Microsoft Word Az?rbaycan Milli m?tbuat?

~ 68 ~
Əbdülkərim bəy çar hökumətinin bir çox ödüllərini almışdı. 
1880-ci ildə ikinci dərəcəli «Stanislav», 1897-ci ildə ikinci dərəcəli 
«Anna», 1911-ci ildə dördüncü dərəcəli «Vladimir» ordenləri ilə 
təltif edilmişdi. 
Əbdülkərim bəy 1929-cu ildə vəfat etmişdi. 
Əbdülkərim bəy öncə Aleksandra Mixaylovna Dolqanova ilə 
ailə qurmuşdu. Bu izdivacdan Mixail bəy adlı oğlu olmuşdu. Sonra 
Bəhmən mirzə Qacarın qızı Zəri xanımla dünya evinə girmişdi. Bu 
nikahdan  Ədil bəy, Rəşid bəy, Surxay bəy adlı  oğulları, Turan 
xanım, Kübra xanım, Nüşabə xanım, Zəhra xanım və  Məhbubə 
xanım adlı qızları vardı. 
Əbdülkərim bəy Mehmandarov jurnalist kimi. O, "Doktor 
Mehmandarov" imzası ilə yazırdı. İrşad qəzetinin müəlliflərindən idi. 
Əbdüləli bəy Muxtarov 
Ябдцляли Баьıр оьлу 1855-cи илдя Şuşa 
шящяриндя  дцнйайа  эялмишди.  Ибтидаи  тящ-
силини молла йанıнда алмıшдı. Сонра Şuşa şə-
hər  мяктябиндя  охумушду.  Дювлятдян  бяй 
цнванı алмıшдı. 
Ябдцляли  бяй  şəhər məktəbini  та-
мамлайандан  сонра  Газах  гязасıнıн  Даь 
Кясямян  кяндиня  мцяллим  эюндярилмишди. 
Бир мцддят бурда мцяллим ишляйяндян сонра 
Аьcабяди кянд мяктябиня мцдир vəzifəsinə 
dəyişilmişdi. Онун Аьcабядийя эялиши иля бу 
бюлэядя мядяниййятин, маарифин, сящиййянин сявиййяси артмıшдı. 
1889-cу  илдя  Аьcабяди  кянд  мяктяби  ял  ишляринин  сярэисиня 
эюря эцмцш медалла тялтиф едилмишди. 
Аьcабяди  кянд  мяктябинин  мцдири  Я.Мухтаров  йазıрдı: 
«Аьcабядинин шящярдян аралı олмасıна вя диэяр сябябляря эюря бура-
да халг маарифи чохдандıр ки, лянэ инкишаф едирди. Кяндли юз оьлуну 

---

~ 69 ~
щеч олмазса ана дилини юйрянмяк цчцн кянддя вя йа кянарда мяк-
тябя гоймаьа чох надир щалда имкан тапıрдı. Лакин бурада мяктяб 
ачıлмасı  иля  эет-эедя  кяндлиляр  бу  мяктябин  файдасıнı  дярк  етмяйя 
башламıшлар.  Йени  мяктябин  ачıлмасı  иля  кющня  тящсилин  характери 
дяйишир. Кющня гайда вя цсул йениси иля явяз едилир, йени гайда тяли-
мин тезликля мянимсянилмясиня сябяб олур. Кяндлилярин юз ушагларı-
нıн тярбийясиня cящд етмяляри дя анcаг мяктябин тясири иля ялагядар-
дıр». (Санкт-Петербург МДТА, фонд 91, сийащı 3, иш 381, вяряг 68). 
Ябдцляли  бяйин  марифчилик  тясирляри,  мярузяляри,  сющбятляри  юз  ишини 
эюрдц. Ящали эет-эедя мяктябдя йени синифляр ачıлмасıнı тяляб едирди. 
Ящалинин  мяктябя  мцнасибятиндян  вя  тялябиндян  бящс  едян  Я. 
Мухтаров сюзцня давам едяряк йазıрдı ки, инди бир синифли мяктябдя 
верилян  тящсилин  мязмуну  кяндлиляри  тямин  етмир  вя  онлар  мяктяби 
щеч  олмазса 2 синифли  мяктябя  чевирмяйи  тяляб  едирляр.  О  йазıр  ки, 
мяктябин  там  курсуну  битирянляр  алдıгларı  тящсил  иля  кифайятлянмир. 
Тящсиллярини давам етдирмяк цчцн диэяр мяктяблярдя йер ахтарıрлар. 
Аьcабяди  кянд  мяктяби  няздиндя  метееолоъи  стансийа  тяшкил 
едилмишди. 1891-cи  илдя  мяктябин  мцдири  Я.  Мухтаров  тяряфиндян 
атмосфер йаьıнтıсı цзяриндя апарıлан айлıг мцшащидяляр дярc едилмяк 
цчцн  Санкт-Петербурга – Баш  физика  рясядханасıна  эюндярилмишди. 
(Санкт-Петербург МДТА, фонд 91, сийащı 3, иш 381, вяряг 69). 
Ябдцляли бяйин Аьcабядидя апардıьı мядяни-маариф ишляри эет-
эедя юз бящрясини верирди. Ящали арасıнда савадланма артıрдı. О, бя-
зян  щякимлик вязифясини дя  ющдясиня эютцрцр, cамаата тибби хидмят 
эюстярирди. 1892-cи илдя Аьcабяди кянд мяктябиндя аптек ачıлмıшдı. 
1896-cı илдя Аьcабяди кянд мяктябинин мцдири Ябдцляли бяй 
Мухтаровун ЗМС няздиндяки ибтидаи мяктябя мцдир тяйин едилмяси 
иля ялагядар олараг Cамал бяй Фятялибяйов Аьcабяди кянд мяктя-
биня мцдир вязифясиня тяйин едилди. 
Ябдцляли  бяй  узун  мцддят  Семинарийанıн  щазıрлıг  синифиндя 
дярс демишди. 
Ябдцляли  бяй  Мухтаров  баcıсıоьулларı  Казıм  Мухтарову 
Загафгазийа  (Гори)  Мцяллимляр  Семинарийасıна,  Щясян  Иманову 
Şuşa реал мяктябиня, гардашı оьлу Cаббар Мухтарову Загафгазийа 
(Гори) Мцяллимляр Семинарийасıна дцзялтмишди. 

---

~ 70 ~
Səfərəli bəy Vəlibəyov
Səfərəli bəy Şıxhəsən bəy оğlu 1856-cı 
ildə Şuşa şəhərində anadan оlmuşdu. Əvvəl-
lər mоllaxanada оxumuş, ərəb və fars dilləri-
ni mükəmməl öyrənmiş, 1875-ci ildə  Şuşa 
şəhər məktəbinə daxil оlub, 1879-cu ildə hə-
min məktəbi bitirmişdir. Elə bu ildə Zaqafqa-
ziyada (Qоri) Müəllimlər Seminariyasının 
nəzdində açılmış Azərbaycan şöbəsində tələ-
bə  tоplamaq məqsədilə  Şuşaya gələn 
A.О.Çernyayevski gənc Səfərəli bəylə ilə 
söhbət aparmış, zirək və hazırlıqlı  оlduğunu 
görüb, оnu seminariyanın 2-ci sinfinə qəbul etmişdir. 
Seminariya həyatı, buradakı  təlim-tərbiyə sistesi başqa semi-
naristlər kimi S.Vəlibəyоvun da mənəvi inkişafına müsbət təsir gös-
tərirdi. Gələcək müəllim təhsilin ilk günlərndən başlayaraq özünü 
qabil və işgüzar bir gənc kimi göstərir, tədris fənlərinə dərindən yi-
yələnir, dünya ədəbiyyatı nümunələrini sevə-sevə mütaliə edir, pe-
daqоgika elmi haqqında mükəmməl bilik alır. 
Zaqafqaziya (Qоri) Müəllimlər Seminariyası nəzdində bir ibti-
dai məktəb açılmışdı ki, bu məktəbdə bir tərəfdən  şagirdlərə sövti 
üsulla Azərbaycan və rus dillərində dərs deyilir və оnlar əsas şöbəy 
hazırlanırdı, digər tərəfdən də seminariyanın siniflərində  оxuyan 
tələbələr üçün təcrübə drsləri keçirilirdi. Müəllim оlmadığına görç bu 
məktəbi idarə etməyi də  əvvələr öz üzərinə götürən Çernyayevski 
sоnralar bu vəzifəni tutmağa Səfərəli bəy Vəlibəyоvu hazırlamışdı. 
1881-ci ildə seminariyanı bitirən S.Vəlibəyоv burada vəzifə-
sində saxlanılır. 1896-ci ilə  qədər bu məktəbdə  fəaliyyət göstərir. 
Ibtidai məktəbdə işlədiyi zaman bir tərəfdən burada təhsil alan uşaq-
ları əsas şöbəyə hazırlayır, digər tərəfdən də əsas şöbənin tələbələri-
nin bu məktəbdə keçdikləri pedaqоъi praktikaya rəhbərlik edirdi. 
Səfərəli bəy Vəlibəyоv tələbələrin pedaqоъi praktikasına çоx ciddi 

---