrə tanınan mexanizmlər üçüncü tərəfdən sertifikatlaşdırmağa ə saslandığı üçün elektron kommersiyanın qlobal sistemi qlobal sertifikatlaşdırma sisteminin yaradılmasını tələb edəcəkdir. Mülkiyyət hüququ Elektron üsulla yayılan və buna görə də asanlıqla surəti çıxarılıb çoxaldıla bilən mallar üçün əqli, intellektual mül- kiyyət hüquqlarının qorunması problemi xüsusilə ciddi dayanır. Şəbəkələrin qarşılıqlı əlaqələri və onların bir-birinə uyğunluğu Elektron kommersiya potensialının reallaşdırılması daxil- olmanın universallığını tələb edir. stənilən şirkət və istənilən sifarişçi coğrafi yerləşmələrindən və yaxud şəbəkələrin fərqli xüsusiyyətlərindən asılı olmayaraq məhsul və xidmətləri təklif edən bütün təşkilatların saytlarına daxilolma imkanına malik olmalıdır. Yeni iştirakçıların cəlb olunması Elektron kommersiyanın inkişafına mane olan amillərdən biri – biliklərin və ixtisasın, xüsusilə dünyanın mərkəzi ölkələrindən uzaq periferiyasında, «üçüncü dünya» ölkələrində lazımi səviyyədə olmamasıdır. Belə bir təhlükə mövcuddur ki, bir çox şirkətlər (xüsusilə böyük olmayan və orta) elektron Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|