Microsoft Word Azerb Iqtisadiiyati es doc
Yüklə 3,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
Arif Şəkərəliyev, Qoşqar Şəkərəliyev
54 Azərbaycan Respublikasının ÜDM-də qeyri-neft sektorunun payı (mlrd. manatla)
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 1. Cəmi ÜDM 8,5 12,5 18,7 28,4 40,1 35,6 42,5
52,1 54,0 57,7 2. O cüm lədən:
3. Qeyri-neft sek toru
5,6 7,0 8,2 11,7 17,1 18,6 21,4
25,4 28,5 32,6 4. Qeyri neft sektorunn ÜDM-də
xüsusi çəkisi %-lə
65,9 56,0 43,9 41,2 42,6 52,2 50,4 48,8 52,8 56,6
Cədvəldən göründüyü kimi, 2004-2005-ci illərdə ÜDM-in real həcmi 6,8 dəfə, o cümlədən qeyri-neft sektorunun həcmi 5,8 dəfə art- mışdır. Əgər 2004-cü ildə qeyri-neft sektorunun ölkə ÜDM-də xüsusi çəkisi 65,9 % idisə, bu rəqəm 2007-ci ildə 41,2 %-ə kimi enmiş, 2009- 2012-ci illərdə, demək olar ki, eyni səviyyədə qalmış, yalnız 2013-cü ildə ölkə iqtisadiyyatının qeyri-neft sektorunda yaradılan əlavə dəyər əvvəlki ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 10 % artmışdır. Qeyri-neft sektorunda yaradılan əlavə dəyərin ÜDM-də xüsusi 2013-cü ilin yeku- nunda 56,6 % təşkil etmişdir. Həmin ilin yekunu üzrə qeyri-neft sekto- runun əksər sahələrində əlavə dəyər istehsalının artım tempi əvvəlki ilin müvafiq dövrünə nisbətən yüksək olmuşdur. Qeyri-neft ÜDM-nin artımında ən böyük müsbət töhfəni tikinti sahəsi (4,3%) vermişdir. Qeyri-neft sənayesində yaradılan əlavə dəyərin strukturunda mədənçı- xarma sənayesinin xüsusi çəkisi 2,4 %, emal sənayesinin xüsusi çəkisi 53,2 % təşkil etmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanda qeyri-neft sektorunun in- kişaf tempi 2004-2013-cü illərdə qeyri-sabit olmuşdur. Əgər 2004-cü ildə real artım 13,6 % idisə, növbəti 2005-2007-ci illərdə bu göstərici aşağı düşərək, 2007-ci ildə 11,4 % təşkil etmişdir. 2008-ci ildə qeyri- neft sektorunun real artımı rekord səviyyədə 15,9 % təşkil etsə də,
AZƏRBAYCAN İQTİSADİYYATI: reallıqlar və perspektivlər
55 növbəti ildə 2009-cu ildə bu göstərici son 10 ildə ən aşağı həddə -3,9 % səviyyəsinə enmişdir. 2010-2013-cü illərdə isə real artım sabit dina- mika nümayiş etdirmiş və əvvəldə qeyd olunduğu kimi, 2013-cü ildə 10 % olmuşdur. 2013-cü ilin yekunu üzrə Azərbaycanın qeyri-neft sənayesində istehsal olunan məhsulun həcmi 6776,6 mln. manat təşkil etmişdir və bunun strukturu aşağıdakı cədvəldə əks etdirilmişdir.
mln. manatla %-lə xüsusi çəkisi
Cəmi 6776,6 100 1. Mədənçıxarma sənayesi 4679,2 69,1 2. Emal
sənayesi 108,1 1,6
3. Elektrik enerjisi, qaz və buxar istehsalı, bölüşdürülməsi və təchizatı 1770,6 26,1 4. Su təchizatı, tullantıların təmizlənməsi 218,7 3,2
Cədvəlin təhlilinə baxsaq, görərik ki, emal sənayesi qeyri-neft sə- nayesinin əsas aparıcı sahəsidir və bu sahədə istehsal olunan məhsulun 69,1 %-i onun payına düşür. Qeyri neft emalı sənayesinin 69,1 % pa- yında qida məhsulları və içki istehsalı 40,9 %, metallurgiya sənayesi və hazır metal məmulatların istehsalı 5,9 %, tikinti materiallarının is- tehsalı 5,1 %, elektrik avadanlıqlarının istehsalı 1,9 %, kimya sənayesi 3,0 %, maşın və avadanlıqların istehsalı 3,6 %, digər sənaye sahələri- nin istehsalı 8,6 % olmuşdur. Göründüyü kimi, geniş potensiala malik bir sıra sənaye sahələrinin (kimya, metallurgiya və s.) qeyri-neft səna- yesindəki payı adekvatlıq təşkil etmir və bu sahələrdə qeyri-neft səna- yesinin imkanlarından daha səmərəli istifadəyə ehtiyac qalmaqdadır. Qeyd etdiyimiz kimi, qeyri-neft sektorunun əsas aparıcı sahəsi sənayedir. Ümumiyyətlə, sənaye sahələrinin inkişafı son 10 ildə döv- lətimizin iqtisadi siyasətində prioritetliyi ilə diqqət mərkəzindədir. Prioritet məsələ kimi iqtisadiyyatın karbohidrogen ehtiyatlarından ası- Arif Şəkərəliyev, Qoşqar Şəkərəliyev
56 lılığının azaldılması, əsas aparıcı qeyri-neft sektoru sahəsi olan sənaye sektoru vasitəsilə ölkə iqtisadiyyatının dayanıqlılığının gücləndirilmə- sidir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 27 sentyabr 2004-cü il tarixli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş, "Neft və qaz gəlirlərinin idarə olun- ması üzrə uzunmüddətli strategiya"sının da bir sıra əsas istiqamətləri- nin qeyri-neft sektorunun, o cümlədən sənayenin inkişafı ilə bağlılığı diqqəti cəlb edir: – İqtisadiyyatın qeyri-neft sektorunun, regionların, kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı; – İqtisadiyyatın intellektual və texnologiya bazasının səviyyəsinin yüksəldilməsinin stimullaşdırılması və s. Bu baxımdan ölkədə sənaye sahələrinin potensialının artırılması perspektivlərindən yararlanmaqda intensivləşmə çatışmır və şübhəsiz, bu səbəbdən ölkə sənayesinin potensialı müasir dövrümüzün reallıqları baxımından adekvat səviyyədə deyildir. Azərbaycanda sənaye məhsu- lunun həcmini əks etdirən real göstəricilər cədvəl 2.5.-də verilmişdir. Azərbaycan Respublikasında sənaye məhsullarının (işlərin, xidmətlərin) həcmi (cari qiymətlərlə, mln. manat).
Bütün sənaye 9 308,8 27 978,2 35 026,9 34 565,0 33 712,5 O cümlədən: Mədənçıxarma sənayesi 5 672,7 20 862,5 26 894,3 25 607,2 24 942,3 Emal sənayesi 3 073,1 5 735,7 6 392,4 7 031,8 6 777,2 O cümlədən: Qida məhsullarının İstehsalı 1 094,5 1 924,6 2 107,6 2 574,8 2 583,4 İçki istehsalı 72,5 170,2
169,0 175,5
187,8 Yüklə 3,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|