Microsoft Word A. Guler dissertasiya doc
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.2. Ölk əd ə r əqab ətli insan kapitalının inki şaf probleml əri
42 alınmaqla adaptasiyası, distant təhsil texnologiyalarının cəmiyyətdə geniş təbliği işinin aparılması, bu problem üzrə elmi-tədqiqat işlərinin təşkili və aparılması və s. kimi məsələlərin müvəffəqiyyətli həlli reallaşar.
43
2.2. Ölkədə rəqabətli insan kapitalının inkişaf problemləri nsan kapitalının formalaşması, inkişafı mürəkkəb və çoxcəhətli bri proses olub, fərdin məxsusi keyfiyyətlərinin, bilik və bacarıqlarının, qabiliyyətlərinin inkişaf etdirilməsi, bu keyfiyyətlərin məcmu şəkildə kapitala çevrilməsi ilə bağlıdır. nsan kapitalının müxtəlif formalarda inkişafı bu kapitalı formalaşdıran komponentlər üzrə maliyyə vəsaitlərinin məqsədli şəkildə yönəldilməsindən ə həmiyyətli dərəcədə asılıdır. nsan kapitalına investisiya işçinin ixtisas və qabiliyyətinin, eləcə də əmək məhsuldarılığının yüksəldilməsinə istiqamətlənmiş hər hansı bir fəaliyyətdir. Bu fəaliyyət çərçivəsində yönəldilən vəsaitlər fərdin bilik və bacarıqlarının, təhsil səviyyəsinin yüksəldilməsi, sağlamlığının qorunması, həyat səviyyəsinin yüksəldilməsinə, həyat keyfiyyətinin yaxşılaşmasına xidmət etməlidir. Belə olan halda formalaşmış kapital onun sahibinin sosial-iqtisadi təminatlılıq səviyyəsinin yüksəlməsinə, bütövlükdə cəmiyyətin möhkəmlənməsinə təkan vermiş olur. nsan kapitalına yönəldilən investisiyaların istiqamətləri onun strukturu baxı- mından fərqləndirilir, lakin iki əsas istiqamət ümumi olaraq qalır: birincisi, təhsilə, ikincisi isə sağlamlığın qorunması və səhiyyənin inkişafına yönəldilən investisiya- lardır. Bəzi tədqiqatçılar burada işçi qüvvəsinin yerdəyişməsi, mobilliyi, işə düzəlmə və digər çoxsaylı iqtisadi əhəmiyyətli informasiyanın axtarışı və onu əldə etmək məqsədləri üçün yönlədilən investisiyalar, uşaqların təlim-tərbiyəsi ilə bağlı xərclərə yönəldilən investisiyalar, elmin və intellektin, mədəniyyət və incəsənətin inkişafına yönəldilən investisiyaları da daxil edirlər. nsan kapitalına yönəldilən investisiyalar həm bu kapitala sahib olan fərdin özünün, həm də bütövlükdə cəmiyyətin inkişafı nöqteyi-nəzərində olduqca strateji ə həmiyyət kəsb edir. Bu baxımdan bu prosesdə cəmiyyətin müxtəlif institutları, dövlət və qeyri-dövlət institutlarının fəal iştirakı vacibdir. Məhz bu məqsədlə insan kapitalının geniş təkrar istehsalında dövlət tərəfindən sosial sahələrə yönəldilən maliyyə vəsaitlərinin müsbət təsirləri olduqca böyükdür. Bu, dövlətin həyata keçir-
44 diyi sosial siyasət çərçivəsində reallaşır. Ona görə də biliklərə əsaslanan iqtisadiy- yatın inkişafı şəraitində sosial siyasətin əsas məqsədləri sırasında əhalinin aztəminatlı təbəqələrinin sosial müdafiəsi ilə yanaşı, innovasiya potensialına malik cəmiyyət üzvlərinin öz potensiallarını reallaşdıra bilmələri üçün əlevrişli şəraitin yaradılması prioritet təşkil etməlidir. Bu isə rəqabətqabiliyyətli inkişafın əsas şə rtdləndirici amillərindən olan insan kapitalının inkişafına xidmət edir. Bu gün respublikamızda sosial-iqtisali inkişafın təmin edilməsi məqsədilə qəbul edilən çoxsaylı dövlət proqramları, strategiyaların reallaşmasında, bu istiqamətdə genişmiqyaslı tədbirlərin həyata keçirilməsində, ümumilikdə ölkədə sosial siyasətin maliyyələşdirilməsində dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitlərin rolu daha çox hiss edilməkdədir. Respublikamızın müstəqilliyinin bərpasından keçən dövr ərzində dövlət büdcəsindən ayrılan sosial inkişaf məqsədli vəsaitlərin həcmi ilbəil artmaqdadır. Son illərdə də bu istiqamətdə davamlı artım meylləri müşahidə edilir və ayrılan vəsaitlərin həcmi dövlət dübcəsi xərclərinin prioritetləri sırasına daxildir. 2000-2012-ci illərdə sosial-mədəni tədbirlərin maliyyələşdirilməsi məqsədilə dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitlərin həcmi təxminən 11 dəfə artmışdır. 4189,7
3553,3 2994,18
2846,3 2374,6
843,3 535,2
382,7 2000
2003 2005
2008 2009
2010 2011
2012
Şə kil 2. Dövlət büdcəsindən sosial-mədəni tədbirlərə ayrılan vəsaitlər, mln.manat Mənbə: Azərbaycanın statictik göstəriciləri 2009 və 2013-ün, “Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsi zərfi 2010 və 2013-ün məlumatları əsasında müəllif tərəfindən tərtib edilmişdir. Bu vəsaitlərin strukturunda sosial sferanın ayrı-ayrı istiqamətlərinin inkişafı məqsədliə ayrılan vəsaitlərin həcmi də davamlı olaraq artırılmışdır. 2000-2010-cu illərdə sosial-mədəni tədbirlər sırasında təhsil sferasına ayrılan vəsaitlərin xüsusi 45 çəkisi 40%-dən yüksək olmuşdur, lakin bu rəqəm tədricən 2000-ci ildə 47,5%-dən 2012-ci ildə 35,7%-dək azalmışdır. Bu xərclərin dövlət büdcəsi xərclərində xüsusi çəkisi isə 23,8%-dən 8,3%-dək azalmışdır. Təhsilə ayrılan büdcə vəsaitlərinin strukturundə daha çox natamam və orta təhsil xərcləri üstünlük təşkil etmişdir.
Cəmi xərclər 979,7 1147,9
1180,8 1268,5
1453,2 Məktəbəqədər və ibtidai təhsil 72,0 82,8
88,6 93,9
102,1 Natamam və orta təhsil 593,0 673,5
684,8 718,6
766,4 nternat və xüsusi məktəblər 37,8 46,5
46,4 50,3
51,5 Texniki peşə məktəbləri və liseylər 50,4 60,6
62,6 67,0
71,6 Ali təhsil 84,1 127,98
131,97 150,2
140,2 Təhsil sahəsində tətbiqi tədqiqatlar 2,9 3,99
4,1 4,5
4,7 Təhsil sahəsində digər xidmətlər 139,5 152,5
162,5 184,0
316,6 Mənbə: “Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsi zərfi 2010; 2013” Son 10 ildə respublikamızda səhiyyə sisteminin inkişafı məqsədilə ayrılan vəsa- itlərin həcmi 11 dəfə artmışdır. Bu vəsaitlərin sosial-mədəni tədbirlərə ayrılan vəsa- itlərin strukturunda payı isə 10,3%-dən 15%-ə yüksəlmişdir, lakin dövlət büdcəsi xərclərinə nisbətən bu rəqəm 5,4%-dən 3,5%-ə enmişdir. Səhiyyə xərclərinin struktu- runda isə daha çox xəstəxanalar və səhiyyə sahəsinə aid edilən digər xidmətlərə ayrı- lan vəsaitlərin həcmi artırılmışdır ki, bu xərclərin də strukturunda dövlət proqramları yer almışdır.
Cəmi xərclər 346,2 402,4
429,2 493,4
609,4 Poliklinikalar və ambulatoriyalar 57,7 62,4
75,9 83,98
91,9 Xəstəxanalar 194,0 227,9
234,7 264,98
315,5 Səhiyyə sahəsində digər xidmətlər 7,7 7,98
4,4 4,3
5,3 Səhiyyə sahəsində tətbiqi tədqiqatlar 2,4 2,6
2,96 3,1
3,5 Səhiyyə sahəsinə aid edilən digər xidmətlər 84,4 101,5
111,2 137,0
193,2 Mənbə: “Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsi zərfi 2010; 2013”. Ölkəmizdə aztəminatlı əhali təbəqəsinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi, pensiya və sosial təminat sisteminin təkmilləşdirilməsi və inkişaf etdirilməsi, pensiya və müavinətlərin, ünvanlı sosial yardımın, məcburi köçkünlərin sosial problemlərinin həlli və digər sosial tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün hər il dövlət büdcəsindən vəsaitlər ayrılır. Son 10 ildə bu vəsaitlərin həcmi 11 dəfədən çox
Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|