Microsoft Word Azerb Iqtisadiiyati es doc
Yüklə 3,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
AZƏRBAYCAN İQTİSADİYYATI: reallıqlar və perspektivlər
57 Tütün məmulatları- nın istehsalı 30,5 22,3 22,8 19,6 13,1 Toxuculuq sənayesi 34,8 29,4 52,3 57,7 46,7 Geyim istehsalı 16,3 34,7 38,5 36,8 27,6 Dəri və dəri məmu- latlarılarının, ayaq- qabıların istehsalı 4,5 20,9 20,0 29,6 20,0 Ağac emalı və ağacdan məmulatla- rın istehsalı 9,6 12,1 14,4 11,8 4,1 Kağız və karton istehsalı 3,1 11,5 27,9 17,3 17,1 Poliqrafiya fəaliyyəti 23,1 38,4 45,4 43,0 42,9 Neft məhsullarının istehsalı 836,8
2 160,6 2 483,8 2 376,0 2 090,1 Kimya sənayesi 198,3 120,3 189,0 180,6 200,1 Əczaçılıq məhsul larının istehsalı 0,7 1,0 1,9 1,7 3,2 Rezin və plastmas məmulatların istehsalı 23,5 43,3 78,9 71,6 63,8 Tikinti məmulatlarının istehsalı 135,4
452,2 280,7 323,0 352,1 Metallurgiya sənayesi 171,8
135,2 195,6 347,1 303,1 Arif Şəkərəliyev, Qoşqar Şəkərəliyev
58 Hazır metal məmu- lat larının istehsalı 156,4 135,1 105,1 171,2 96,5 Kompyuter və digər elektron avadanlıq- ların istehsalı 7,3 54,6 72,5 66,5 106,1 Maşın və avadan- lıqların istehsalı 32,8 151,2 156,7 151,5 246,4 Avtomobil və qoşquların istehsalı 5,2 3,0 3,8 4,5 3,7 Digər nəqliyyat va- sitələrinin istehsalı 13,4 10,2 10,3 10,5 12,5 Mebel istehsalı 17,5 51,5 45,7 38,7 35,8 Zərgərlik, musiqi, id- man və tibb avadan- lıqlarının istehsalı 18,7 12,1 4,9 10,0 6,8 Maşın və avadanlıq- ların istehsalı, quraş- dırılması və təmiri 147,8 66,3 94,0 126,7 182,4 Elektrik enerjisi, qaz və buxar istehsalı, bölüşdürülməsi və təchizatı 480,8
1 225,5 1 555,9 1 724,3 1 770,9 Su təchizatı, tullantı- ların təmizlənməsi və emalı 82,2 154,5 184,3 201,7 222,1
Cədvəlin təhlili göstərir ki, sənaye məhsullarının çeşidinin geniş- ləndirilməsi və istehsal həcminin artırılması prosesləri mövcud poten- sialı əks etdirmir. Ölkədə ərzaq təhlükəsizliyi tədbirlərinin gücləndiril- məsinə, Bakıda və regionlarda çoxsaylı qida məhsulları istehsal edən
AZƏRBAYCAN İQTİSADİYYATI: reallıqlar və perspektivlər
59 müəssisələrin yaradılmasına baxmayaraq, 2012-2013-cü illərdə bu sa- hədə istehsal olunan məhsulların ümumi həcmində artım olmamışdır. Azərbaycanda ənənəvi tekstil müəssisələrinin olmasına baxmayaraq, hazırda bu sahədə vəziyyət xeyli pisdir. Çünki, sahənin məhsul isteh- salı cüzidir və 2013-cü ildə istehsal daha da aşağı düşmüşdür. Ölkədə dəri və dəri məmulatların, ayaqqabıların istehsalına kifayət qədər ehti- yac olduğundan, bu sahədə yerli xammal bazasının və yarımfabrikat- ların əldə edilməsi imkanlarının mövcudluğu şəraitində, bu sahələrin inkişafında durğunluq davam etməkdədir. Biz əvvəldə qeyd etmişdik ki, ölkənin kimya və metallurgiya sənaye sahələri güclü potensiala və rəqabətqabiliyyətlilik xüsusiyyətlərinə malikdirlər. Təəssüf ki, 2005- 2013-cü illərdə kimya sənayesi üzrə məhsul istehsalında artım cüzidir və sahənin potensialı istifadə edilməmiş qalır. Metallurgiya sənayesin- də də 2012-ci ilə nisbətən məhsul istehsalının həcmi aşağı düşmüşdür. Məlumdur ki, Azərbaycanda mebel istehsalının genişləndirilməsi üçün hər cür şərait və güclü potensial vardır. Bu sahədə yüzlərlə müəssisə- lər, bir sıra iri şirkətlər fəaliyyət göstərirlər. Bütün bunlara baxmaya- raq, 2011-ci ildən başlayaraq, bu sənaye sahəsində məhsul istehsalının aşağı düşməsi tendensiyası gedir. Azərbaycanda sənaye istehsalının sahə strukturunun təhlilinə baxsaq, ümumi sənaye istehsalında 1 %- dən yuxarı payı olan sahələrin sayı olduqca azdır və bu faktlar sahədə- ki problemlərin çoxluğunu göstərir. Son illərdə Azərbaycanda dinamik inkişaf tendensiyası ilə fərqlə- nən qeyri-neft sektorlarından biri də tikinti sənayesidir. Əgər 2005-ci ildə tikinti işlərinin ümumi həcmi 1558,0 mln. manat idisə, bu rəqəm 2013-cü ildə 8227,1 mln. manat təşkil etmişdir. 2005-2013-cü illlərdə 62 mlrd. manata yaxın vəsait əsas kapitala yönəldilmişdir. 2013-cü il ərzində əsas kapitala yönəldilmiş 17,9 mlrd. manat vəsaitin 73,0 %-i qeyri-neft sektorunun inkişafına istiqamətlənmişdir. Digər bir dinamik inkişaf tempi nümayiş etdirən qeyri-neft sektoru kimi – nəqliyyat sa- həsini qeyd etmək olar. 2013-cü ildə nəqliyyat sektorunda yükdaşıma- ların ümumi həcmi 218,0 mln. ton təşkil etmişdir ki, bu da 2005-ci illə müqayisədə 1,7 dəfə çoxdur. Nəqliyyat sektorunda yük dövriyyəsinin ümumi həcmi 2013-cü ildə 90,9 mln. ton səviyyəsinə çatmışdır ki, bu da 2005-ci ilə nisbətən 3,4 dəfə artıqdır. Avropa-Qafqaz-Asiya nəqliy- yat dəhlizində yükdaşımaların ümumi həcmi 2005-ci ildəki 46,7 mln. Tondan 2013-cü ildə 59,0 mln. ton səviyyəsinə qədər artmışdır. Başqa Arif Şəkərəliyev, Qoşqar Şəkərəliyev
60 bir qeyri-neft sektoru sahəsi olan – rabitə sahəsində informasiya və rabitə xidmətlərinin həcmi 2005-2013-cü illərdə 3,2 dəfə artaraq, 2013-cü ildə 1528,1 mln. manat təşkil etmişdir. İKT-nin inkişaf indek- si 2005-ci ildə 2,58 olmuşdursa, bu göstərici 2013-cü ildə 8,32-yə yüksəlmişdir. İKT sektorunun sürətli inkişafı qeyri-neft sektorunun prioritet sahələrindən biri statusunu almağa imkan verib. Ölkədə İKT- nin inkişafı ilə bağlı strategiyalar və dövlət proqramları həyata keçiril- məkdədir. Bu proqramlardan Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya texnologiyalarının inkişafı üzrə 2010-2012-ci illər üçün Dövlət Proqramı (Elektron Azərbaycan), Azərbaycan Respublikasının İnkişafı Naminə İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyaları üzrə Milli Stategiya (2003-2012-ci illər) və digərlərini qeyd etmək olar. Akademik Ə. Abbasov qeyd etmişdir ki, görülmüş tədbirlər nəticəsin- də İKT infrastrukturu genişləndirilib, müasir xidmətlərə və bəzi İKT məhsullarının ixrac edilməsinə başlanılıb. Azərbaycanın ilk telekom- munikasiya peykinin fəaliyyəti artıq ölkəmizə gəlir gətirməkdə və qeyri-neft ixracının potensialını genişləndirməkdədir. Qeyri-neft sektorunun mövcud vəziyyətinin təhlilində bu sahənin inkişafında mühüm əhəmiyyət kəsb edən sahibkarlığın inkişafı di- namikasının göstəriciləri də diqqəti cəlb etmişdir. Sənəddə qeyd olu- nur ki, hazırda özəl sektor ÜDM-də 85 %, vergi daxilolmalarında 72,4 % təşkil edir. Özəl bölmədə istehsalın həcmi sənaye məhsulunun 81,4 %-i səviyyəsindədir. Aqrar sektor, sənaye, ticarət, mehmanxana və iaşə xidməti, tikinti, nəqliyyat, rabitə kimi istehsal və xidmət sahələ- rində qeyri-dövlət bölməsinin payı 70-99 % arasında dəyişir. 2013-cü il ərzində müəssisə və təşkilatların sayı 2012-ci ilə nisbətən 8,9 % ar- taraq, 86 min vahiddən çox olmuşdur. 2013-cü ildə kiçik müəssisələ- rin sayı 10 % artmış və hazırda 62,2 min vahiddən çoxdur. Fiziki şəxs- lərin sayı isə 5,2 % artaraq 455 min vahidə çatmışdır. Ümumiyyətlə, Azərbaycanda iqtisadiyyatın fəaliyyət növləri üzrə müəssisələrin tərki- bi və yeni yaradılmış müəssisələr üzrə 01.01.2014-cü ilin vəziyyətin uyğun olraq emal sənayesində 5382 vahid, tikintidə -9326, ticarət və nəqliyyat vasitələrinin təmirində - 23356, kənd təsərrüfatında – 9034 vahid müəssisələr fəaliyyət göstərirlər. Hüquqi şəxs yaratmadan fə- aliyyət göstərən fərdi sahibkarların sayı kənd təsərrüfatında – 63302 vahid, emal sənayesində -12948 vahid, ticarət və nəqliyyat vasitələri- nin təmirində 176327 vahid, nəqliyyat və anbar təsərrüfatında – 68205
Yüklə 3,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|