399
- Ay ustad, o qonşudan gəlməyib, evdə bişməyib. Nə bilim
necə şeydi? Sən başla yeri, mən arxanca gəlim.
Alır Aşıq Donu, belə deyir:
Yeri-yeri çeşmi laçın,
Özgələrə vermə maçın.
Dal kərdanda siyah saçın
Hörüb, sökər,
Yana tökər,
Şana çəkər, tel vay eylər.
Aldı Molla Cuma
Aşıq məşuqdan ayrılsa,
Canı yanar, göz vay eylər.
Yarı yadnan gəzən görsə
Bir ah çəkər,
Qəddin bükər,
Yaşı tökər göz vay eylər.
Aldı Aşıq Donu
Yeri-yeri ləbi qönçə,
Boyu uzun, beli incə.
Məlul, məlul sən gəlincə
Gözüm baxar,
Eşqin yaxar
Kəmər sıxar, bel vay eylər.
Aldı Molla Cuma
Qiyməti yoxdur maçının,
Müşkül-ənbərli saçının.
Bəxti dönsə bir ovçunun,
Dağdan köçər
Murğu uçar
Ceyran qaçar, düz vay eylər.
400
Aldı Aşıq Donu
Kərəm sevdi Əsli xanı,
Uçurdu tülək-tərlanı.
Bir yar üçün aşıq Donu
Qaynar, coşar,
Həddən aşar,
Ayrı düşər, el vay eylər.
Aldı Molla Cuma
Fələk qoymur yetəm kama,
Kim dözər böylə sitəmə,
Dost boynuna Molla Cuma
Qolun dolar,
Qurban olar
Busə alar, üz vay eylər.
Ustad və şəyird
Günlərin bir günü Aşıq Sirac şəyirdi Aşıq Əjdər Tağıyevin
Tovuzun Düyərli kəndində apardığı bir toy məclisinə düşür. Aşıq
Əjdər məclisdə Aşıq Ələsgərin aşağıdakı qoşmasını oxuyurdu:
Ovsunçuyam, ovsun sallam, him hara?
Bənna isən təzin axtar, him ara.
Sənin bir az ləhcən bənzər himara,
Aləmdə bədtərdi bu nitqin -
Bu arada qoşmanın növbəti beyti Aşıq Əjdərin yadından çıxır
və pis vəziyyətə düşür. Aşıq Sirac şəyirdini bu vəziyyətdən çıxar-
maq üçün qabağa çıxaraq qoşmanın ikinci beytini oxuyur:
Aşıq gərək bu meydanda bir qala,
Eşq ocağın bir ətəyhdə bir qala.
Ələsgərdi xeybər kimi bir qala,
Bacara bilməzsən dur yerində tərs, danışma əbəs.
401
Bu hal Aşıq Əjdərə toxunur. O, camaatın içində qayıdır ki, ay
usta, qoşma Aşıq Ələsgərindi, onu mən oxuyurdum, sən niyə qa-
rışdın, mənə şərik oldun. Aşıq Sirac deyir ki, qoşma sənin yox,
Ələsgərin olduğuna görə, onu hamı oxuya bilər. Mübahisə düşür,
Aşıq Əjdər qayıdır ki, bəs Ələsgər deyir ki,
Ələsgərəm, hələ əqli-kamalım,
Vacib budur bir ustaddan dərs alım.
Dərs aldım, öyrəndim, oldu öz malım,
Nə ki, ustadlara bizdən rəhmətdi.
Aşıq Əjdər iradında möhkəm duraraq deyir ki, bu qoşmanı
mən öyrənmişəm, mənim də malımdı, onu yalnız mən oxumalı-
yam, sən niyə ayrı bir qoşma demirsən. Toy əhli işə qarışaraq
Aşıq Siracdan bir təzinlə cavab verməyi xahiş edirlər. Lakin təzin
qoşmağın çox da asan bir iş olmadığını yaxşı dərk edən Aşıq Sirac
evə qayıdaraq fikirləşir ki, bu hadisə başıma bir də gələ bilər, ona
görə oturub Aşıq Ələsgərin yuxarıdakı qoşmasına nəzirə kimi aşa-
ğıdakı zəngirləmə-qıfılbəndi yazır:
Aşıq Ələsgər götürüb sazını mərdü-mərdanə,
Girərəm meydana gəl eliyək bəhs.
Sən toxunsan mən də sənə toxunnam,
Şəriətdə halaldı qisasa qisas.
Saz götürüb meydan mənimdir deyən,
Əhli-ürfan sənətkar edər fərz.
Həm elinə bələdəm, həm təzz-zəbanəm,
Kamil bir ustaddan mən almışam dərs, pirimdi əbdərs.
Piri-əbdərs gərək araya sini,
Neçə milyon vardı ara yasini.
Hansı yerdə gəldi araya sini,
Orda təam yedi iki müqəddəs, onlardı dadrəs.
Dadrəs deyib mən çağırram bir şahı,
Nüsrət versə mat eylərəm bir şahı.
402
Nə leşkərdir ana vermiş bir şahı,
O şaha qəsd edib toxunsa hər kəs, qalarlar bikəs.
Bikəs bir qul gördüm müşkül dərdi var,
Bir ev tikib bağlı qalıb dər, divar.
Nə sərvətdir, nə də onun dərdi var,
Düşübdür zindana yeridir qəfəs, olubdur məhbəs.
Məhbəs verdi sarı, bəyaz, ayarı,
Bir quş olub varıb tapdı ayarı.
Çox görmüşəm dildə natiq ayyarı,
Sən ayyar deyilsən elə salma səs, gəl danışma nəs.
Nəs danışan el gözündə alçalar,
Əlif qəddin yaya dönər alçalar.
Sazın allam ağ bənizin al çalar,
Niza rüba şire nərə baxma tərs, olma müxənnəs.
Müxənnəsin olmaz dərdə davamı,
Dərd gətirər naxıl sözün davamı.
Mən Siracam, səhli sanma davamı,
Tab etməz cəngimə _ hərcayi nakəs, lal ol, nitqin kəs!
Aşıq Sirac yeddi beytli bu zəngirləmə-qıfılbəndi deyib
qurtarır, şəyirdindən onun açıqlamasını istəyir. Aşıq Əjdər ustadı-
nın qıfılbəndinə beş beytlə cavab verə bilir, qıfılbəndi isə aça bil-
mir, məğlubiyyətini etiraf edir.
403
X
X
X
X
I
I
V
V
.
.
Ə
Ə
L
L
A
A
V
V
Ə
Ə
L
L
Ə
Ə
R
R
Müəllifli bayatılar
Əzizinəm, göyərdi
Yağdı, bitdi, göyərdi,
İlahi bir təmasdır
Yer qadındı, göy ərdi.
Əzizim, qara çatdı,
Qar yağdı qara çatdı,
“Yeddi gözəl” xəstəydi,
Dadına Qara
1
çatdı.
Əzizinəm “Rast” gəldi
“Rast” ilə “Şur” rast gəldi
Fikrətə Şur muğamı
Niyaziyə
2
Rast gəldi.
Əzizinəm sim sarı
Mizrab qara, sim sarı
Tərlan tərlanla uçar
Hər kəsin öz simsarı
Əzizim min bir gecə,
Fikrət
3
birdir, min gecə,
Gen dünyanı dolandı,
Baletim “min bir gecə”.
Əzizim karvan qaldı,
Sarbansız karvan qaldı,
______________
1.Qara-Qara Qarayev-Bəstəkar
2.Niyazi-Mayestro (Dirijor-bəstəkar Niyazi)
3.Fikrət- Fikrət Əmirov. Bəstəkar