Microsoft Word 2017 esas 15 sayi doc
Yüklə 3,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
Filologiya məsələləri, № 15 2017
42 Nəzakət, arzu razılıq, etiraf, qiymətləndirmək, vəziyyətlə əlaqədar sərbəst oxu materialı da bura daxildir. Fikri şifahi formada ifadə etmək dərsdənkənar sərbəst oxu əsasında tələbənin hal-vəziyyətilə əlaqədarlandırılır. Əlavə olaraq universitet həyatı, ölkəmizin həyatı və ölkəşünaslıq materialları ndan istifadə etmək də yararlı ola bilər. Dərsdənkənar sərbəst oxu üçün dil materialının seçilməsi sözsüz ki, çox önəmlidir. Dil materialı çox sadə olarsa bu arxayımlıq hissi, çox çətin olarsa tələbədə qorxu hissi yarada bilər. Bu səbəbdən ilk növbədə lüğət – minimumunu müəyyən etməklə, (məsələn I mərhələdə orta məktəbdə öyrənilmiş 800 söz və sözbirləşmələri tələbənin fəal lüğət minimumuna daxildir) digər mərhələr üçün də söz bazası seçilir. Fəal lüğət minimumun seçilməsi çətinlik dərəcəsi nəzərə alınmaqla həm də mütləq tələbələrin maraq dairəsi çərçivəsində həyata keçirilməlidir. Əlbəttə ki, dərsdənkənar sərbəst oxu üçün dil materialının seçilməsi zamanı grammatik – minimum da unudulmamalıdır, belə ki bu da xarici dillərin öyrənilməsində ən önəmli yerlərdən birini tutur. Orta məktəb qrammatik – minimumunda sadə cümlə (təsdiq və inkar) sualın əsas növləri, şəxsli və şəxssiz cümlə, modal fellər can, may, must və onların ekvivalenti. There (be) ifadəsi və s. nitqdə avtomatlaşmalı və şifahi formada olan nitqdən heç bir çətinlik olmadan dinləməklə anlanılmalıdır. Öz fikrini xarici dildə ifadə etmək və xarici dildən şifahi formada olan nitqi dinləməklə anlamaq üçün tələbə artikl, təyin, ismin növləri, sifətin dərəcələri, say, əvəzlik,felin Present, Past, Future İndefinite, Present Continious (active) Present Perfect (active) cerundun sadə formasını bilməlidir. Təlim fəaliyyəti tələbənin danışma və dinləmə - anlama üzrə müəyyən bir vəziyyət haqqında rollarda çıxış etməyini tələb edir. Danışma və dinləməklə - anlama işləri qarşılıqlı surətdə aparılır. Buraya tanış olmaq, nümunələr əsasında danışma, plan üzrə danışma, yaradıcı və sairə təsviri işlər daxildir. Bu zaman tələbələr dialoq və monoloq formasında olan mətnlərlə əhatə olunmalıdır. Dərsdənkənar sərbəst oxu üçün dil materialının seçilməsi ilə tələbənin ilk mərhələdə sadə danışma və dinləmə - anlama fəaliyyətinə də yardım etmış oluruq. Dərsdənkənar sərbəst oxu üçün dil materialının düzgün seçilməsi nitq materialının xarakterinə uyğun olaraq tələbələrin xarici dil bacarıqlarını inkişaf etdirir və biz tədricən verilən tələbləri də artırırıq. Dərsdənkənar sərbəst oxu ilə yanaşı biz onların ictimai siyasi biliklərinı və dünyagörüşlərini artırmaqdan ötrü qəzet materiallarinin da oxunulmasına diqqət veririk. Növbəti mərhələlərdə tələbə aşağıdakıları bacarmalıdır:
a) xarici dildə şəxsən ünsiyyət zamanı, həmçinin dinləmə çalışmalarını dinləməklə anlamağı bacarmalıdır, ali məktəbin ixtisası, ictimai – siyasi Filologiya məsələləri, № 15 2017
43 məsələlərə aid dəqiqədə 180-200 sözü olmaqla 3 dəqiqə davam edən mətni dinləyib anlamalıdır.
b) şifahi formada hər hansı baş verən hadisə haqqında qısa məlumatlar vermək, vəziyyətlə əlaqədar dialoqlarda fəal iştirak etmək, hər hansi bir situasiyaya qarşı öz münasıbətini bildirərək razılıq, narazılıqlarını bildirmək kimi vərdişlərin aşılanması çox önəçli yerlərdən birini tutur. Bu mərhələdə atrıq danışma və dinləməklə anlamanın həcmi 18-20 cümlədən ibarət ola bilər. Təlimin növbəti mərhələsində tələbənin formalaşmış bacarıq səviyyəsi elə olmalıdır ki, o, lazım olan məlumatla çıxış edib, söhbət və müzakirənin iştirakçısı olsun. Bu mərhənin vəzifəsi isə ondan ibarətdir ki,sonda a) tələbə məruzəçi, dinləyici, aparıcı, müsahib və s. rollarda çıxış etməyi; b) ixtisası üzrə və ictimai – siyasi mövzuda məlumat verməyi bacarmalıdır. Dərsdənkənar sərbəst oxu tələbələrə müstəqil olaraq öz üzərlərində işləməyi, oxu materialı ilə yanaşı dinləməklə anlama vərdişlərinin də müstəqil olaraq təkmilləşdirilməsi yolu ilə baş verir. Bu mərhələdə nitq materialının xarakteri də fərqlənir. Buraya monoloq formasında danışıq, dialoq, söhbət, müzakirə daxildir. Bütün bu işlər dərsdənkənar sərbəst oxu kimi ixtisas istiqamətində və ictimai – siyasi ədəbiyyat əsasında aparılır. Tələbənin ixtisası üzrə jurnal məqalələri, monoqrafiyalardan da istifadə olunur. Bu mərhələdə dərsdənkənar sərbəst oxunun köməyi ilə dil materialının seçilməsinə verilən tələblər bir qədər də artırılır, əvvəlinci mərhələdə öyrənilən lügət minimum -1200 söz və sözbirləşməsi daxil olmaqla, bu mərhələnin sonuna kimi təkmilləşdirilir. Qrammatik minimum da əvvəlinci mərhələyə daxil olanları təkmilləşdirməklə həyata keçirilir. Beləliklə tədris fəaliyyətinin məzmunu təkmilləşdirilərək danışma və dinləməklə - anlama üçün müxtəlif növ söhbət, müsahibə, müzakirə, ixtisasa aid orijinal mənbələrdən istifadə etməklə məruzə etmək kimi bacariqlar tələbələrə öyrədilir və inkişaf etdirilir. Təlimin sonuncu mərhələsində dərsdənkənar sərbəst oxunun köməyi ilə nitq bacarığına verilən tələblər inkişaf etdirilir
a) tələbə dəqiqədə 220 heca olmaqla monoloq və dialoq formasında olan nitqi dinləməklə anlamalı, b) ixtisasına, ictimai – siyasi mövzular üzrə oxuduğu ədəbiyyat üzrə məruzə etmək bacarığına malik olmalıdırlar. Məlumatın həcmi 10-12 cümlə, nitq surəti bir dəqiqədə təxminən 120 söz olmalıdır. c) söhbət, müzakirədə iştirak etmək.
Yüklə 3,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|