Microsoft Word 00 Korica-potkorica doc

 
96
Nëse, bëhet fjalë për reaksion kimik, efekti i nxehtësisë 
shprehet me një madhësi tjetër që quhet entalpia e reaksionit. 
Entalpia e reaksionit shënohet me  
r
H (lexohet delta-rë-hë). 
Gjatë kësaj, në të dy rastet, supozohet se temperatura dhe shtypja 
nuk ndërrohen. 
Njësitë në të cilat shprehen H
m
 dhe 
r
H janë xhul në mol ose 
kiloxhul në mol (J/mol ose kJ/mol).  
Nëse energjia sillet në sistem, atëherë 
H
m
 (për procese në të 
cilat nuk ka ndryshim të përbërjes), përkatësisht 

r
H (për 
reaksione kimike) do të kenë madhësi pozitive (fig. 4.13), 
përderisa për procese ekzotermike ato do të kenë parashenjë 
negative (fig. 4.14). 
Vlera e 
H mund të gjendet nëse është e njohur vlera për 
entalpinë e reaksionit: 
 H
  
r
H  
 
 
X
X

n

 
Me çka koeficienti stekiometrik duhet të konsiderohet për 
negativ nëse substanca H është reaktant.  
Mbaj në mend:  
Në varësi nga ajo se a është fjala për proces të ndryshimit të 
gjendjes agregate ose për reaksion kimik, efekti i nxehtësisë i 
procesit shprehet ose me ndryshimin e entalpisë molare ose 
me ndihmë të ashtuquajturës entalpi të reaksionit. 
Gjatë kësaj  
Kur është fjala për reaksion kimik, vlera e nxehtësisë së liruar ose të pranuar gjendet si prodhim nga 
entalpia e reaksionit dhe ndryshimi i sasisë së substancës të ndonjë konstituenti të sistemit, i pjesëtuar 
me koeficientin stekiometrik në barazimin e reaksionit ashtu si është i shkruar ai. 
Barazimet termokimike  
Kur ndryshimi i përbërjes kimike në një sistem reagues e paraqesim me anë të barazimit kimik ë shihet, nga kjo 
nuk mund të shihet asgjë nga efektet eventuale të nxehtësisë.  
Nëse dëshirojmë të shënojmë se sa do të jetë efekti i nxehtësisë (e jo vetëm ta paraqesim ndryshimin e përbërjes 
të sistemit reagues), shërbehemi me barazime termokimike
*
.  
                                                           
*Termokimia është pjesë e kimisë (thënë më saktësisht, të kimisë fizike) e cila merret me studimin e efekteve të nxehtësisë dhe të 
ligjshmërive për proceset në të cilat vjen deri te paraqitja e efekteve të nxehtësisë. 
H
q
H
 
fig. 4.13. Gjatë proceseve endotermike, entalpia e 
sistemit rritet shigjeta e verdhë,djathtas; 
H > 0 
H
q
H
 
fig. 4.14. Gjatë proceseve ekzotermike, entalpia e 
sistemit zvogëlohet; H < 0 
 
 

---

 
97
Si do ta bëjmë këtë, do të tregojmë në bazë të shembullit për reaksionin të neutralizimit (të themi, neutralizimin e 
acidit klorhidrik me hidroksid natriumi; shih. fig. 4.15).  
 
 
Në reaksionin e rëndomtë kimik, ndryshimi i përbërjes është paraqitur në mënyrën vijuese
*
: 
HCl  NaOH  NaCl  H
2
O  
Siç theksuam, nga ky barazim madje as kualitativisht nuk mundet të shihet se bëhet fjalë për reaksion 
ekzotermik, të mos flasim për madhësinë e efektit të nxehtësisë. Barazimi termokimik, për procesin e njëjtë do të 
duket kështu: 
HCl(aq)  NaOH(aq)  NaCl(aq)  H
2
O(l)   
r
H = 57,4 kJ/mol 
Menjëherë shihet se së pari shkruajmë pjesë nga barazimi i cili është krejtësisht i njëjtë me ato të barzimeve të 
rëndomta (stekiometrikisht), me atë që në atë jepet edhe gjendja agregate e pjesëmarrësve në reaksion. E fundit 
bëhet ashtu që pas formulës shtohet, në kllapa, g, l ose s me çka shënohet, përkatësisht, gaztë, lëngtë gjendja 
agregate e ngurtë
†
. Për substanca që gjenden në tretësira ujore përdoret shenja aq. 
Përskaj kësaj pjese, barazimet termokimike përmbajnë edhe një pjesë të madhësisë, pjesë në të cilën është dhënë 
madhësia e entalpisë së reaksionit. Kjo pjesë shkruhet ose menjëherë në vazhdim të numrit stekiometrik ose pak 
nën atë.  
Domethënë,  
Barazimet termokimike përbëhen prej pjesës stekiometrike dhe pjesës së madhësisë; në të parën 
paraqitet ndryshimi i përbërjes kimike të sistemit të reaksionit, ndërsa në të dytën është dhënë 
madhësia e entalpisë së reaksionit. 
Për shumë reaksione kimike ekziston mundësi entalpia e reaksionit të përcaktohet eksperimentaisht, ndërsa 
rezultatet të shkruhen me anë të barazimeve termokimike. Disa shembuj janë dhënë: 
 
 
 
H
2
(g)  ½O
2
(g)  H
2
O(g) 
r
H = -241,8 kJ/mol 
 
 
 
H
2
(g)  ½O
2
(g)  H
2
O(l)  
r
H  -285,8 kJ/mol 
                                                           
*
 Në realitet, në tretësirë nuk do të ketë molekula të klorurit të natriumit, por jone të natriumit dhe të klorit. 
† Është fjala për shkronjat e para nga fjalët përkatëse angleze (gas, liquid, solid).  
     
                
 
Fig. 4.15. Pasi të kryhet neutralizimi, në tretësirë praktikisht nuk ka jone të hidrogjenit dhe hidroksile 

---

 
98
 
 
 
2H
2
(g)  O
2
(g)  2H
2
O(g)  

r
H  483,6 kJ/mol 
 
 
 
C(s)  O
2
(g)  CO
2
(g) 
 

r
H  393,5 kJ/mol 
 
 
 
CO(g)  ½O
2
(g)  CO
2
(g)  

r
H  283,0 kJ/mol 
 
 
 
½H
2
(g)  ½I
2
(g)  HI(g)   

r
H  26,5 kJ/mol 
 
 
 
½ N
2
(g)  ½O
2
(g)  NO(g) 

r
H  90,2 kJ/mol 
Siç shihet edhe nga shembujt e mësipërm, në barazimet termokimike më shpesh se rëndomtë përdoren koe-
ficientat stekiometrik që nuk janë numra të plotë. Kjo nuk është e rastësishme. Qëllimi është koeficientët 
stekiometrik të zgjedhen ashtu që koeficienti para produktit që na intereson (ose më rrallë, para reaktantit për të 
cilin jemi interesuar) të jenë i barabartë me një.  
Ke parasysh se më herët janë shkruar “barazime” të llojit  
2H
2
(g)  O
2
(g)  2H
2
O(g)  483,6 kJ/mol 
ose 
                           2H
2
(g) 
 O
2
(g)  2H
2
O(g)  Q 
(madje, në vend të shkronjës së pjerrtë, është përdorur shkronjë e drejtë). Ideja e këtyre barazimeve ishte se 
përskaj produktit të reaksionit (në shembujt e mësipërm ai është uji) “përfitohet” edhe nxehtësi (ose sasi e 
caktuar e nxehtësisë). Nëse, shenjat për sasinë e këmbyer të nxehtësisë (ose vlera për këtë sasi) janë shkruar në 
anën e majtë të barazimit, ajo donte të thoshte se nxehtësia duhet të sillet në sistem, thjeshtë se procesi është 
endotermik.  
Në realitet kështu nuk guxon të shkruhet. Pikërisht, madhësia mund të mblidhet vetëm me madhësi të emrit të 
njëjtë, ndërsa mbledhja e substancës (të themi e uji) dhe madhësisë (për shembull, sasia e nxehtësisë së liruar) 
është sikur mbledhja e gjysheve dhe bretkosave. Prandaj, nëse ndonjëherë takon këso shprehjesh (ato nuk janë 
barazime!), menjëherë shndërroji në barazime normale termokimike. Gjatë kësaj, nëse nuk lirohet nxehtësi, 
parashenja për  
r
H konsideroje për negative, ndërsa nëse nevojitet të sillet nxehtësi, 

r
H do të ketë vlerë 
pozitive.  
 
 
Me kujdes shiko barazimet termokimike që janë dhënë më lartë, mos u mundo ti mbash në mend! 
Kujdes të posaçëm kushtoi tri barazimeve të para: në mënyrën në të cilën barazimet janë shkruar (në vlerat e koeficienteve stekiometrik) dhe 
në gjendjen agregate të ujit të formuar. Krahasoi vlerat për entalpitë e reaksioneve.  
A mund të vëresh ndonjë rregullshmëri?  
Ndihmë: avullimi është proces endoterm. 

---