Microsoft Word Az tarixi imtahan 50 cavab az docx
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 18. Az ərbaycan S əlcuqil ər imperiyasının t ərkibind ə
uğurunda mübarizə nəticəsində mərkəzi dövlət zəiflədi və parçalandı. Mərzubanın oğlu brahimin hakimiyyəti (961-981-ci illər) dövründə Məzyədilər, Dərbənd və Gəncə vilayəti Salarilər dövlətinin tarkibindən çıxdı. Şəddadilər dövlətinin yaranması ilə Arranın bir hissəsi və Ərməniyə də onların əlindən çıxdı. Belə bir şəraitdə Əhər və Təbriz hakimi Rəvvadilər nəslindən olan Əbülheyca 981-ci ildə Salari brahimi məğlub edib əsir aldı və dövlətin paytaxtı Ərdəbili tutmaqla hakimiyyəti öz əlinə keçirdi.
X əsrin II yarısında Azərbaycanda yaranan müstəqil feodal dövlətlərdən biri də Şə ddadilər dövləti idi. Paytaxtı Gəncə səhəri idi. Ərazisinə əsasən Kür və Araz çayları arasındakı torpaqlar daxil idi. Dəbil şəhəri, Ərməniyyənin xeyli hissəsi Şaddadilər dövlətinə tabe idi: Şə ki və Kxetiya çarlığının bəzi əraziləri müəyyən dövrlərdə bu dövlətdən asılı olmuşdur. Şəddadilər dövləti Salarilərin ərazisində meydana gəlmişdi. Bu dövlətin ə sasını Məhəmməd ibn Şəddad qoymuşdu. O, Şəddadilərin zəiflədiyi dövrdə Dəbili ə ləkecirib müstəqil əmirlik yaratsa da burada möhkəmlənə bilmədi. Onun ölümündən sonra oğlanları Fəzl və Ləşkəri Gəncəyə gələrək 971-ci ildə Salarilərin Gəncədəki naibini qovub hakimiyyəti ələ keçirdilər. Salari hökmdarı brahim ibn Mərzuban Şə ddadilər dövlətini tanımağa məcbur oldu. Beləliklə, 971-ci ildə Şəddadilər dövləti yarandı. Ləşkərinin dövründə Bərdə, Şəmkir, Ərməniyyənin xeyli hissəsi, Fəzlin dövründə isə Beyləqan Şəddadilər dövlətinə birləşdirildi. Fəzl uğurlu daxili və xarici siyasət yeritmiş, ticarət və hərbi məqsədlə Araz cayı üzərində körpü saldırmış, öz adına pul kəsdirmişdir. Əbüləşvər Şavur hakimiyyəti illərində (1050-1067) iqtisadi, ictimai həyatda, orduda islahatlar kecirmiş, Gürcüstan və Ş irvanşahlarla müharibələri davam etdirmiş, alan tayfalarından və Səlcuq türklərindən qorunmaq ücün tədbirlər görmüşdür. Onun tapşırığı ilə Dəmirçi brahim 1063-cü ildə Gəncənin dəmir qapılarını düzəltdi. Şavur hakimiyyətinin sonunda Səlçuqlardan asılılığı qəbul etmişdir. III Fəzlu (1074-1088) Səlcuqlara tabe olmaq istəmədikdə Səlcuq Sultanı 1088-ci ildə Gəncəni ələ kecirib, III Fəzluni hakimiyyətdən saldı. Beləliklə 1088-ci ildə
Şə ddadilər dövləti ləğv edildi. Bu dövlət monarxiya tipli dovlət idi, onun başçısı əmir titulu daşıyırdı. Məlikşah III Fəzlunu əsir götürərək Bağdada göndərdi. O, 1991-ci ildə orada əsirlikdə öldü. Məlikşah Gəncəyə öz əmirini təyin etdi. Şəddadilərin bütün ərazisi ə lə keçirildi. Sultan Məlikşah Gəncə əmirinin ixtiyarına 48 min nəfərlik qoşun verdi. Şə ddadilər dövləti feodal monarxiya tipli dövlət idi. Burada dövlətin başçısı mülki və hərbi hakim idi. Məmurlardan biri sarayı idarə edən hacib idi. Vilayətləri isə əmirin təyin etdiyi naiblər idarə edirdilər. bir qayda olaraq naiblər şahzadələrdən və ya sülalə üzvlərindən ibarət olurdu. Mənbələrin məlumatında bildirilir ki, Şəddadilərin daimi nizami ordusunun sayı 150 min nəfərə çatırdı. X əsrin ortalarında və ikinci yarısında Əhər (Qaradağ) hakimi Əbülheyca Rəvvadi Salarilər dövlətinin tərkibində ona xərac verən feodallardan idi. 981-ci ildə Salari brahimə tabe olmayıb onunla mübarizə apararaq hakimiyyəti ələ kecirmiş və Rəvvadilər dövlətinin əsasını qoymuşdur. Dövlətin paytaxtı Ərdəbildən Təbrizə köcürüldü. Dövlətin ərazisi əsasən indiki ran Azərbaycanının ərazisini əhatə edirdi. Rəvvadilər 987-ci ildə Ərmənyyəni özünə tabe etdi. Xoy və Urmu feodalları da onun hakimiyyəti altına kecdi. Əbu Mənsur Vəhsudanın dövründə (1020-1059) mərkəzi hakimiyyət daha da möhkəmləndi. 1042-ci ildə Təbrizdə güclü zəlzələ şəhəri dağıtdı. Mənbələrin məlumatına görə, zəlzələ nəticəsində bir çox binalar və qalalar dağıldı, 40 mindən artıq adam tələf oldu, şəhərin müdafiə qabiliyyəti zəiflədi. Şəhərin ətrafındakı qala hasarları dağıldığından Rəvvadi Vəhsudan Təbrizi tərk edib başqa qalaya köçdü. Şə hərin bərpa işləri başa çatdırılmamış Toğrul bəyin başçılıq etdiyi səlcuq türkləri Təbrizə hücum etdilər. hücuma hazır olmayan Vəhsudan müqavimət göstərə bilmədi. Ibn Əl Əsrinin yazdığına görə “Səlcuq hakimi Toğrul bəy bir sıra qələbələrdən sonra 1054-cü ildə Təbrizə gəldiyi zaman Rəvvadi hakimi Vəhsudan siyasi hakimiyyəti əlində saxlamaq məqsədilə səlcuqların vasallığını qəbul etməyə məcbur oldu. Səlcuq Sultanı Alp Arslanın dövründə(1063-1072) Rəvvadilərin daxili müstəqilliyi ləğv edildi və 1065-ci ildə Təbrizə Səlcuq əmiri təyin edildi. Süqut etməsinə baxmayaraq bir əsrə qədər mövcud olmuş Rəvvadilər dövləti ölkənin iqtisadi, ictimai, siyasi və mədəni həyatında mühüm rol oynamışdı. Bununla da Rəvvadilər döləti süqut etdi. Rəvvadilər və Saddadilər dövləti Səlcuq hücumları nəticəsində ləğv edildilər.
18. Azərbaycan Səlcuqilər imperiyasının tərkibində Azərbaycanın ərazisində XI əsrin ortalarında eyni vaxtda üç müstəqil dövlətin - Ş irvanşahlar, Şəddadilər və Rəvvadilər dövlətinin olması ölkənin iqtisadi inkişafını ləngitməklə yanaşı, onun müdafiə qüvvəsini də zəiflədirdi. Belə bir vaxtda Orta Asiya, ran, raq, Suriya, Misir, Kicik Asiya, Ön Qafqaz xalqları ilə birlikdə Azərbaycan da Səlcuqların hakimiyyəti altına kecdi. XI əsrin əvvəllərində oğuzların bir hissəsi Xorasan tərəfdən yaxın Şərq ölkələrinə, digər hissəsi Xəzərin şimalından keçərək Avropaya və Balkan yarımadasına yayıldı. Səlcuqlar IX əsrdə Xəzər dənizi ilə Aral gölü arasındakı ə razıdə yaşayırdılar. Qəznəvilər dövlətinin başçısı Sultan I Mahmud (988-1030) Səlcuq tayfalarını 1009-cu ildə Xorasan əyalətində yerləşdirdi. Səlcuqlar 1038-ci ildə Nişapuru ə lə kecirdi və Toğrul bəy özünü Sultan elan edərək Səlcuqlar imperiyasının (1038-1157) ə sasını qoydu. Sultan Toğrul bəy (1038-1063) XI əsrin 50-ci illərinin ortalarında Azərbaycana daxil oldu. Rəvvadi hakimi Vəhsudan və Şəddadi hakimi Şavur müqavimət göstərmədən tabe oldular. Toğrul 1055-ci ildə xilafətin paytaxtı Bağdadı tutdu və siyasi hakimiyyəti ələ kecirdi. Sultan Alp Arslan (1063-1072) Naxçıvanı ələ kecirdi, 1067-ci ildə Arrana səfər etdi. 1069-cu ilin yayında Gəncəyə gəldi. Şaddadi hakimi Fəzl qala qapılarının və xəzınənin açarını ona təqdim etdi. Şirvanşah Fəriburz da Gəncəyə gələrək ona itaət etdi. Alp Arslan 1070-ci ildə Gəncədən Şəkiyə, oradan Gürcüstana yürüş etdi. Şirvanşahlar bu dəfə də daxili müstəqilliyi saxlaya bildi. Səlcuqların uğurlu xarici siyasətindən vahiməyə düşən Bizans imperiyası onların qərb istiqamətində yürüşünü dayandırmaq məqsədilə böyük hərbi hazırlıqdan sonra 1071-ci ildə Malazgird şəhəri yaxınlığında müharibəyə başladı. 1071-ci ildə Malazgird şəhəri yaxınlığında Səlcuqlar Bizans imperiyasının ordusunu darmadağın etdi və Kicik Asiyanın xeyli hissəsini ələ kecirdi. Alp Arslanın Azərbaycandan uzaqda olmasından istifadə edən Şəddadi hakimi III Fəzlun Səlcuqlara xərac vermədi. Məlikşahın dövründə (1072-1092) Səlcuqlar imperiyası daha da qüdrətləndi. O, 1088-ci ildə Azərbaycana qoşun göndərib Gəncəni ələ kecirdi və Şə ddadilərin sonuncu hakimi Fəzlunu hakimiyyətdən saldı, oğlu Məhəmmədi Gəncəyə hakim təyin etdi. Bundan sonra sultan Məlikşah Şirvanşah I Fəriburzu Gəncəyə - öz iqamətgahına dəvət etdi. Burada onu birdəfəlik 70 min dinar bac və hər il 40 min dinar Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|