Microsoft Word 2017 esas 15 sayi doc
Yüklə 3,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
Filologiya məsələləri, № 15 2017
388 oğluna alır” (7, 67-70). Kiçik bacı nağıllarda hər zaman öz ağlı və fərasəti ilə böyüklərdən seçilir. Bu haqda O.Əliyev belə yazır: “Üç bacı haqqındakı nağıllarda öz böyük bacıları ilə müqayisədə kiçik bacı həmişə tərbiyəli, ağıllı təsvir edilir. O, valideynlərinə və böyük bacılarına qarşı mehriban və qayğıkeşdir. Bu tipli nağıllarda xalqın rəğbəti tamamilə kiçik bacının tərəfindədir, o, həmişə xeyirxahlığına, sadəliyinə və əməksevərliyinə görə xoşbəxtlik əldə edir” (9, 41). Ərazinin nağılları sırasında az da olsa, tarixi şəxsiyyətlərlə, məsələn, Şah Abbasla bağlı mətnlərə təsadüf edilir. “Səxavətli çoban” nağılı bu baxımdan səciyyəvidir: Dərviş libasında idarə etdiyi əyaləti gəzən Şah Abbas öz sualına cavab axtarır: “Səxavət vardandı, ya yoxdan”. Bir kasıb çobanın evində qonaq olarkən sualına cavab tapır. Bir illik əmək haqqını bir gecədə Allah qonağı bildiyi dərvişin – Şah Abbasın yolunda xərc edən səxavətli çoban şahın rəğbətini qazanır. Xalqa zülm edən Qara vəzir isə səxavətin ancaq vardan olması fikrindən əl çəkmir. Şah zülmkar vəzirin boynunu vurdurur, Allahverdi çobanı özünə vəzir təyin edir. Onun vəzirliyi dövründə xalq əmin-amanlıqda yaşayır (4, 134). Alim Y. Səfərov Şah Abbasın Azərbaycan nağıllarında müsbət obraz kimi verilməsinin bəzi səbəbləri olduğunu söyləyir: “1. Şah Abbasın xalq kütlələri arasında şiəliyi təbliğ etdirməsi. 2. Ordubadlı Hatəm bəyin Şah Abbas sarayında baş vəzir yerini tutması. Şübhəsiz ki, xalq arasında şiəliyin təbliğ olunduğu yerlərdən biri Naxçıvan ərazisi, xüsusən, onun Ordubad regionu və şəhəri idi. Tarixdən məlumdur ki, Şah Abbas 1606-1607-ci illərdə Azərbaycanı Osmanlıdan geri alandan sonra Ordubad şəhərinin şiəlik tərəfdarı olduğunu və Səfəviləri müdafiə etdiyini nəzərə alaraq, onu “xəzinəyə verilən bütün vergilərdən azad etmişdir. Belə görünür ki, Hatəm bəy Ordubadinin o zaman şahın birinci vəziri olması burada az rol oynamamışdır. Bu kimi tarixi hadisə və tədbirlər xalq yaradıcılığına da öz təsirini göstərmişdir. Buna görə də folklora daxil olmuş hər bir motivin arxasında müəyyən tarixi həqiqətlər gizlənmişdir” (15, 161).
Milli folklorun qorunub saxlanmasında nağılların xüsusi yeri var. Bu baxımdan xalq yaradıcılığı ənənələrini özündə qoruyub saxlayan Ordubad ərazisinə xas olan nağıl janrı da böyük əhəmiyyət daşıyır. Ordubad folklor mühiti öz nağıl janrı ilə tarixi keçmişini qoruyub saxlamağı da yerinə yetirir.
Ədəbiyyat 1.Azərbaycan nağılları: 5 cilddə, I cild, Bakı: Şərq-Qərb, 2005, 360 s. 2.Azərbaycan nağılları: 5 cilddə, III cild, Bakı: Şərq-Qərb, 2005, 296 s. 3.Azərbaycan nağılları. Naxçıvan. I cild, Bakı: MBM, 2005, 296 s. Filologiya məsələləri, № 15 2017
389 4.Azərbaycan folkloru antologiyası. I kitab. Naxçıvan folkloru Tərtib edənlər: Fərzəliyev T., Qasımlı M, Bakı: Sabah, 1994, 388 s. 5.Azərbaycan folkloru antologiyası. XXIII kitab. Naxçıvan örnəkləri, II cild Toplayanı: Cəfərova A., tərtib edənlər: Ələkbərli Ə., Cəfərova A. Bakı: Elm və təhsil, 2012, 332 s. 6.Bayat F. Folklor dərsləri. Bakı: Elm və təhsil, 2012, 424 s. 7.El sözü, yurd yaddaşı. Folklor toplusu Toplayıb tərtib edəni və çapa hazırlayanı: İsmayıl M. Bakı: Elm, 2010, 168 s. 8.Əfəndiyev P. Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı: Pedaqoji institutların tələbələri üçün dərslik . Bakı: Maarif, 1981, 403 s. 9.Əliyev O. Azərbaycan nağıllarının poetikası. Bakı: Səda, 2001,192 s. 10. Mənbə verilməyənlər müəllifin toplayıb, lakin çap etdirmədiyi şəxsi arxivindəndir. 11. Naxçıvan folkloru antologiyası. II cild Tərtib edənlər: Cəfərli M., Səfərov Y., Babayev R. Naxçıvan: Əcəmi - NPB, 2011, 496 s. 12. Nəbiyev A. Azərbaycan xalq ədəbiyyatı. II hissə (orta əsr və yeni dövr folklor yaradıcılığı), Bakı: Elm, 2006, 648 s. 13. Paşayev Q. Kərkük folklorunun janrları. Bakı: Elm, 2003, 320 səh. 14. Rüstəmzadə İ. Azərbaycan nağıllarının süjet göstəricisi. Bakı: Elm və təhsil, 2013, 368 s. 15. Səfərov Y. Azərbaycan folklorunda tarixilik. Bakı: Elm, 2005, 240 s. 16. Təhmasib M. Azərbaycan xalq dastanları (orta əsrlər). Bakı: Elm, 1972, 397 s.
Rus dilində: 17. Джалалов Г. Узбекский народный сказочный эрос. Ташкент: Фан, 1980. 270 с 18. Леонова Т. Русская литературная сказка XIX века в ее отношение к народной сказке: Поэтическая система жанра в историческом развитии. Томск : Изд-во Томск. ун.та, 1982, 196 с 19. Мелетинский Е. Поетика мифа. Исследованийа по фолклору и мифологии востока. Москва: Наука, 1976, 407 с 20. Пропп В. Принципы классификации фольклорных жанров // Советская этнография. Москва: Наука, 1964, №4, с.147-154. 21. Пропп В. Исторические корни волшебной сказки Лениниград: Издательство Ленинградского Университета, 1986, 365 с 22. Шастина Е. Сказки Ленских берегов. Иркутск: Восточно- Сибирское книжное издательство, 1971, 167 с
Filologiya məsələləri, № 15 2017 390
А .Джафарова Сказки в ордубадском фольклорном среде и их общая характеристика Резюме Сказки, будучи одним из видов эпического жанра, имеют своеобразное место в ордубадской фольклорной среде. Сохранивщиеся в этом регионе сказки разнообразны по своей теме и форме. Сказки, существующие в ордубадском фольклоре отражают образ жизни, быт, обычаи, традиции, желания и надежды народа, в художественной форме. В этих сказках, особенно в бытовых, также рассказывается о встрече простой народной массы с правителями, визирями, мулла, купцами, о бедности, нужде, несправедливости и т.д. В статье предоставлена информация о лаконичности бытовых и о скоротечности волшебных сказок. Наряду с этим, исследовались корни степени обработки и рассказывания сказок. В исследовании также изложены регионально-географические особенности сказок, присущих ордубадскому региону. Тексты сказок, связанных с историческими личностями, в частности, с Шах Аббасом, было разъяснено соотносительно прошлому этого региона. В ходе исследования стало известно, что в прошлые времена на этой территории существовала особая обстановка для рассказывания сказок. Однако, существование этой обстановки следы, которой все еще сохранились на этой территории, свидетельствует о наличии живой фольклорной среды в этом регионе. A .Jafarova Fairy tales in Ordubad folklore environment and their general characters Summary As part of the epic genre, tales are also widely used in Ordubad folklore environment . The tales are colorful in content and shape here.Tales existing in Ordubad folklore reflect the lifestyle of the people, its living standards, its traditions and customs, its wishes and hopes with the artistic colors. The tales here are colorful in content and shape. Ordubad folklore shows tales, lifestyle, Yüklə 3,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|