boshqarishda moddiy-texnika va axborot vositalari yordamida
o‘zaro bog‘lanishning majmuasi tushuniladi.
Shuning uchun bu tizim o‘zaro bog‘langan mahsulot sifatini
boshqarishni ta’minlaydigan tashkiliy, texnikaviy, iqtisodiy va
ijtimoiy tadbirlarning yig‘indisi sifatida ko‘zda tutilgan bo‘lmoqligi
lozim. Boshqarishning asosiy maqsadi esa mahsulot sifatini kerakli
darajaga erishilishini ta’minlash hisoblanadi.
Mahsulot sifatini boshqarish tizimi o‘z tarkibiga inson
jamoalarini,
texnikaviy qurilmalarni, moddiy vositalami va kuchli
axborot oqimini oladi. Mahsulot sifatini boshqarish o‘zida quyidagi
boshqarish davrining umumlashgan elementlarini mujassamlash-
tiradi:
• Oldindan aytib berish va rejalashtirish;
• Ishlarni tashkil qilish;
•
0
‘zaro muvofiqlashtirish va tartibga solish;
• Faol harakatga keltirish va rag‘batlantirish;
• Nazorat, hisob - kitob va tahlil qilish.
Mahsulot sifatini boshqarish tizimidagi boshqarish jarayonlari 2
guruhga bo‘linadi:
1. Ishlab chiqarish tizimini deyarli yuqori darajada o‘tkazuvchi
(mahsulotning deyarli yuqori texnikaviy va sifatni yaratish va
o‘zlashtirishni ta’minlovchi);
2. Ishlab chiqarish tizimidagi turg‘unlikni ushlab turish va
o‘zlashtirilgan mahsulot ishlab chiqarilishini rejalashtiruvchi sifat
darajasida ta’minlash.
Mahsulot sifatini boshqarish jarayonni boshqarishning umumiy
nazariyasiga binoan quyidagi ishlardan tashkil topadi:
• boshqarish rejasini ishlab chiqish;
• mahsulot sifatini oshirishni rejalashtirish;
• mahsulot sifatiga ta’sir etuvchi har qanday obyekt (buyum,
jarayon) ning holati haqida axborotlar olish va tahlil
qilish
• sifatni boshqarish bo‘yicha qaror qabul qilish va obyektga
ta’sir etish usulini tayyorlash;
• ta’sir etmaydigan, boshqaruvchi ko‘rsatmalar berish;
• ta’sir etadigan boshqaruvchi ko‘rsatmalar berish natijasida
obyektdagi sifatning o‘zgarishi haqida ma’lumot olish va tahlil
qilish.
15
Yuqorida zikr etilganlarni tushungan bo‘lsangiz, ushbu savol
tug‘ilishi tabiiy: Xo‘sh, mahsulot sifatini boshqarish haqidagi
axborot qayerdan olinadi?
Dastawal, yuqorida aytilganidek, marketing,
sotuv bozorini
aniqlash va uni o‘rganish bo‘limining xodimlari tomonidan olinadi.
Bunda shu mahsulotga nisbatan bozordagi ehtiyoj va xalqning shu
mahsulotga munosabati inobatga olinadi. Bunday ma’lumotlar esa
shu sohadagi ilmiy-tadqiqot va loyihalash konstruktorlik ishlarini
oldindan aytib berish hamda ishlab chiqarish hajmini va
mahsulotning sifat darajasini rejalashtirish uchun asos bo‘ladi.
Mahsulotni
ishlab
chiqarish
uchun
shunga
o‘xshash
buyumlarning sifatini hamda ularning ishlash usullari ishlatilishi va
ta’mirlanishini tavsiflovchi axborot kerak.
Bu ma’lumotlar qaror qabul qilish uchun asos hisoblanib, qaror
qabul qilish natijasida boshqaruvchi idoraga o‘zining muayyan
boshqaruvchilik ta’sirini o‘tkazadi. Bu ta’sir
mahsulotning har
qanday bosqichiga - ishlab chiqishga ishlatilishiga taalluqlidir.
Katta korxonalarda mahsulot sifatini boshqarish sohasida
avtomatlashtirilgan tizimlar yaratilgan. EHM yordamida mehnat va
mahsulot sifati haqidagi ma’lumotlarga hamda me’yoriy hujjatlarga
nisbatan
hisob-kitobiga,
mahsulot
ishlab
chiqarishdagi
yaroqsizlikning
hisob-kitobiga
va
tahliliga,
mahsulotni
ishlatilishidagi va boshqa bosqichlardagi uni sifatining tahliliga
ishlov beradi.
Hamma boshqaruvchi tizimlarga umumiylik belgilari bo‘lib -
sifat darajasiga topshiriq; bu topshiriqni yaratish va uni amalga
oshirish; vaqti-vaqti bilan sifat holatini rejalashtirilganiga nisbatan
bajarilishini
qiyoslash; har qanday og‘ishlar bo‘lgan taqdirda
o‘zgartirishlar kirgizish hisoblanadi [
8
].
Mahsulot ishlab chiqarilishida, ayniqsa yangi mahsulot bilan
bog‘liq bo‘lsa, turli xil muammolar paydo bo‘ladi. Shu va shunga
o‘xshash muammolarni tezkorlik bilan hal qilishda mahsulot sifatini
boshqarish tizimlari va uni boshqaruvchi idoralari hal qiluvchi
vazifani bajaradi.
Mahsulot sifatini oshirishda standartlashtirish faoliyatining roli
kattadir, chunki har qanday texnologik jarayonlarning bir me’yorda
ishlashi,
ularni har bir bosqichida me’yoriy
hujjatlarning
16
bajarilishiga qanchalik rioya qilinishi, jamoaning mehnat va
texnologik intizomi hal qiluvchi rol o‘ynaydi.
Vazifa sifatli mahsulot ishlab chiqarish, uning sifatini
turg‘unlashtirish, yangiliklami tinmay joriy qilish, yangi bozorlarni
izlab topish va uni o‘rganish - bularning hammasi mahsulotni dunyo
bozoriga olib chiqishga, uning raqobatbardoshlik
qobiliyatini
oshirishga va korxonaning iqtisodiy faoliyatini yaxshilashga imkon
beradi, demak korxona o‘z navbatida sifatli mahsulot ishlab
chiqarishga kafolat beradi.
Dostları ilə paylaş: