Microsoft Word asiq ?L?SG?R. doc

_________________AzΩrbaycan Milli KitabxanasÕ_______________ 

371

DԤYøRMANÇI AùIQ

*

 

 

Mԥnim ԥzizlԥrim, sizԥ hardan xԥbԥr vɟrim, Göyçԥ mahalÕnnan. BuranÕn 

camaatÕ da Niqalaydan çox narazÕydÕ. HamÕ ona qar÷ÕyÕf dɟyirdi: Allah, bunun 

çarxÕnÕ çöyür! Allah, bunun taxtÕnÕ tarac ɟlԥ!.. 

1917-ci ildԥ Niqalay yÕxÕlanda hamÕ söyündü. Qurban kԥsԥn kim, úaddÕx ɟliyԥn 

kim, toy çaldÕran kim... 

Gözlԥdilԥr, tԥzԥ hökumԥt Göyçüyԥ gԥlib çÕxmadÕ. Oldu baúdÕbaúÕnalÕx. Hԥrԥnin 

ԥlinԥ bir tüfԥng kɟúdi. Kimin kimԥ acÕ÷Õ tutdusa, ortasÕnÕ oddadÕ. Bir az kɟúmԥmiú 

Göyçԥdԥ daúnaxlar pɟyda oldular. 

BaúdadÕlar camaatÕn ԥlindԥ olanÕnÕ alma÷a. DaúnaxlarÕn qoúunu harya 

gɟdirdisԥ, o kԥndi soyurdu. 

Bir gün daúnaxlarÕn bir dԥstԥsi Göyçԥnin Zod kԥndinԥ gԥldi. A÷saqqallarÕ 

ça÷ÕrdÕlar ki, bu qԥdԥr mal vɟrmԥlisiniz, bu qԥdԥr qoyun vɟrmԥlisiniz, bu qԥdԥr 

qoyun vɟrmԥlisiniz, bu qԥdԥr taxÕl vɟrmԥlisiniz, bu qԥdԥr ya÷ vɟrmԥlisiniz... Ԥyԥr 

vɟrmԥsԥniz, kԥndi odduyajÕyÕx. 

Camaat gördü ki, bu qԥdԥr úɟyi düzԥldif vɟrԥ bilmiyԥjԥhlԥr, daúnaxlar da kԥndi 

odduyajax. Göyçԥnin say-sɟçmԥ iyid o÷ullarÕ sözü bir yɟrԥ qoydular, daúnaxlarÕn 

ZoddakÕ dԥstԥsini qÕrdÕlar. Ԥyԥr ki, qÕrmasaydÕlar, bilirdilԥr ki, daúnaxlar kԥndi 

oddamaxnan ԥl çԥkmԥyԥjԥhlԥr; ørԥvan tԥrԥflԥrdԥ oldu÷u kimi, burda da camahatÕ 

qÕrajaxlar. OnnarÕn mal-hɟyvan istԥmԥklԥri bir mahnadÕ. 

Daúnaxlar Zodun üstünԥ hücüm çԥhdi. Musurman kԥnddԥri Zoda kömԥyԥ gԥldi. 

Ara qarÕúdÕ, atÕúma baúdandÕ. Göyçԥdԥ bir vurhavur oldu, gԥl görԥsԥn... 

Musurmannar daúnaxlarÕ qovdular, Basarkɟçԥrԥ tofladÕlar. østԥdilԥr ki, 

Basarkɟçԥri dԥ da÷Õdalar, musurmannarÕn baúbilԥnnԥri – Sԥmԥd a÷a, Mԥúԥdi Isԥ bir 

çoxlarÕ da onnardan baúqa qoymadÕlar ki, Basarkɟçԥr camahatÕnÕn nԥ günahÕ var?! 

Arada onnar qÕrÕlajax! 

Bir az kɟúmԥmiú daúnaxlara ingilisdԥn kömԥk gԥldi. Bu dԥfԥ daúnaxlar üstԥlԥdi. 

Musurman kԥnddԥrinin çoxunu yandÕrdÕlar. Ԥmԥ gԥnԥ çataçat vuruúma gɟdirdi. 

Göyçԥnin a÷saqqallarÕnnan bir nɟçԥsi AúÕq Ԥlԥsgԥrin yanÕna gԥldi, tԥdbir istԥdi 

ki, barÕúÕx qoyulsun. 

Mԥnim ԥzizlԥrim, onu da dɟyim ki, 1905-ci ildԥ ɟrmԥnilԥr gԥnԥ bu iki millԥt 

arasÕna çaxnaúma salmÕúdÕlar. Çox yɟrdԥ qÕr÷Õn törԥtmiú- 

 

*

Göyçԥ úivԥ xüsusiyyԥti saxlanmÕúdÕr.

---

_________________AzΩrbaycan Milli KitabxanasÕ_______________ 

372

dilԥr. Ԥmԥ Göyçԥdԥ bir az sakitdiyiydi. Gördülԥr ki, Göyçԥdԥ dԥ qÕr÷Õn ola bilԥr; 

Sԥmԥd a÷a, Böyük a÷a, Mԥúԥdi Isԥ, Kor TanrÕvɟdi, Dԥli ùirin, AúÕq Ԥlԥsgԥr; 

ɟrmԥnilԥrdԥn Sԥfԥro÷lu Hovanɟs, A÷abԥy; Aspadur, YanÕq Tataos vԥ baúqalarÕ 

çaxÕrlÕ kԥndindԥ Böyük A÷anÕn öyünԥ yÕ÷ÕúÕb. Qurana, øncilԥ ԥl basÕf, Göyçԥdԥ 

qÕr÷Õna yol vɟrmԥyԥjԥhlԥrinԥ and içmiúdilԥr. Ona görԥ dԥ o vaxt Göyçԥdԥ ɟrmԥni-

müsurman davasÕ olmadÕ. Bu dԥfԥ dԥ camahat AúÕq Ԥlԥsgԥrin yanÕna hԥmԥn 

umudnan gԥlmiúdi. 

AúÕq Ԥlԥsgԥr dɟdi: 

– 1905-ci ildԥkinԥ baxmayÕn; bu dԥfԥ barÕúÕx baú tutmaz. 

Dɟdilԥr: 

– Niyԥ? 

AúÕq Ԥlԥsgԥr dɟdi ki, Göyçԥ camahatÕna qalsa, bԥlkԥ dԥ, barÕúÕlaydÕ; ԥmԥ 

daúnaxlarnan barÕúmax çԥtindi. 

– Bԥs, nɟyliyԥk? 

– Köúmԥhdԥn baúqa çarasÕ yoxdu. 

Camahat gördü ki, do÷rudan da, davam gԥtirmԥk mümkün döyül, çoxusu qoca-

qarÕlarÕ, ԥlsiz-ԥyaxsÕzdarÕ, uúaq-muúa÷Õ Azԥrbaycana aúÕrdÕ. 

AúÕq Ԥlԥsgԥrin Kԥlbԥcԥr tԥrԥfdԥ dostdarÕ oxuyurdu; QannÕkԥnddԥn Mԥrdan 

o÷lu Abbas, Dal, Usuf, Sɟyid Ԥziz... Bunlar bir nɟçԥ ulax göndԥrdi, AúÕq 

Ԥlԥsgԥrgili köçürdüf apardÕlar. 

Bԥúir dԥ, qardaúlarÕ da, o biri qohumlardan ԥli tüfԥng tutannarÕn hamÕsÕ da 

daúnaxlarnan vuruúmaq üçün Göyçԥdԥ qaldÕ. 

Bԥúir düúmanÕn üstünԥ güllԥni dolu kimi ya÷dÕrÕrdÕ. Onun bir güllԥsi dԥ boúa 

çÕxmÕrdÕ. Bir tüfԥng ԥlindԥ qÕzÕb partdamÕúdÕ. Odu ki, yanÕna iki tüfԥng qoymuúdu; 

biri qÕzanda o birini götürürdü. 

Bu minvalnan ta Noyruz bayramÕnnan 17 gün kɟçԥnԥ qԥdԥr Göyçԥnin iyid 

o÷ullarÕ ɟrmԥnilԥrnԥn vuruúdular. ȿrmԥnilԥrԥ gԥnԥ qüvvԥ gԥldi, musurmannarÕn 

güllԥsi qurtardÕ÷Õna görԥ, Göyçԥdԥn çÕxma÷a mԥcbur oldular. Hԥmԥn gün hava da 

sԥtrlԥúdi. Da÷larÕn aúÕrÕmÕnda qar-boran camaatÕ tutdu. Nԥ qԥdԥr adam, nԥ qԥdԥr 

mal-hɟyvan qÕrÕldÕ... 

Dizindԥ taqԥti olannar birtԥhԥr aúÕb Kԥlbԥcԥrԥ gɟdԥ bildi. Hava bir az 

sakitdԥúԥndԥ Kԥlbԥcԥrin adamlarÕ gԥlib mɟyiddԥri aparÕb dԥfn ɟlԥdilԥr. ÇoxlarÕnÕ 

aparmaq mümkün olmadÕ; ɟlԥ hԥmԥn qÕrÕldÕxlarÕ yɟrdԥ basÕrdÕlar... 

Bԥli, mԥnim ԥzizlԥrim, bir az kɟçԥndԥn sonra Sultan bԥy AúÕq 

Ԥlԥsgԥrgilin QannÕkԥndԥ gԥldiyini ɟúitdi, adam göndԥrdi ki, köçürdüb öz 

yannarÕna aparsÕnnar. AúÕq Ԥlԥsgԥr dɟdi: 

---

_________________AzΩrbaycan Milli KitabxanasÕ_______________ 

373

– Allah Sultan bԥydԥn irazÕ olsun! Bɟlԥ bir gündԥ ki yadÕna salÕf; bu bizim üçün 

bԥsdi. DostdarÕn sa÷lÕ÷Õna burda da vԥziyyԥtimiz pis döyül. Bir dԥ úԥlԥ-bԥrxananÕ 

ora dartmaq artÕq ԥziyyԥtdi... 

AúÕq Ԥlԥsgԥr Sultan bԥygilin yanÕna gɟdԥrdi, Bԥúirdԥn ɟhtiyat ɟliyirdi; 

fikirrԥúirdi ki, onnarÕn hԥr hansÕ bir hԥrԥkԥti, hԥr hansÕ bir sözü Bԥúirԥ xoú gԥlmԥz, 

Bԥúir bir xata çÕxardar. Bԥúir hɟç sözgötürԥn döyüldü; kim olur-olsun, bir dɟyԥnԥ 

bɟú dɟmԥsԥ, ürԥyi soyumazdÕ. AúÕq Ԥlԥsgԥr Sultan bԥygilnԥn olan çox möhkԥm 

dostlu÷u itirԥcԥyinnԥn qorxurdu. Ona görԥ onnarÕn yanÕna gɟtmԥyԥ irazÕlÕx 

vɟrmԥdi. 

Bir müddԥt kɟçԥndԥn sonra AúÕq Ԥlԥsgԥr gördü ki, yox, burdakÕ bԥzi adamlar 

onnara gԥlmԥ kimi baxÕrlar. Göyçԥdԥ AúÕq Ԥlԥsgԥrԥ “dost” dɟyif, hԥftԥlԥrnԥn 

qona÷Õ olannarÕn bԥzilԥri gԥlif onun hɟç ԥhvalÕnÕ da soruúmur... 

Allah yoxsullu÷u, ajdÕ÷Õ, qԥhԥtdiyi göstԥrmԥsin. Atalar dɟyib: “tövbԥ 

toxluqdandÕ, üz-göz – yoxluxdan.” AúÕq Ԥlԥsgԥrin o÷lannarÕ ailԥni ajdÕxdan korrux 

çԥhmԥyԥ qoymasalar da, Ԥlԥsgԥr Göyçԥnin vɟran ɟdilmԥsini, günahsÕz insannarÕn 

qÕrÕlmasÕnÕ, indiki baúdÕbaúÕnalÕ÷Õ özünԥ dԥrd ɟlԥmiúdi. 

Bir gün Bԥúir onu qԥmli görԥndԥ soruúdu: 

– Ay Dԥdԥ, niyԥ fikir ɟliyirsԥn? Çoxunnan kÕ biz yaxúÕ dolanÕrÕx. 

– O÷ul, bir biznԥn döyül ha! Görmürsԥnmi millԥt nԥ gündԥdi?! 

QaúqÕnnarÕn çoxusu cԥhԥnnԥm ԥzabÕnÕ bu dünyada çԥkir. AjdÕx, qԥhԥtdik bir 

tԥrԥfdԥn; bir tԥrԥfdԥn dԥ a÷zÕnÕn sözünü bilmiyԥnnԥr onnara “qaxda÷an,”- dɟyif, 

la÷a qoyur. Bu hɟç çԥkilԥsi dԥrd döyül. Ka÷Õz-qԥlԥm gԥti, dɟyim, dԥrdimi yaz! 

Bԥúir daha sözü çöyürmԥdi, ka÷Õz-qԥlԥm gԥtirdi. Görԥk AúÕq Ԥlԥsgԥr nԥ dɟdi, 

Bԥúir nԥ yazdÕ: 

 

SԥyyadÕsan, tor qurufsan, 

Da÷Õ gözdԥ, gözdԥ sԥn! 

Bԥzirgansan, yolun kԥsԥr 

Ya÷Õ, gözdԥ, gözdԥ sԥn! 

HԥrcayÕynan aúna olma, 

Namԥrdԥ bɟl ba÷lama. 

Müxԥnnԥt qatar aúÕna 

A÷Õ, gözdԥ, gözdԥ sԥn! 

---