Microsoft Word \304\356\352\363\354\345\355\3621

 
 
 
236 
Bu  deyim  bir  çocuk  oyuncağı  olan  hacıyatmazla  bağlantılıdır.  Rusça’da  bu 
oyuncağa  “Ванькa-встанькa”  (Van’ka-vstan’ka)  denir.    “Bалять  ваньку” 
(val’at’  van’ku)  –  van’kayı  yana  yatırmak  demektir.  “Ванька”  (Van’ka)  ,  Rus 
masallarına  saf,  aptal  bir  tipin    temsilcisi  olduğu  için  “валять  ваньку”  (val’at’ 
van’ku), “валять дурака” (val’at’ duraka) ile aynı anlamda kullanılmıştır. Yetişkin 
bir  insanın  hacıyatmazla  oynaması  gayri  ciddi  bir  davranış  saymaktaydı.  Deyimin 
mecazi anlamı da buradan gelmektedir.
382
 
 
Örnek tümceler; 
a)
  Почему вы не работаете? Почему валяете дурака? Где у вас бригадир? 
(Гладков)
383
 
Neden çalışmıyorsunuz? Neden avarelik ediyorsunuz? Ekip şefiniz nerede? 
b)
  Время было хорошее, потому что в школе почти не учились. Приходили 
и валяли дурака. (Токарева). 
Okulda  ders  yapılmadığı  için,  zaman  çok  güzel  geçiyordu.  Okula  gelip 
aylaklık ediyorduk. 
c)
  Ему казалось, что он попал к людям, которые всё время валяли дурака. 
(А.Первенцев) 
O, sürekli avarelik eden insanların arasına düştüğünü sanıyordu
. 
 
Deyim konuşma dilinde karşımıza çıkmaktadır. 
Tümce  içinde  genelde  yüklem  (örnek  a,  b,  c)  görevini  üstlenmektedir.  ki 
ögeli tümcede fiil şimdiki ve geçmiş zamanda  ya da “привыкнуть” (privıknut’) - 
                                                 
382
 N.M.Şanskiy,  1987, s. 24 
383
 Ö.Aydın Süer, 1999, s. 24 

---

 
 
 
237 
alışmak
, “начать” (naçat’) - başlamak, “продолжать” (prodoljat’) – devam etmek, 
“перестать”  (perestat’)  –  kesmek,  vazgeçmek  gibi  fiillerle  birlikte  mastar  halinde 
kullanılmaktadır. Öznesiz tümcede ise mastar halinde ve “хватит” (hvatit) – yeter, 
kes
 ve “нечего” (neçego) - faydasız sözcükleriyle birlikte kullanılmaktadır. Fiil hem 
tekil  halde  hem  de  çoğul  halde  kullanılabilmektedir.  sim  ise  sadece  tekil  halde  ve 
tamlayan durumundadır. 
 
Верёвка плачет 
Türkçe anlamı = ip (urgan) ağlıyor;   
Türkçe karşılığı = cezayı hak etmek, darağacına müstehak olmak;  
Aslı =  Asıl Rusça. 
Bu  deyim  idam  cezasıyla  bağlantılıdır.  dam  sırasında  nemli  ipe  sabun 
sürülürdü  ve  oluşan  köpükler  gözyaşı  gibi  damlardı.  Bu  deyimin  mecazı  anlamı 
buradan doğmuştur.
384
 
 
Örnek tümceler; 
a)
  Непослушный  мальчишка,  давно  по  нём,  как  говорится,  верёвка 
плачет.
385
 
Laftan anlamayan çocuk, hani ne derler, cezayı çoktan hak etmişti. 
b)
  Я  найду  куда  их  пристроить...  Верёвка  давно  по  ним  плачет. 
(А.Степанов)
386
  
c)
  Onları bir işe yerleştireceğim… Darağacını çoktan hak ettiler. 
 
                                                 
384
 Gruşko, Medvedev, 2000, s. 64 
385
 Ö.Aydın Süer, 1999, s. 27 
386
 A. .Molotkov, 1978, s. 59 

---

 
 
 
238 
Deyim konuşma dilinde karşımıza çıkmaktadır. 
Tümce içinde tümcenin temel ögeleri (örnek a, b) olarak kullanılmaktadır. 
Deyim tekil halde kullanılmaktadır.  
 
Вилами на воде (по воде) писано 
Türkçe anlamı =  su üzerinde dairelerle yazılmış; 
Türkçe karşılığı = havada bir iş, çok kuşku verici bir iş;  
Aslı =  Asıl Rusça. 
Mihel’son, Timoşenko, Popov, Gruşko, Medvedev gibi  bazı bilim adamları 
bu deyimin Eski Yunanca’dan ya da Latince’den bir taklit olarak geçtiği tahmininde 
bulunmaktadırlar. Bunun nedeni de bu dillerde ve başka bir çok dilde olan “писать 
на воде” (pişat’ na vode) – suda yazmak deyimdir. Fakat “писать на воде” (pişat’ 
na vode) – suda yazmak deyimi ve “вилами на воде (по воде) писано” (vilami na 
vode  (po  vode)  pisano)  –  çok  kuşku  verici  bir  iş  deyimi  hem  şekil  olarak  hem  de 
anlam olarak farklılık göstermektedir. Bu yüzden bu deyimin başka bir dilden taklit 
olarak  geçmediği  görüşündeyiz.  Ancak  Rusça’daki  “вилами  на  воде  (по  воде) 
писано”  deyiminin  “писать  на  воде”  (pişat’  na  vode)  –  suda  yazmak  deyiminin 
temelinde  ortaya çıkma olasılığını  da reddedemeyiz.  
Bu  deyimim  kökenleri  hakkında  son  zamanlarda    çok  sayıda  etimolojik 
tahmin  ortaya çıkmaktadır. Bunları  inceledikten sonra bize göre gerçeğe en yakın 
olan  Şanskiy’nin  yaptığı  tahmindir.  Şanskiy’e  göre  bu  deyim  büyük  olasılıkla  asıl 
Rusça  olan  bir  kökene  sahiptir.  Bu  deyim  içerisinde  kullanılan    “вилы”  (vilı) 
sözcüğü  bazı  lehçelerde  bu  güne  kadar    “круги”  (krugi)  -  daire,  halka  anlamında 
kullanılmıştır  (bkz.  вилок,  вил  (завиток)).  Daha  sonları  bu  anlam  güncelliğini 

---

 
 
 
239 
kaybetmiştir.  Günümüzde  ise  hatalı  bir  şekilde  kullanılarak  yaba  ile 
ilişkilendirilmektedir.  Yaba,  ot  ya  da  saman  karıştırmak  için  köylülerin  kullandığı 
çatal  şeklinde  bir  tarım  aletidir.  Deyimde  söz  edilen  hareket  ise  yabayla  ilgili 
olmayıp, suya atılan bir taşın oluşturduğu dairelerle suya yazılan kadere bakarak bir 
insanın geleceği hakkında tahminde bulunmaktır.
387
 
 
Örnek tümceler; 
a)
  Станет ли кандидат губернатором – вилами по воде писано, всё зависит 
от  активности  избирателей,  от  их  доверия  к  его  программе.  (из 
прессы)
388
 
Aday  vali  olacak  mı,  kuşku  verici  bir  iş.  Her  şey  seçmenlerin  hareketine, 
adaya ve onun programına olan güvenine bağlı. 
b)
  Но даже это обещание, как говорится, вилами на воде писано. (Правда, 
1982, 19 сент.)
389
 
Bu vaat bile, nasıl derler, kuşku verici. 
c)
  Это ещё  вилами на воде писано, буду ли я знаменит. (П.Невежин)
390
 
Ünlü olabilecek miyim, bu henüz havada bir iş. 
 
Deyim konuşma dilinde karşımıza çıkmaktadır. 
Tümce içinde yüklem (örnek a, b, c) görevini üstlenmektedir. 
Deyim değişmemektedir. 
 
                                                 
387
 N.M.Şanskiy,  1987, s. 27 
388
 N.V.Basko, 2002, s. 36 
389
 V.M.Mokiyenko, Poçemu nak govor’at? Ot avos’a do yat’a, istoriko-etimologiçeskiy spravoçnik 
po russkoy frazeologii, Sankt-Peterburg, Norint, 2004, s. 94 
390
 A. .Molotkov, 1978, s. 320 

---