Microsoft Word 017 esas sayi doc
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
Filologiya məsələləri, № 7, 2017 335 ﺪﻣآ رد ﻢﻏ رﺎﺴﮕﻤﻏ ﯽﺑ وا دﺮﮔ Ürəyi imanın zövqündən qərarsız oldu Onun ətrafını qəm bürüdü, dərdinə şərik olmadı. (5, s. 88) Əsərin qəribə bir gedişatı var. Əvvəl şeyx məsihi qızına vurulduğuna görə bütün dinindən üz çevirir. Sonda isə məsihi qızı islamı qəbul edir. Yaxud Şeyx Rum ölkəsinə müridləri ilə gəlsə də, onları qayıtmağa vadar edir. Amma müridlər başqa bir müridin məslərti ilə yenidən Ruma qayıdırlar. Yəni əsərdəki hadisələr çox dinamik və sürətlə cərəyan edir və oxucu hadisələrin gedişatını izləməkdə çətinlik çəkir. Burada əsərin əsas məqsədindən savayı bir çox məsələr də qoyulmuşdur. Həmin məsələlər aşağıdakılardan ibarətdir: 1. Heç bir insan başına gələcək bəlalardan xəbərdar deyil. 2. Bir tövbə yüz günahın üzərindən xətt çəkə bilər. 3. Dua ilə insanlara kömək etmək olar. 4. İnsan dindən üz çevirəndə ağıldan başqa elmi də əlindən alınar. 5. İnsan qırx gün, qırx gecə ixlasla Allaha ibadət etsə, onun üçün açılış olar. 6. Müridlər bütün əməllərində şeyxə tabe olmalıdırlar. 7. Bütə eşq onun məhvi ilə bitdiyinə, əbədi və əzəli olana eşq bəsləmək lazımdır. ( 4, s. 125) Fəridəddin Əttarın “Məntüqüt-teyr” əsərinin əsas süjet xəttindən savayı müxtəlif məzmunlu hekayələr verilmişdir. Belə hekayələrdən biri də bizim müəyyən etdiyimiz yeddinci hissə ilə bağlıdır. ﺦﯿﺷ ﺖﺴﯿﭼ ز ﮫﯾﺮﮔ ﻦﯾا ﮫﮐ شﺪﯿﺳﺮﭘ ﺖﺴﯾﺮﮔ ﯽﻣ ﯽﻠﺒﺷ ﺶﯿﭘ یﺪﻨﻣدرد ﻦﻣ نﺎﺟ یدﻮﺑ هزﺎﺗ ﺶﻟﺎﻤﺟ زا ﻦﻣ نآ دﻮﺑ ﯽﺘﺳود ﺎﺨﯿﺷ ﺖﻔﮔ ﺶﻤﺗﺎﻣ زا هﺎﯿﺳ ﻦﻣ ﺮﺑ نﺎﮭﺟ ﺪﺷ ﺶﻤﻏ زا مدﺮﻤﺑ ﻦﻣ و دﺮﻤﺑ ید ﺖﺴﻨﯾا زا ﺶﯿﺑ ﺖﯾاﺰﺳ ،ﺪﺷﺎﺑ ﻢﻏ ﮫﭼ ﻦﯾا ﺖﺴﻨﯾا زا ﺶﯾﻮﺧ ﯽﺑ ﺖﻟد نﻮﭼ ﺎﺘﻔﮔ ﺦﯿﺷ ﻮﺗ راز یﺮﯿﻤﻧ ﺎﺗ دﺮﯿﻤﻧ ﻮﮐ د ﻮﺗ رﺎﯾ یا ﻦﯾﺰﮔ ﺮﮕﯾد ﯽﺘﺳو دروآ نﺎﺟ ﻢﻏ وا ﯽﺘﺳود دروآ نﺎﺼﻘﻧ گﺮﻣ ﺰﮐ ﯽﺘﺳود ﻼﺑ ﺪﺻ رد ﺪﺘﻓ ترﻮﺻ نآ زا ﻢھ ﻼﺘﺒﻣ ترﻮﺻ ﻖﺸﻋ رد ﺪﺷ ک ﺮھ ﺖﺴﺸﻧ نﻮﺧ رد ﺪﻨﮐ تﺮﯿﺣ نآ زا وا و ﺖﺳد ز نوﺮﯿﺑ دﻮﺷ ترﻮﺻ نآ شدوز Bir dərdli Şiblinin yanında ağlayırdı Şeyx ondan soruşdu bu ağlamaq nədəndir Dedi: Ey şeyx, mənim bir dostum vardı Onun camalından mənim ruhum təzələnirdi Dünən öldü və mən onun qəmindən öldüm Dünya mənə onun matəmində qara oldu Şeyx dedi: Ürəyin bundan qərarsızdırsa, Bu nə qəmdir, sənə bundan artığı layiqdir Başqa bir dost seç sən Filologiya məsələləri, № 7, 2017 336 Sən ölməyənə kimi o ölməsin Ölüm nöqsanı olan dostluqda Dostluğu canın qəmini artırar Kim ki, surətin eşqinə mübtəla oldu Həmin surətə görə də yüz bəlaya düşər O surət tezliklə onun əlindən gedər Və o buna heyrətlənib qana qərq olar. Bu hekayədə Əttar demək istəyir ki, zahiri gözəlliyə aldanıb insanlarla dostluq etməyin axırı yoxdur. Buna görə də heç vaxt aradan getməyənə ürək bağlamaq lazımdır ki, o da Allahdır. Şeyx Sənan da məsihi qızının zahiri gözəlliyinə aldanıb ona görə dinindən-imanından uzaqlaşdı. Lakin sonda həmin gözəl məsihi qızı həyatını itirdi. Əttarın əsərləri irfani mövzuda yazıldığına görə bu əsərlərdə cərəyan edən hadisələr də qeyri-adi vəziyyətlərdə baş verir. Burada hadisələrin üçü yuxu vasitəsilə göstərilir. Biri, Şeyx Sənanın Rum ölkəsinə getməsini neçə dəfə yuxuda görməsi, digəri müridinin Mustafanı (s) yuxuda görməsi, biri də Məsihi qızının yuxuda düz yola dəvət edilməsi. Bu yuxulardan yalnız birini real olaraq qəbul etmək olar ki, həmin dövrdə Peyğəmbər (s) artıq həyatda deyildi. Buna görə də Şeyx Sənanın bu bəladan qurtarmasını xəbər verməsini başa düşmək olar. Fikrimizcə, Əttar digər hadisələri yuxuda verməklə oxucusuna çatdırmaq istəyir ki, bu hadisə irfani aləmlə bağlı bir hadisədir. Ümumiyyətlə, övliyaların həyatından bəhs edən “Təzkirətül-övliya” əsərində də qeyri-adi hadisələrin yuxuda baş verdiyini görürük. İrfani mövzuda əsər yazan müəlliflərin çoxu bizim yaşadığımız həyatı onların göstərmək istədiyi həyatdan fərqləndirmək üçün yuxu aləmini seçirlər. Digər məsələ isə Şeyx Sənanın Ruma qayıtdığı zaman məsihi qızının vəziyyətindən agah olması da, irfani bir hadisədir. Əsərdə qeyd olunur ki, bu Şeyx Sənana sanki ilham olunmuşdur. نورد زا ﺪﻧداد مﻼﻋا ار ﺦﯿﺷ نوﺮﺑ ﯽﯾﺎﺳﺮﺗ ز ﺮﺘﺧد نآ ﺪﻣﺎﮐ ﺎﻣ هﺎﮔرد ﺎﺑ ﺖﻓﺎﯾ ﯽﯾﺎﻨﺷآ ﺘﻓا شرﺎﮐ ﺎﻣ هار رد نﺎﻣز ﻦﯾا دﺎ Şeyxə daxildən elan etdilər Ki, qız məsihilikdən çıxdı Bizim dərgahımızla tanış oldu İndi onun işi bizim yolumuza düşdü. Bu dastanın əsas məqsədi haqqında Əbdülhüseyn Zərrinkubun fikirləri də çox maraqlıdır: “Hər halda Şeyx Sənan dastanı Əttarın onun əsasını hardan götürməsindən asılı olmayaraq rəmzi bir dastandır. Pak bir ruhun sərgüzəştidir ki, mənəvi dünyadan maddi aləmə enir, hətta özünün səmavi əsas və gövhərini unudur, maddi çirkinliklərə bulaşır. Amma qeybi cazibə Filologiya məsələləri, № 7, 2017 337 onu tapır, onu ülvi qərargaha, səfa və paklıq dünyasna aparır və nicat verir”. (1, s. 220)Başqa bir yerdə oxuyuruq: “Şeyx Sənan hekayəsi də belədir: Şeyx islam dünyası, nur və səfa dünyasına aid olan pak bir ruhdur. Amma cismani eşq – bir qızın eşqi – onu maddə və günah, şərabxorluq və donuz otarmaqdan ibarət olan məsihi dünyasına çəkir, bağlılıqlar tələsinə salır, orada öz əslini, öz müsəlmanlığını, hətta öz şeyxliyini unudur. Amma o hər şeyi unutsa da, ilahi inayət onu unutmur, onun köməyinə tələsir, onu özündən alıb yenə də islam diyarına – parıltı və səfa dünyasına çəkir və aqibətini xeyirli edir”. (1, 220)Əsərin qısa məzmunu ilə tanış olduqdan sonra belə qənaətə gəlirik ki, “Şeyx Sənan” dastanı həm eşqin vəsfi, həm də pirin məqamının ucalığının bəyanı üçün verilmişdir. Bunlar Fəridəddin Əttarın Simurğ, yeddi eşq vadisi, pir, mürid məsələlərinə öz irfani baxışlarının təzəssümüdür. Yeddi eşq vadisini keçmək üçün saliklərə bələdçi lazımdır ki, bu da yalnız həmin yolu tanıyan pir olmalıdır. Həmin pir həm təhlükələrə düşə bilər, həm də ilahi inayət vasitəsilə xilas ola bilər. Buna görə də, təhlükələrlə dolu olan yolu keçməkdə pirin olması vacibdir. Ədəbiyyat: 1 . ،ناﺮﮭﺗ ،ﮫﻠﺣ ناورﺎﮐ ﺎﺑ ،ﻦﯿﺴﺤﻟا ﺪﺒﻋ بﻮﮐ ﻦﯾرز 1374 ، 472 ص . 2 . ﮭﺗ ،فﻮﺼﺗ و نﺎﻓﺮﻋ ﯽﻧﺎﺒﻣ ﺮﺑ یا ﮫﻣﺪﻘﻣ ،ﻦﯾﺪﻟا ﺎﯿﺿ ﺪﯿﺳ یدﺎﺠﺳ ،ناﺮ 1386 ، 337 ص . 3 . ناﺮﯾا رد تﺎﯿﺑدا ﺦﯾرﺎﺗ ،ﷲ ﺢﯿﺑذ ﺎﻔﺻ ) مود ﺪﻠﺣ ( ،ناﺮﮭﺗ ، 1363 ، 1128 ص . 4 . رﺎﻄﻋ ﻦﯾﺪﻟا ﺪﯾﺮﻓ ﺦﯿﺷ رﺎﺛآ ﻞﯿﻠﺤﺗ و ﺪﻘﻧ و لاﻮﺣا حﺮﺷ ،نﺎﻣﺰﻟا ﻊﯾﺪﺑ ﺮﻔﻧازوﺮﻓ ،ناﺮﮭﺗ ،یرﻮﺑﺎﺸﯿﻧ 1374 ، 562 ص . 5 . ،رﺎﻄﻋ ﻦﯾﺪﻟا ﺪﯾﺮﻓ یرﻮﺑﺎﺸﯿﻧ ﺘﻧا ،ﺮﺒﺠﻧر ﺪﻤﺣا ﺮﺘﮐد مﺎﻤﺘھا ﮫﺑ ،ﺮﯿﻄﻟا ﻖﻄﻨﻣ تارﺎﺸ ،ﺮﯿطﺎﺳا 1359 ، 665 ص А.Ализаде Эпическая поэма «Шейх Санан» в произведении «Мантигут- тейр» Фаридаддина Аттара Резюме Самой большой повестью произведения «Мантигут-тейр» Фаридаддина Аттара является эпическая поэма Шейха Санана. Краткое изложение эпоса таково: знакомство Шейха Санана с читателями, странный сон Шейха Санана, отправление Шейха Санана и его учеников в город Рум, слава красоты христианской дочери, влюбленность Шейха Санана в христианку, описание ночи, как ученики давалинаставления Шейху Санану, отправление Шейха Санана на улицу, где проживала его возлюбленная, признание Шейха Санана своей возлюбленной в любви, приглашение Шейха Санана к атеизму Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|