Microsoft Word 017 esas sayi doc
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
Filologiya məsələləri, № 7, 2017 338 христианкой, Шейх Санан в дейри-муган, Шейх Санан на пути к богохульству, как Шейх Санан стал пасти свиней под влиянием христианки, как Шейх Санан посоветовал своим ученикам вернуться обратно, как ученик Шейха в Каабе узнал про историю любви, слова ученика про дружбу, как ученики вновь отправились в Рум, как ученик увидел пророка Мустафу во сне, каяние Шейха Санана, сон хрис- тианки, отправление христианки вслед за Шейхом Сананом, вдох- новение Шейха Санана состоянием возлбленной, принятие Ислама христианкой под влиянием Шейха, смерть христианки после приянтия Ислама, описание пути любви. Эпос «Шейх Санан» был написан с целью прославления любви и показа высоты священного места. A.Alizade Epic poem "Sheikh Sanan" in the work "Mantigut-teir" by Faridaddin Attar Summary The greatest story of the work of Mantigut-teir by Faridaddin Attar is the epic poem of Sheikh Sanan. The summary of the epic is as follows: the acquaintance of Sheikh Sanan with readers, the strange dream of Sheikh Sanan, the departure of Sheikh Sanan and his disciples to the city of Rum, the glory of the beauty of the Christian daughter, the love of Sheikh Sanan for a Christian girl, the description of the night, how the disciples gave advice to Shaykh Sanan, The street where his beloved lived, the love confession of Sheikh Sanan to his beloved, how Christian girl invited Sheikh Sanan to atheism, Sheikh Sanan in the deiri-mugan, Sheikh Sanan on the way towards blasphemy, how Sheikh Sanan began to shepherd the pigs, Sheikh Sanan’s advise to his disciples to return back, how the disciple of the Sheikh in the Ka'ba learned about the love story, the words of the disciple about friendship, how the disciples went to Rum again, how the disciple dreamt of the prophet Mustafa, the regret of Shaykh Sanan, the Christian girl’s dream, how the Christian girl followed Sheikh Sanan, the inspiration of Shaykh Sanan by the situation of his beloved, the acceptance of Islam by a Christian girl under the influence of the Sheikh, the death of the Christian girl after the acceptance of Islam, the description of the path of love. Epos "Sheikh Sanan" was written for the purpose of glorifying love and showing the height of the sacred place. Rəyçi: Mehdi Kazımov filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Filologiya məsələləri, № 7, 2017 339 XANIMZƏR KƏRİMOVA AMEA akad Z.M.BÜNYADOV adına ŞƏRQŞÜNASLIQ İNSTİTUTU x.asadova@hotmail.com «ƏDƏB» JANRINDA İDEYA-ESTETİK QAYNAQLARININ ROLU Açar sözlər: ədəb, əxlaq, abidə, vəhy, mömin, antologiya, orijinal, kompozisiya, xarakter, poeziya, süjet. Ключевые слова: aдаб, мораль, памятник, вдохновение, благочестие, антология, орижинал, композиция, характер, поэзия, сюжет. Key words: propriety, morality, monument, inspiration, pious, anthology, original, composition, character, poetry, sujet. “Ədəb janrı” ərəb ədəbiyyatında bir janr kimi öz əksini tapmışdır. Orta yüzillikdə yaranan ərəb ədəbi-nəzəri qaynaqlarının tədqiqata cəlb edilməsi, araşdırılması ədəb janrının dərindən öyrənilməsinə şərait yaradır. Davranış tərzi mənasındakı söz kökündən yaranmış “ədəb” janrı orta əsr ərəbi üçün özündə bütöv bir təsəvvürlər kompleksini birləşdirir: bu həm praktik dünyəvi kübar əxlaqı, həm cəmiyyətdə davranışı, yüksək cəmiyyətin nümayən- dələrindəki fitri və qazanılmış hərəkətləri, həm də “intelligent” peşələrin adamları – hakim, müəllim, məmur üçün lazım olan bilik və səriştələr toplusunu nəzərdə tutur. Bir sözlə, “ədəb” anlayışı özündə üç – əxlaq, sosial və intellektual aspektləri birləşdirirdi. Bu nöqteyi-nəzərdən həmin anlayış ruha qidaverici nəsihətlərdən, həmçinin həmin nəsihətlərə illüstrasiya olan hekayə və şeir fraqmentlərindən, kübar söhbətləri bəzəyən lətifə və zarafatlardan, bəlağətli deyimlərdən, tarixə və təbiət elmlərinə dair xəbərlərdən ibarət ədəbiyyata da şamil edilə bilər. Belə kitabların materialını yaxşı mənimsəmiş adamı “ədib” –tərbiyəli, təhsilli, söhbət aparmağı bacaran hesab etmək olar. Ədəb antologiyaları cəmiyyətin ali təbəqələri – hökmdarlar, əmirlər, əyanlar, sərkərdələr, zadəganlar və əlbəttə ki, özünü əqli (zehni) əməklə dolandıran “qələm əhli” üçün nəzərdə tutulurdu. Orta yüzilliklər ərəb ədəbiyyatında çox geniş yayılmış “ədəb” janrı Xi- lafət dövrünün ideya-estetik qaynaqları ilə öz inkişafına başlamışdır. Bu janrın tədqiqi hər bir oxucu üçün orta əsrdə yaşayan insanların (xüsusən ərəblərin) həyat tərzi, davranış qaydaları və ədəb etiketinin öyrənilməsi deməkdir. “Ədəb” janrının əsas ideya-estetik qaynaqları aşağıdakılar hesab edilir: 1. Qurani-Kərim; 2. İslam Peyğəmbəri Məhəmmədin (s.a.s.) hədisləri; Filologiya məsələləri, № 7, 2017 340 3. İmam Əlinin “ Nəhcül-bəlağə” hekayətləri; 4. “Min bir gecə” nağılları; 5. “Saflıq qardaşları” traktatlar. 1. İslam dininin yaranması və onun qonşu ölkələrdə yayılması ərəb ədəbiyyatının inkişafı üçün geniş şərait yaratmışdır. “Qurani-Kərim”in meydana gəlməsi isə bu ədəbiyyatın, xüsusən onun nəsr qolunun yüksəlməsinə səbəb olmuşdur. Bu müqəddəs kitabın səc-qafiyəli nəsr şəklində yaranması da ona bənzər nəsr üslubunun yayılmasına öz təsirini göstərirdi. Allahın sevimli bəndəsi Məhəmməd peyğəmbərə göndərdiyi müqəddəs “Qurani-Kərim”ə olan inam da “ədəb” janrında yaranan nəsr nümunələrində öz əksini tapırdı. Bu baxımdan hədislərin təsiri daha güclü idi. Çünki bunlar tez əzbərlənən və insanlar arasında surətlə yayılan rəvayətlər əsasında qurulmuşdur. Eyni zamanda, peyğəmbərin həyatı, deyimləri və davranışı ilə bağlı hekayətlər də hədislərin əsas məzmununu təşkil edir. “Ədəb” janrında yaranan hekayətlər bunlara bənzədilmişdir. Akademik Vasim Məmmədəliyev Qurani-Kərimin Azərbaycan dilinə tərcüməsinin nəşrinə yazdığı “Ön söz”də göstərir ki, Qurani-Kərim bir milyard yarım insanın etiqad etdiyi islam dininin müqəddəs kitabı, ərəb ədəbi dilinin ən möhtəşəm abidəsi və səmavi kitabların ən sonuncusudur. İlahi gözəlliyə malik olan bu əsər ulu Tanrının öz möcüzəsi kimi yüz milyonlarla insanın qəlbinə hakim kəsilmiş, onların canına, qanına hopmuş, beyninə nüfuz etmişdir. Quranın ilahi gözəlliyini təsdiq etməyə təkcə bu kifayətdir ki, ərəb dilini bilməyənlər belə onu dinləməkdən doymur, ən müqəddəs kəlam kimi cani-dildən ona qulaq asırlar. Hər gün yeyilən çörək insanın ürəyini vurmadığı kimi, gündə bir neçə dəfə eşidilən Qurani-Kərim də insanı yormur, əksinə ona mənəvi möhkəmlik, səbat və təsəlli bəxş edir, qarşısında əbədiyyətə doğru yeni, əsrarəngiz bir aləm açır (5, v). “Qurani-Kərim” 23 ilə yaxın bir zaman ərzində Həzrəti Peyğəmbərə göndərilmiş, “Vəhy Katibləri” tərəfindən ayət-ayət qələmə alınmışdır. 114 Surə və 6236 ayədən ibarətdir. İlk surəsi “əl-Fatihə”, son surəsi də “ən-Nas” adlanır. Ən uzun surəsi “əl-Bəqərə” surəsidir ki, 286 ayətdən ibarətdir. Ən qısa surəsi də “əl-Kovsər” surəsidir: cəmi 3 ayədir (5, IX). “Qurani-Kərim”i bir səmavi kitab deyil, Məhəmmədin (s.a.s) sözü, yəni qul sözü kimi qiymətləndirənlər də olmuşdur. Allah-Təala Onun qul sözü olmadığını bildirmiş və “Qul sözüdür” deyənlər üçün Rəbbimiz meydan oxumuşdur: “Əgər qulumuz Məhəmmədin (s.a.s) üzərinə parça- parça (surə: surə, ayət-ayət) endirdiyimiz Quranın Allah tərəfindən gəldiyinə şübhə edirsinizsə, haydı ona bənzər siz də meydana bir surə gətirin. Allahdan başqa şahidlərinizi də yardıma çağırın, iddianızı doğruldun, görək necə doğrulda bilirsiniz. Fəqət bunu edə bilməzsiniz. Heç bir zaman da Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|