Microsoft Word 2017 esas 15 sayi doc
Yüklə 3,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
Filologiya məsələləri, № 15 2017 394
cılığında xüsusi yer tutur. Bestujev-Marlinski, Benediktov, Vyazemski, Polejayev, Veltman, İlliçevski və başqaları yaradıcılıqlarında şərqi və islamı valehliklə mədh edib.Ümumiyyətlə rus ədəbiyyatında şərq-islam motivləri, “Qurani-Kərim”in rus ədəbiyyatına təsiri ciddi elmi tədqiqat mövzusudur. Bu baxımdan tanınmış ədəbiyyatşünas professor Asif Hacılının 2009-cu ildə nəşr olunmuş “Qurani-Kərim” rus ədəbiyyatında” adlı kitabını çox qiymətli mənbə hesab etmək olar. Kitabın elmi redaktoru professor Kamal Abdulla kitaba yazdığı ön sözdə bu sahənin nə qədər aktual və lazımlı olduğunu vurğulayır: “Əlbəttə ki islama digər dinlərin zəka, elm, sənət nümayəndələrinin ehtiramını, islamı dəyərlər ətrafında mənəvi-fəlsəfi axtarışlarını bilmək və xatırlamaq zəruridir . Bu baxımdan, tarixən müsəlmanlarla mənəvi, coğrafi təmasda olmuş rusiyalı görkəmli alim və sənətkarların, yazıçı və şairlərin islama diqqət və sayqısı böyük maraq kəsb edir”.“And olsun cütə və təkə\And olsun qılınca və haqq döyüşə,\And olsun dan ulduzuna,\And olsun axşam na- mazına.”(A.Puşkin), “Hey şirin Quranı oxumuşam mən,\ gizli mağarada, didərginlikdə” (A.Puşkin), “Ya Məhəmməd! müjdə\Palma ağacı kimi yetişəcək. Bunu eşidib, sənin xalqın\Qoy yeni güclə möhkəmlənsin!” (A.Q. Rotçev), “...Hər şeyi bilənə gizlin aşkardır..” (Manassein), “...lütfən mənə xeyirxah müsəlman kimi baxın” (L.Tolstoy), “Allahdan başqa Allah yox! \ Sirdən güclü güc yoxdur!(İ.Bunin) – rus ədəbiyyatının məşhur simalarının qələmə aldıqları bu fikirlər onların ciddi şəkildə “Qurani-Kərim”dən təsirləndiklərini, islam təfəkkürünə bələd olduqlarını göstərir.Rusiya bu gün də Şərqə, xüsusilə islam Şərqinə ciddi şəkildə maraq göstərir. Eyni zamanda Rusiya ərazisində müsəlmanların sayının artması, islam dininə aid kitabların çap olunmasının genişlənməsi onu göstərir ki, Rusiya özü bu məsələdə maraqlıdır. Düşünürəm ki, nəinki rus ədəbiyyatında, ümumiyyətlə dünya ədəbiyyatında islam, şərq, “Qurani-Kərim” motivlərini araşdırmaqda böyük fayda var. Artıq bu sirr deyil ki, İslami düşüncə və “Qurani-Kərim” faktoru dünya ədəbiyyatına ciddi şəkildə təsir edib.Professor Asif Hacılının “Qurani-Kərim” rus ədəbiyyatında” kitabı rus ədəbiyyatını dərindən anlamaq, rus fikrinə, təfəkkürünə dərindən bələd olmaq üçün qiymətli vəsaitdir. Eyni zamanda gənc tədqiqatçılar və ədəbiy- yatşünaslar üçün əvəzsiz mənbədir. Rus ədəbiyyatında məşhur olan “Şərq hekayətləri” silsiləsi tanınmış yazar və şərqşünas O. İ. Senkovskinin adı ilə bağlıdır. Həcc ziyarətinə gedən O. Senkovski ərəb şərqini üç il müddətində səyahət etmiş, səfər zamanı görüb-eşitdikləri ilə bağlı çoxlu yazılar yazmış, islam dünyası haqqında bir çox elmi araşdırmalar aparıb. Belə məşhur şərqşünaslar sırasında N. N. Berezin, X. D. Fren, A. V. Boldırev və başqa tədqiqatçıların adlarını da çəkmək olar. Bu müəlliflər hesab edirdilər ki, “Quran”ı öyrəndikdən sonra Şərq dünyasının mental xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq, hətta “İncil”i də fərqli rakursdan dəyərləndirmək olar. Belə fikirlər rus romantiklərinin yaradıcılığında Şərq motivlərinin yer almasında, üslub
Filologiya məsələləri, № 15 2017 395
cəhətdən formalaşmasında əhəmiyyətli rol oynayıb.Bir çox rus ziyalıları müsəlman şərqini yalnız elmi materialların deyil, eyni zamanda, bədii əsərlərin köməyilə öyrənməyə, tanımağa başlamışlar. Belə ki, Sədi, Hafiz, Nizami, Firdovsi, Cami kimi klassiklərin əsərləri Şərq dünyasına və İslam təfəkkürünə bələd olmaq üçün əsl xəzinə idi. Bəzi müəlliflər hesab edirlər ki, rus ədəbiyyatında Şərq və İslam mövzusu sadəcə ornament rolunu oynayıb, rus sənətkarlarına özlərinə tənqidi yanaşma üçün istifadəyə imkan yaradıb. XIX əsr sənətkarları içərisində A.Qriboyedov, P. Vyazemski, S. Qlinka, P.Çaadayev, xüsusilə, M. Lermontov və A. Puşkinin əsərlərində islam komponentləri mövcud idi. Böyük rus filosofu V. Solovyovun “Məhəmmədin həyatı”, Qoqolun “Əl-Məmun” kimi əsərləri Rusiyada Şərqə olan marağın yalnız etnoqrafik deyil, eyni zamanda, mənəvi-poetik səciyyə daşıdığına işarədir. İnsanların bərabərliyi ideyasının sadiq tərəfdarı olan filosof və şair V.Solovyov 1896-cı ildə “Məhəmməd. Həyatı və dini təlimi” adlı oçerkində yazırdı ki, İslam Peyğəmbəri həqiqi dinin məzmun və mahiyyətini tovhiddə görmüşdür. Solovyov İslamın ən mühüm özəllikləri arasında niyyət və əməllərin gözəlliyini görürdü. Alim İslam dininə şamil olunan “cəhaləti və fanatizmi yayan, zor və güc hesabına yayılmış din” anlayışlarının əslində bu dinə və Məhəmməd peyğəmbərə (s.) qarşı haqsızlıq olduğunu cəsarətlə vurğulayırdı. O yazırdı: “Məhəmmədin dini bundan sonra inkişaf etməsə də, geniş əhatədə yayılacaq; çünki “Quran”ın mənəvi qidası bütün bəşəriyyət üçün gərəklidir”. Rus ədəbiyyatında islami mətnlərin yaranmasının səbəblərindən biri də Qafqaz faktoru idi. Çar Rusiyası siyasi fəaliyyətinə görə narazı olduğu sənətkarları, adətən, Qafqaza sürgün etdirirdi və bu fakt həmin söz adamlarının yaradıcılığına təsirsiz ötüşmürdü. A. S. Puşkin də Cənuba sürgün olunduğu zaman çərkəzlər, arnautlar, Krım tatarları kimi müsəlman əhali ilə sıx ünsiyyət qurub, onların məişəti və mədəniyyəti ilə yaxından tanış olub. Şairin yaradıcılığına nəzər salsaq, görərik ki, onun əsərlərində Şərq anlayışı İslam mədəniyyəti kontekstində meydana çıxır. O, “Quran”a müraciət edən ilk rus yazarı olub. Tədqiqatçı K.Qordeyev qeyd edir ki, “Qurana nəzirələr” adı ilə yazdığı şeirlərdə müəllifin məqsədi heç də rus oxucusunu Müqəddəs Kitabda yer almış dini- hüquqi məsələlərlə tanış etmək olmayıb, bu əsərlər sırf lirik poeziya nümunələri olaraq meydana çıxıb. Ədəbiyyat: 1.J.A.Belyayev:Müsəlman təriqətləri.Tarixi oçerklər.Bakı 1958 il. 2.Ə.Ə.Məmmədov:”Ərəb dili”.Zərdabi LTD.MMC.nəşr.Poliqrafiya Müəssisəsi. Yüklə 3,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|