Mелиораtив щидроэеолоэийанын
Yüklə 6,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.16.Azərbaycanda meliorativ tədbirlərin yeraltı sulara təsirinin müasir vəziyyəti
88 Muğan düzənliyinin ərazisində KDS 1950 – 1954 – cü ildən fəaliyyət göstərir. Kollektorların ümumi uzunluğu 310 km, drenlərin ümumi uzunluğu 1980 km – dir. Drenləşən sa- hə 160 min ha, drenaj modulu 2,5 – 3,5 min m 3 /ha/ildir. Dre- naj sularının kimyəvi tərkibi əsasən xloridli – maqneziumlu- natriumlu, bəzən sulfatlı–xlorlu–maqneziumlu–nairiumlu tipli- dir. Regionun 620 min ha sahəsinin 91% -də meliorativ təd- birlərin tətbiqi tələb olunur. 5 və 6 saylı cədvəllərdə Muğan düzənliyində kollektor- drenaj və suvarma sistemlərinin texniki xarakteristikası veril- mişdir. Cədvəl 5 Muğan düzənliyində kollektor-drenaj şəbəkəsinin texniki xarakteristikası Kollek- torla- rın adı Kollek- torların uzun- luğu, km Drenlə- rin uzunlu- ğu, km Dren- ləşmiş sahə, min ha Dr en -koll ektor . xüs us i uz unluğu , m /ha Tikinti- nin başlan- ması, il İstifa- dəyə veril- məsi, il Dr ena jı n or ta axım modul u , mi n m 3 /ha Cəfər- xan 17,3 114,0 5,5 20,0 1946 1950 3,5 Sabir adına 37,2 254,2 8,3 24,7 1952 1954 3,5 Aşağı Muğan 26,7 191,0 7,9 22,4 1952 1954 3,1 Sağ Sahil 48,6 200,0 12,0 17,0 1952 1954 3,5 Sol Sahil 19,8 178,0 8,3 20,9 1952 1954 3,5 Birinci Kürbo- yu 53,5 220,0 17,2 18,1 1947 1951 2,7 İkinci Kürbo- yu 32,3 240,0 19,6 14,0 1950 1952 2,5 C/Şərq 19,4 159,9 6,5 29,0 1951 1956 3,1 89 Suvarma suları kimyəvi tərkibinə görə əsasən: sulfatlı – hidrokarbonatlı – xlorlu tip olub, kationlardan kalsiumun üstün- lüyü ilə xarakterizə olunur; drenaj suları isə xlorlu – natriumlu tiplə səciyyələnir. Cədvəl 6 Suvarma şəbəkəsinin texniki xarakteristikası Ma- gis- tral ka- nallar Qida- lanma mənbə- yi, çay İllər Sərf, m 3 /san Uzun- luğu, km Eni, m Təc- hiz etdiyi sahə, min ha Tikin- tinin baş- lanma tarixi İstifa- dəyə ve- rilmə tarixi M aks im al Or ta Baş Mu- ğan Araz çayı 1971 1977 60,0 58,0 34,0 24,0 65,0 Şvars adına Baş Muğan kanalı Aşağı Mu- ğan Baş Muğan kanalı 1908 1912 18,0 30,0 19,0 14,0 28,0 Sabir adına Baş Muğan kanalı 1902 1908 30,0 25,0 57,0 15,0 35,0 Hüsü Hacı- yev adına Baş Muğan kanalı 1902 1908 3,0 2,0 9,0 10,0 5,0 Şirvan düzənliyi ərazisində suvarma və kollektor – drenaj şəbəkəsinin xarakteristikası 7, 8, 9 və 10 saylı cədvəllərdə verilmişdir. 90 Cədvəl 7 Yuxarı Şirvan magistral kanalının texniki – hidravlik göstəriciləri Qidalan- ma mən- bəyi Tikintisinin ili Sərfi, m 3 /san (Q) E ni , m ( B ) Uz unluğu , m ( L ) Sahəsi, min ha başlan- ması sonu maksi- mum orta su səthi- nin fəaliyyətdə olan hissəsinin Kür çayı 1955 1958 77 59 20 123 0,25 112 Cədvəl 8 Yuxarı Şirvan magistral kanalının suyunun kimyəvi tərkibi (q/l) M, q/l Anionlar Kationlar HCO 3 Cl SO 4 Ca Mq Na+K 0,54 0,17 0,04 0,15 0,16 0,02 0,09 Cədvəl 9 Magistral kollektorların texniki – hidravlik göstəriciləri Kollektorların adı Sərfi, m 3 /san (Q) Eni,m (B) Uzun- luğu,m (L) Sahəsi, min ha maks. orta su səthinin drenləşmiş Baş Şirvan Aşağı Şirvan –1 Aşağı Şirvan – 2 AK –1- AK – 8 UK – 1 – UK – 12 K – 1 – K - 8 44 7 7,5 11 10 13 18 5 3 3 6 5 20 20 20 5 5 5 216 71 21 185 315 226 0,42 0,14 0,04 0,09 0,16 0,11 253 42 16 66 149 48 91 Cədvəl 10 Magistral kollektorların suyunun kimyəvi tərkibi Kollektorların adı Su nümu- nələrinin götürüldü- yü yer M iner al -laş ma , q /l İonlar, q/l HC O 3 Cl SO 4 Ca Mg Na Baş Şirvan Aşağı Şirvan-1 Aşağı Şirvan-2 Turyançay Göyçay Ağsuçay Orta Başlanğıc - - 11,34 9,62 9,12 8,95 8,81 13,61 28,25 0,27 0,28 0,24 0,21 0,28 0,26 0,18 3,67 2,42 2,80 2,33 1,85 5,28 12,5 4,30 3,49 3,12 3,09 3,75 3,64 6,00 0,26 0,16 0,11 0,04 0,14 0,42 0,52 0,43 0,66 0,22 0,28 0,34 0,80 1,51 2,41 2,61 2,63 2,18 2,45 3,21 7,54 1.16.Azərbaycanda meliorativ tədbirlərin yeraltı sulara təsirinin müasir vəziyyəti Son illərin rejim müşahidə işlərinin nəticələri bölgədə yerlə- şən Şirvan, Qarabağ, Mil-Muğan düzənliklərinin 75-80%-dən artıq ərazilərində qrunt sularının səviyyəsinin il boyu 1,2-1,5 m- dən aşağı enmədiyini, bitkilərin vegetasiyası dövründə isə 0,5-1,5 m-də qərarlaşdığını göstərir. Qrunt sularının becərilən kənd təsərrüfatı bitkiləri üçün kritik səviyyə hesab olunan 2,2-2,7 m dərinlikdən daima yuxarıda yerləşməsi suvarılan sahələrin təkrar şoranlaşması üçün şərait yaradır. Hazırda suvarılan sahələrin 43,8%-i, yaxud 635,8 min ha-ı bu və ya digər dərəcədə, o cümlədən 429,8 min ha-ı zəif (68%), 139,8 min ha-ı orta (22%), 66,2 min ha-ı (10,6%) isə güclü şoranlaşmışdır. Qrunt suları 893,7 min ha sahədə - 1-3 m dərinlikdə, 252,3 min ha-da 3-5 m dərinlikdə, 298,0 min ha-da isə 1-2 m dərinlikdə Yüklə 6,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|