AZƏRBAYCAN XALQINA QARŞI 1918-ci il SOYQIRIMLARI
11
маны» Щамазасп командири олдуьу бригаданы дюйцш мейданында
гойуб Бакыйа гачды. Азярбайъан-Тцркийя гошунлары Бакыйа йахынла-
шаркян Щамазасп нювбяти дяфя гачыб йахасыны гуртарды. Лакин бу
дяфя о, Лянкяранда пейда олду вя бурада да силащсыз динъ ящалини
гырмагда йени «иэидликляр» эюстярди. Шаумйанын ян йахын силащдашла-
рындан бири олан Щамазасп Лянкярандан Ирана гачды, орадан да Ер-
мянистана кечди. Ермянистанда совет щакимиййяти гурулдугдан сон-
ра щябс олунан Щамазаспын тяръцмейи-щалы лайигли сонлугла баша чат-
ды. О, мящбясдя məhbus yoldaşlarından biri tərəfindən балталанды.
Stepan Şaumyanın başçılıq etdiyi
daşnak-bolşevik güruhunun
ən
fəal üzvlərindən biri də Григори Корганов (Korqanyan) idi
. Бакы
Советинин гярары иля Щамазаспын башчылыьы алтында йарадылан гошу-
нун тяшкили Григори Корганова тапшырылмышды. Бу ермяни гатили 1918-
ъи илдя Бакыда вя Азярбайъанын диэяр бюлэяляриндя тцрк-мцсялман
ящалисинин сойгырымында фяал иштирак едян «тяшкилатчылардан» бири иди.
Болшевик Гафгаз Ордусунун Щярби Ингилаб Комитясинин сядри
олан Корганов Бакы Советинин гошун щиссяляринин
(Гырмызы гвар-
дийа, Гызыл Орду, Хязяр щярби донанмасы) йарадылмасында фяал ишти-
рак етмишдир.
Азярбайъанлылара диван тутан болшевик дружиналары, Гырмызы
гвардийа вя дашнак дястяляри арасында координасийаны Корганов юзц
шяхсян щяйата кечирирди. Шаумйанын göstərişi вя Коргановун ямри
иля Лянкярана вя Шамахыйа эюндярилмиш «ъяза дястяляри» он минляр-
ля dinc азярбайъанлы əhalini мящв етмишдир. Мящз Коргановун ям-
риня ясасян Щамазаспын команданлыьы алтында 2 минлик «ъяза дяс-
тяси» Губайа эюндяриляряк азярбайъанлылара гаршы сойгырымын нюв-
бяти мярщялясини щяйата кечирди.
Шаумйандан шяхсян эюстяриш алан
Корганов Щамазаспын дястясинин йалныз дашнак партийасынын цзвля-
риндян тяшкил олунмасы, онларын пулемйот вя топларла тяъщиз едилмяси
барядя тапшырыг вермишди. Губа гырьынынын иштиракчыларындан бири Сер-
го Мартикйан Корганова телеграмында чох бюйцк ъошгу иля онун
тапшырыьына ямял олундуьу вя Губанын онларын дястяси тяряфиндян
яля кечирилдийи барядя мялумат верирди.
Азярбайъан Халг Ъцмщуриййятинин елан едилмясиндян сонра
совет-дашнак гошунларынын Эянъя истигамятиндя щцъцма кечмяси
ямрини дя 1918-ъи ил ийунун 6-да артыг бу заман Бакы Халг Комис-
сарлары Советинин Щярби вя Дяниз ишляри комиссары олан Корганов вер-
мишди.
Онун табелийиндяки забитлярин щамысы ермяни иди (гярарэащ ряиси
Аветисов, корпус командири Казаров, 3-ъц бригаданын командири Ща-
AZƏRBAYCAN XALQINA QARŞI 1918-ci il SOYQIRIMLARI
12
мазасп, щямин бригаданын комиссары Микойан вя б.). Мящз Коргано-
вун ямри иля 1918-ъи ил ийулун 1-дя Эюйчай бомбардман едилмиш,
Бакы вя Шамахы сойгырымларынын ясас гатилляриндян бири олан Татевос
Ямировун гулдур дястяси ися шящярин ящалисиня диван тутмушдур.
Azərbaycan xalqına qarşı soyqırımı cinayətinin başında du-
ran Stepan Şaumyanın ən yaxın silahdaşlarından
biri də Анастас
Микойан idi.
1918-ъи илдя азярбайъанлыларын сойгырымында фяал иштирак едян-
лярдян Анастас Микойан da “təcrübəli” soyqırımı cəlladı və təşki-
latçısı иди. Рясми совет сянядляриндя эюстярилир ки, Микойан эуйа
1915-ъи илдян коммунист партийасынын цзвц олмушдур. Лакин Мико-
йанын мящз бу дюврдя дашнак партийасынын цзвц олмасы кифайят гя-
дяр йцксяк вязифяли совет рясми даиряляри тяряфиндян тясдиг олунмуш-
дур. Беля ки, Микойанын 1917-ъи илдя дашнак партийасынын цзвц ол-
дуьу щагда Л.Тротскинин
10
, вя Н.Няримановун
11
фикирляри вар.
Диэяр тяряфдян, Микойанын юз хатиряляриндян дя мялум олур
ки, о, Биринъи дцнйа мцщарибясинин, демяк олар ки, илк эцнляриндян
(1914-ъи илин нойабрындан) ермяни ъяллады Андраникин кюнцллцляр-
дян ибарят дястясинин тяркибиндя Шярги Анадолуда динъ ящалийя гар-
шы сойгырымларында вя Османлы ордусуna гаршы щярби ямялиййатларда
фяал иштирак етмишдир. О, бу ямялиййатлар заманы йараланмыш вя
мцалиъядян сонра 1917-ъи илдя Бакыйа эялмишдир. Вя бурада Степан
Шаумйанла таныш олмушдур.
12
«Дашнаксцтйун» партийасынын цзвц
олан Микойанын болшевикляря гошулмасы мящз бундан сонракы дюв-
ря аид едиля биляр.
Ашкар едилмиш йени архив сянядляриндян мялум олур ки, Мико-
йан 1918-ъи илин йазында ермяни ъяллады Щамазаспын 3-ъц дашнак
щярби бригадасынын тяркибиндя Бакыда вя Шамахыда динъ азярбай-
ъанлы ящалийя гаршы сойгырымда фяал иштирак етмишдир. О, Щамазаспын
ермяни-дашнак щярби бригадаснын комиссары иди. Бу барядя Мико-
йанын юз хатиряляриндя вя диэяр мянбялярдя мялумат верилир.
13
10
XVII Общебакинская партийная конференция Азербайджанской Коммунис-
тической партии (б). 28 октября - 6 ноября 1927 года. Стенографический от-
чет. Баку: Красный Восток, 1927, с.87.
11
«Уъгарларда ингилабымызын тарихиня даир». И.В.Сталиня мяктуб. Бакы, 1992, с.26.
12
Баграмян Х. Мои воспоминания. Ереван, 1979; Микоян А. Так было.
М.,1999; http://militera.lib.ru/memo/russian/mikoyan/index.html.
13
Микоян А. Дорогой борьбы. М.,1971; Микоян А. Так было. М., 1999; Гад-
жиев А., Агаев В. Геростратова слава. «Бакинский рабочий», 1992, 12 мая.