Mehman ağayev
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
137 edir. Bu üsullar YFS-nin 15 ml/dəqiqədən yüksək olduğu zaman tətbiq olunur. ƏBT böyrəklərin funksiyasının ağır zədələnməsi zamanı, yəni YFS 15 ml/dəq-dən aşağı endikdə tətbiq edilir. Nefroproteksiyanın əsas məqsədlərinin qısa şəkildə ifadə edilməsi dedikdə XBÇ-nin proqress etməsində əsas mənfi rolu olan faktorların minimal həddə endirilməsi nəzərdə tutulur. Başlanğıcda pəhrizdə xörək duzunun azaldılması (0,07 – 0,08 q/kq/gün) tövsiyə olunur. Son illərdə güclü az zülallı pəhrizin (0,4-0,6 q/kq/gün) zülal-energetik çatışmazlığı yaratma ehtimalı olduğu üçün geniş tətbiq olunmur. An- giotenzini çevirən fermentin inhibitorlarının (AÇFİ) tətbiqi, (onları pis keçirəndə) angiotenzin II reseptorların blokatorları nəinki arterial təzyiqi normallaşdırır, həmçinin reminant nefronlara düşən filtrasiyon yükü azaldır. AÇFİ preparatlarının başqa nefroprotektiv təsiri onların (xüsusən, diabetik nefropatiya nəticəsində baş verən XBÇ zamanı) proteinuriyanı azaltmasıdır. Arterialı təzyiqin (AT) normallaşdırılması əsas nefroprotektiv təsir edir, odur ki, proteinuriya 1 q/gündən çox olduqda AT 125/75 mm civə sütunu səviyyəsindən az olmalı, pro- teinuriya 1 q/gündən az olduqda AT 130/80 mm civə sütunundan aşağı olmalıdır. Şəkərli diabet zamanı AÇFİ ilə yanaşı hidropiridin sırasından olmayan kalsium antaqonisti – verapamil kombinasiyası daha qənaətbəxş təsir edir. Kreatinini yüksək olan xəstələrdə AÇFİ- nin tətbiqi zamanı kaliumun qanda səviyyəsinin artmaması üçün ka- liumqoruyucu diuretiklərdən imtina etmək lazım gəlir. Şəkərli diabeti olan xəstələrdə metabolik dəyişikliklər (qlikemi- ya, lipidemiya, urikemiya) daim nəzarətdə olmalıdır. Siqaretdən tam imtina nefroproteksiyanın və böyrəyin qalıq funksiyasının qorunma- sının əsas müddəası olmalıdır. Statinlərlə terapiya (HMQ-KoA- reduktaza inhibitorları) nəinki qan zərdabında lipidlərin səviyyəsinin normallaşdırılmasına, həmçinin böyrəklərdə fibroz prosesin inkişaf sürətinin ləngiməsinə səbəb olur. Son illərin tədqiqatlarına görə xəstələrin vaxtında nefroloqa məsləhət üçün göndərilməsi dializ müalicəsinin nəticələrinin yaxşı- 138 laşması və birinci ilin məsrəflərinin azalmasına səbəb olur. EDTA (European Dialysis and Transplant Association) ekspertlərinin tövsi- yələrinə görə YFS 50 ml/dəq-dən aşağı düşdükdə xəstənin nefrolo- qun məsləhətinə göndərilməsi mütləq lazımdır, sonrakı dövrdə xəstə nefroloqun nəzarəti altında olmalıdır. XBÇ aşkar təzahür mərhələsində pəhriz (xörək duzunun və zülalın məhdudlaşdırılması), hipotenziv terapiya ilə yanaşı ağırlaş- malar (anemiya, fosfor-kalsium mübadiləsi pozğunluqları, metabolik asidoz) korreksiya edilir. Nefrogen anemiya əsas 4 səbəbdən baş verir. Endogen eritropoe- tinin və dəmirin bədəndə qıtlığı, uremik zərdabda eritrositlərin həyat dövrünün azalması, eritropoezin inhibitorlarının peyda olması XBÇ zamanı anemiyanın patogenetik mexanizminin faktorları sayılırlar. Anemiya miokardda və başqa parenximatoz orqanlarda ağır dəyişik- liklərə səbəb olur, odur ki, onun korreksiyası dializə qədərki mərhə- lədən aparılmalıdır. Bunun üçün rekombinant eritropoetindən istifadə olunur. Hemoqlobinin səviyyəsinin 100 q/l-dən aşağı düşməsi eritro- poetinin təyin olunmasına göstəriş sayılır. Eritropoetin istifadə olun- duqda dəmirin bədəndə funksional qıtlığı başlayır, ona görə dəmir mübadiləsinin əsas göstəricilərinin (ferritin və transferrin) qan zərda- bında təyini vacibdir. Dəmirin funksional və mütləq qıtlığını aradan qaldırmaq üçün bədənə parenteral dəmir preparatları yeridilir. Fosfor-kalsium mübadiləsi pozğunluqlarını korreksiya etmək və renal osteodistrofiyanı (ikincili hiperparatireoz) aradan qaldırmaq üçün kalsium karbonat və başqa preparatlar istifadə olunur. Bəzi hallarda, xüsusən kanalcıqların zədələnməsi ilə gedən xəs- tələrdə XBÇ-nin dializönü mərhələsində ikincili hiperparatireoz inkişaf edir. Vitamin D-nin aktiv forması (kalsitriol, alfakalsidol) istifadə olu- nur. Müalicə parathormonun qanda səviyyəsinin normaya nisbətən 3-4 dəfə artıq olduğu zaman başlanılır. Bu müalicə zamanı mütləq kalsium- fosfor hasilinə nəzarət edilir (4,4 mmol/l-dan çox olmamalı) və pa- rathormonun səviyyəsi yoxlanılır. D vitaminin aktiv preparatlarının 139 nəzarətsiz istifadə olunması ürəyin və damarların kalsifikasiyası qorxu- su və başqa ağırlaşmaların yaranması təhlükəsi ortaya çıxarır. Hemoializ müalicəsinə hazırlıq güman olunan vaxtdan 6-12 ay əvvəl başlanır. Multidissiplinar münasibətlər qurulur - yəni müxtəlif mütəxəs- sislər (dietoloq, psixoloq, endokrinoloq və s.) nefroloqun koordinasiyası ilə bu prosesdə iştirak edirlər. İlk əvvəl damara yanaşma üçün işlər görülür. Said nahiyəsində vena damarının arteriyanın böyrünə tikilməsinə üstünlük verilir. Bəzən damar yanaşması üçün politetrafloretilendən hazırlanmış damar protezi istifadə olunur. Dializ müalicəsinə hazırlığın əsas şərti xəstələrin QIDS, hepatit viruslarına görə yoxlanılması, B hepatitinə qarşı vaksinasiya olunmasıdır. Böyrək əvəzedici terapiya. Hazırda XBÇ-nin müalicəsi üçün BƏT kimi hemodializ və periton dializi, həmçinin böyrəkköçürmə tətbiq olunur. Periton dializi yeni doğulmuş və kiçik uşaqlarda, ağır ürək- damar sistemi xəstəlikləri, damar yolu problemi olduqda (şəkərli diabet nəticəsində inkişaf edən XBÇ), azad hərəkət lazım olan insanlarda tətbiq olunur. Tez-tez peritonit və xəstələrin fiziki cəhətdən zəifliyi periton dializindən imtinaya səbəb ola bilər. Əksər hallarda XBÇ olan xəstələrin müalicəsində proqram hemodializdən istifadə olunur. Periton dializi Bədənin təmizlənmə prosesində böyrəklərlə yanaşı başqa orqanlar da iştirak edir. Belə orqanlar arasında qarın boşluğunu içəridən və bütün qarın boşluğu orqanlarını örtən membrana - periton təşkil edir. Bəzi halda BƏT kimi periton dializi seçilir, bu zaman əməliyyatdan 1 ay əvvəl xüsusi cərrahi əməliyyat yolu ilə periton boşluğuna yumşaq kateter qoyulur. Bu kateter vasitəsi ilə xəstənin periton boşluğu xüsusi tərkibli steril məhlul ilə doldurulur, bu məhlula qanda olan toksinlər və metabolitlər keçir. Bir neçə saatdan sonra məhlul qarın boşluğundan çıxarılır, belə ki, məhlulda həll olmuş maddələr də bədəndən çıxır (şəkil 15). Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|