Microsoft Word azerb. Geoiqtisadi 11. 04. 2016. M son doc
Yüklə 4,55 Kb. Pdf görüntüsü
|
XƏZƏR – QARA DƏNİZ HÖVZƏSİ VƏ CƏNUBİ QAFQAZIN GEOİQTİSADİYYATI: AZƏRBAYCANIN ENERJİ SİYASƏTİ 93 əməliyyatından sonra TANAP tərəfdaşları bu şirkətlər olacaq: ARDNŞ, (operator - 68%), «BOTAŞ» (20%) və BP (12%). TAP tərəfdaşları aşağıdakı şirkətlərdir: ARDNŞ (20%), BP (20%), «Statoil» (20%), «Fluxys» (16%), «Total» (10%), E.ON (9%) və «Axpo» (5%). 82 Layihədə ümumi uzunluğu 3500 kilometrdən artıq olan Azərbaycan və Gürcüstanı birləşdirən Cənubi Qafqaz Boru Kəməri infrastrukturunun genişləndirilməsi, Türkiyənin şərqin- dən qərbinə qədər davam edəcək TANAP (Trans-Anadolu boru kəməri) kəmərinin inşası və Yunanıstan, Albaniya, İta- liyanı birləşdirəcək TAP (Trans-Adriatik boru kəməri) kəmə- rinin çəkilişi nəzərdə tutulur. Mütəxəssislərin fikrinə görə, ümumi dəyəri 45 milyard ABŞ dolları həcmində qiymətləndirilən “Şahdəniz 2” sazişi dünyanın indiyə qədər imzalanmış ən nəhəng enerji layihəsi hesab olunur. Bu layihə həm də Azərbaycan tarixində bir layihəyə nəzərdə tutulan ən böyük birbaşa investisiya yatırımı- dır. Layihə mövcudluğu təsdiq edilmiş 3 trilyon kubmetr Azərbaycan qazını 100 il müddətinə birbaşa Avropa bazarına çıxararaq, ölkəni dünyada həm neft, həm də mühüm qaz ixra- catçısına çevirir. Bu uzun illər Azərbaycanın milli gəlirlərinin formalaşmasının diversifikasiyasını təmin edir. XXl əsrin sazişi kimi dəyərləndirilən “Şahdəniz 2” layihə- sinin icrası çərçivəsində ölkə daxilində 30 mindən çox yeni iş yerinin açılması planlaşdırılır ki, bu da mütəxəssislərin fikrinə görə, müasir mühəndis və menecerlərə yeni imkanlar yarat- maqla Azərbaycanda yeni nəsil insan kapitalının inkişafına böyük təkan olacaqdır. 82 Bax: APA xəbər agentliyinin bülleteni, 17.12.2013 /www.apa.az ƏL İ H ƏS ƏNOV 94 Bu layihə siyasətşünasların fikrinə görə, həm də Azər- baycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin təşəbbüskar, müstəqil və cəsarətli siyasətini dünyada ön plana çıxardır və Azərbaycanın dünyada etibarlı tərəfdaş ölkə kimi rolunu yük- səltmişdir. Əgər 1994-cü ildə imzalanmış "Əsrin müqaviləsi" Azərbaycanda XX əsrin layihəsi hesab edilirdisə, şübhəsiz ki, 17 dekabr 2013-cü ildə imzalanmış "Şahdəniz-2" layihəsi üzrə investisiya qərarı Azərbaycan və bütöv region üçün XXI əsrin önəmli layihəsidir. İqtisadi əhəmiyyəti qədər siyasi əhəmiyyəti də böyük olan bu layihə ilə Qafqaz - Balkanlar, Qafqaz - Cənubi Avropa, Xəzər bölgəsi və Avropa ölkələri arasında əməkdaşlıq yeni müstəviyə qədəm qoyacaq və Azərbaycanın qlobal önəmi daha da artacaq. 83 Layihənin birinci mərhələsi 2019-cu ilin əvvəlindən etiba- rən işə düşəcək və hər il 10 milyard kubmetr Azərbaycan qazı Cənubi Avropaya, 6 milyard kubmetr isə Türkiyəyə ixrac ediləcək. 2019-2025-ci illərdə layihənin imkanları genişləndik- dən sonra başqa şirkətlərin və ölkələrin də bu layihəyə qoşulacağı ehtimal olunur. Azərbaycanın həyata keçirdiyi transmilli enerji siyasə- tinin əsas istiqamətlərindən biri də yerləşdiyi Avrasiya böl- gəsində- Qara-Xəzər dənizi hövzəsi də daxil olmaqla, əksər postsovet məkanının enerji ehtiyaclarının təmin olunmasında yaxından iştirak etməkdən ibarədir. Azərbaycan keçən dövrdə ona məxsus neft və qaz məhsullarını sərfəli qiymətlərlə və müstəqil ixrac marşrutları ilə Türkiyə və Avropa bazarlarına çıxarmaqla, bu bazarlarda özünə yer tutmaqla yanaşı, həm də onu əhatə edən, keçmişdə onunla bir geosiyasi məkanı bölüşən 83 Bax: “Azərbaycan” qəzeti, 19 dekabr 2013-cü il. XƏZƏR – QARA DƏNİZ HÖVZƏSİ VƏ CƏNUBİ QAFQAZIN GEOİQTİSADİYYATI: AZƏRBAYCANIN ENERJİ SİYASƏTİ 95 ölkələrin daxili bazarlarında mövqe qazanmaq və yer tutmaq uğrunda fəaliyyətə qoşulmuşdur. Məlum olduğu kimi, bu məkanın əksər neft və qaz kəmər- ləri, yanacaq bazaları və təminat strukturları keçmişdə SSRİ- yə, sonrakı illərdə isə Rusiyaya məxsus olmuşdur. Lakin, mütəxəssislərin fikrinə görə, Rusiyanın son zamanlar öz inhi- sarçı mövqeyindən sui-istifadə edərək tez-tez yerli ölkələri qiymət şişirtmələri ilə sınağa çəkməsi, onlara bu və ya digər geosiyasi, geoiqtisadi təzyiqlər göstərməsi bir tərəfdən, keçmiş postsovet ölkələrini özünə daha etibarlı və səmərəli enerji mən- bələri axtarmağa sövq etmişdir. Digər tərəfdən, Azərbaycanın bölgədə reallaşdırdığı yeni enerji siyasəti həmin ölkələrə Rusiyadan fərqli olaraq, daha əlverişli şərait yaratmış və eti- barlı, səmərəli, bərabərhüquqlu tərəfdaşlıq imkanı qazandır- mışdır. Nəticədə bu ölkələr getdikcə Rusiyanın enerji təsirin- dən qurtulmaq və öz təhlükəsizliyini təmin etmək üçün üzlərini Azərbaycana tutmağa məcbur olmuşlar. Son beş ildə Rusiyanın Gürcüstan, Ukrayna, Belarus, Moldova və Baltikyanı respub- likalarla münasibətində müşahidə olunan ziddiyyətli və qeyri- sabit vəziyyət Azərbaycanın daha geniş formada postsovet enerji bazarına daxil olmasına əlverişli şərait yaratmışdır. Mütəxəssislər, Azərbaycanın bu istiqamətdə reallaşdırdığı enerji siyasətinin gələcək perspektivlərini yüksək qiymətlən- dirirlər. Məsələ burasındadır ki, son zamanlar Azərbaycanın bölgədə və dünyada qazandığı “etibarlı tərəfdaş” imici, həyata keçirdiyi enerji ixracının şaxələndirilməsi siyasəti, bəhs olunan ölkələrin Rusiyanın geosiyasi təzyiqlərindən xilas olaraq öz enerji təhlükəsizliyini daha etibarlı şəkildə təmin etmək istəyi və s. də onun xeyirinə işləmiş və bu dövlətlərin üzünü Xəzərin Cənub sahillərinə çevirmişdir. Hazırda həm Ukrayna, həm də ƏL İ H ƏS ƏNOV 96 Belarus Azərbaycan neftinin və qazının Gürcüstan ərazisindən keçməklə müxtəlif vasitələrlə- kəmərlər və sıxılaraq tankerlərlə Ukrayna ərazisinə daşınması, oradan da köhnə Odessa-Brodı və s. kimi mövcud neft-qaz kəmərlərinin imkanlarından isti- fadə edərək, öz ölkələrinin enerji ehtiyaclarının təmin olunması üçün ciddi iş aparırlar. Keçən illərdə Gürcüstanın, bu yaxın- larda isə Belarusun Rusiya ilə yaranmış enerji münaqişəsinin həll etmək və ölkələrini böhrandan çıxarmaq məqsədilə Azər- baycana müraciət etməsi və qarşı tərəfdən onlara göstərilən müsbət münasibət, Ukrayna hökumətinin öz daxili neft və qaz ehtiyaclarını Azərbaycanın neft-qaz məhsulları ilə təmin etmək istəyi və s. məsələlər bunun əyani sübutudur. Hazırda, hər iki dövlətin rəsmiləri ildə təxminən 4 milyon ton neft və gələcək- də 5-8 mlrd. kub. metr qaz almaq, Qara dənizin Gürcüstan li- manlarından Ukrayna limanlarına, oradan da mövcud infra- strukturlarla bu ölkələrə ixrac etmək məsələsi ətrafında Azər- baycan hökuməti ilə danışıqlar aparmaq istəyini bəyan edirlər. Gözlənilir ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 2010-cu ilin oktyabr ayında Ukraynaya reallaşdıracağı rəsmi səfər çərçivəsində “Ukrtatnafta” ilə ADNŞ arasında hər ay 240 min ton Azərbaycan neftinin Ukraynaya ixracı, ADNŞ-in Ukrayna- da yanacaqdoldurma məntəqələrinin açılması və enerji əmək- daşlığı sahəsində digər müqavilələr imzalansın. Ukrayna tərə- finin bəyanatlarına görə, bu ölkə gələcəkdə hər ay orta hesabla Azərbaycandan 400 min tona qədər xam neftin alınması və Ukraynanın neftayırma zavodlarında işlənərək ölkənin ehtiyac- larına yönəlməsi marağındadırlar. Son zamanlar Belarus hökuməti də təxminən oxşar fəaliyyəti həyata keçirmək niy- yətində olduğunu bəyanat etmişdir. 84 84 Bax: газ. «Зеркало», №184, 9 октября 2010 г. Yüklə 4,55 Kb. Dostları ilə paylaş:
|